Historisch Archief 1877-1940
No. 2652
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 31 MAART 1928
Wetenschappelijke Varia
Astronautica
door Dr. P. VAN OLST
/V L is Camille Flammarion dood, zijn fantasie
leeft voort in de SociétéAstronomique de France,
waarvan zijn weduwe het algemeen secretariaat
heeft verkegen, dat haar man bekleedde na
stichter en voorzitter geweest te zijn. Er is
misschien wel wat rg veel fantasie in de
fransche astronomische wereld, maar zoolang
het dient om de menschen te interesseeren voor
niet-aardsche zaken is dat toch altijd beter dan
het tekort aan fantasie dat de meeste
]S"ederlandsche astronomen, bij al hun erkenden wereld
roem op zuiver wetenschappelijk gebied, een beetje
aan den duffen kant doet zijn waar het betreft
hun contact met de leekenwereld. Men geneert
zich hier te lande meestal een beetje als men populair
moet zijn op sterrekundig gebied, nettegenstaande
het illustere voorbeeld van prof. Kaiser, en men
ontkent hier liever het bestaan van belangstellende
leeken, dan dat men hen tracht te bevredigen.
Maar laat ik tot de fransche amateur-astronomen
terugkeeren.
Een der laatste uitbarstingen van fantasie is,
behalve het woord astronautica" zelf, dat wij
(naar analogie van aeronautica: luchtvaart) als
sterrevaart" kunnen vertalen, de instelling van
een Prix Rep-Hirsch en een comitéter beoordeeling
van de werken die voor dezen prijs in aanmerking
komen. Voor ieder jaar 1928, 1929 en 1930 wordt
vijfduizend francs beschikbaar gesteld voor de
beste geschriften, die een der vragen tot oplossing
brengen, van welker beantwoording het verwezen
lijken der praktische sterrereizen afhangt. . . . De
naam Rep" in dezen prijs is gevormd uit de
initialen van Robert Esnuult-l'elterie, die met
AndréHirsch den prijs heeft ingesteld. Als leid
draad voor eventueele onderzoekers en mede
dingers heeft deze stichter een brochure gepubli
ceerd L'exploration par fusées de la tres haute
atmosphère et la possibilitó des voyages inter
planetaire»", dat als supplement van het tijd
schrift ,,1'Astromonie" juist is verschenen in Maart.
De 144 formules van dit geschrift zal ik den lezers
besparen, en er alleen de essence vut halen, waaruit
men zal zien dat de prijs ook wel 5.000.000 francs
had kunnen bedragen, vanwege de geringe; kans
op uitreiken ervan, of niets, omdat de man die een
der besproken moeilijkheden oplost, in minder dan
geen tijd milliardair is ! en dan in soliede dollars
(en niet in bedenkelijke francs).
R. Esnault geeft een zeer lezenswaard overzicht
der moeilijkheden, die overwonnen moeten worden
om onze aarde bij levenden lijve te verlaten en
zonder overdrachtelijkheid naar de maan te gaanv
Het bekende project van Jules Verne, om een kogel
op de maan te mikken uit een geweldig kanon,
wordt geheel verworpen. Wil men de aarde ver
laten, die ons met mér dan apenliefde vasthoudt,
dan moet men de werking der zwaartekracht over
winnen door te reizenmet een snelheid, die een tien
tal malen grooter is dan van de snelste kogels die
weggeschoten worden. >.Tu heeft een mensch
evenals alle voorwerpen inertie, d. w. z. de neiging
om in rust te blijven als men eenmaal in rust is, en
in beweging te blijven als men eenmaal in beweging
is. Ga maar eens na wat er gebeurt met de
passagiers als een tram of met een onver
wacht groote vaart begint of te snel remt.
Zitten er dus menschen in den kogel, zooals bij
Jules Verne, dan zullen zij bij het afgaan van het
schot, als de kogel plotseling in snelle beweging
komt, door hun inertie tegen den kogelvloer ge
smakt worden alsof ze van groote hoogte met de
zelfde snelheid op den grond vielen, als waarmee
de kogel voortvliegt. /ij zijn dus onherroepelijk
morsdood. A Is zij 't overleefden, werden zij, als de
kogel den loop verlaten heeft en door den weerstand
van den dampkring krachtig geremd wordt, dit
maal tegen het plafond van den kogel te pletter
geslagen, daar zij door hun inertie in beweging
bleven toen de kogel vertraagd werd. En stel dat
zij ook dit overleven, dan komt, volgens Esnault.
buiten den dampkring de alleronaangenaamste toe
stand dat de menschen in den voortx liegenden
kogel de sensatie krijgen vaneen voortdurenden val
in de leege ruimte. Wie eens van zijn leven in een
lift zat, die iets te snel begint te dalen, kent deze
sensatie, hoewel slechts bij benadering, en den in
vloed op ademhaling en hart hierbij. In ieder geval
ligt deze sensatie voor ieder voor een fooitje ge
makkelijk in 't bereik ! Als men nagaat hoe de
beweging van een stampend schip de meeste
menschen reeds buitengewoon zeeziek inaakt,
is het te begrijpen dat in Jules Verne's kogel,
de menschen, die mogelijkerwijze de twee verplet
teringen ontloopen zijn, 't nu besterven door de
val-sensatie, die dagen duurt. Inplaats van een
kogel, die bij den aanvang dadelijk de
ontzaggelijke energie moet krijgen voor de verre reis, wil
Esnault een vuurpijl nemen, al is 't dan een ge
compliceerde vuurpijl. Immers hierbij wordt do
beweging verkregen en onderhouden door een
voortdurende ontbranding van de lading, waar
door steeds een voortstuwende kracht aanwezig
blijft en de snelheid toe kan nemen. Op deze wijze
is het mogelijk om met een veel geringer snelheid
te vertrekken, zoodat de gevaren voor de reizigers
ook veel kleiner zijn.
Het plan is niet nieuw en verschillende onder
zoekers hebben er reeds hun tijd aan gewijd, o. a.
prof. Goddard, die op deze wijze een projectiel met
magnesium naar de maan wil schieten, om dan
door den kijker de vlam bij het inslaan op de Maan
te zien, uitsluitend als proef voor mogelijke
menschen-reizen. Deze wijze van sterre-reizen is
in ieder geval aannemelijker dan met een kogel
a la Verne.
Maar gemakkelijk is 't nog niet. In de eerste
plaats moet men bij het maken van den vuurpijl
eraan denken dat de brandstof mee moet gaan.
En de berekening leert dat om ten slotte een pro
jectiel van l K.G. vrij van de aarde in de wereld
ruimte te krijgen de vuurpijl bij het verlaten van
den grond 358.5 K.G. moet wegen (volgens
Goddard zelfs 602 K.G.? bij het gebruik van de
thans beschikbare explosies tof f en. En wat is nu
een projectiel van l K.G.? Voor een vervoermiddel
van menschen mag men wel 6000 K.(K zetten.
Dus een aanvangsgewicht van 358.500 K.G. Te
recht zegt Esnault: ,,ik zie nog niet de
bouwmogelijkheid van zoo'n projectiel" ! Dit bezwaar
is alleen te verhelpen door andere brandstoffen te
gebruiken. Esnault denkt aan koolgas (waterstof
plus zuurstof) waarbij het getal 358.5 zou kunnen
dalen tot 63 ! Of nog liever: aan waterstof in
atomen gesplitst, waarvan slechts 10.5 ton noodig
was voor een projectiel van l ton. Maai' het is de,
vraag of deze atoom-waterstof vloeibaar te maken
is en of zij dan misschien niet een afgrijselijk ex
plosieve stof is. die niet te hanteeren is, en of zij
een tijd houdbaar is. Nog gemakkelijker zou het
zijn, als men de energie kon gebruiken, die in. de
elementen zelf opgesloten is ei) 15.000.000.000
maal grooter is dan in een even groote hoeveelheid
best kruit. Maar zooals gezegd: als iemand 't
middel vindt om deze energie uit de stof vrij te
maken, dan taalt hij niet meer naar den l'rix.
HepHirsch!
In de tweede plaats moet men er wel aan denken
dat zelfs bij de kleinere snelheid van den gebruikten
vuurpijl, deze snelheid toch zóó groot is. dat door
den invloed van den doorvlogen dampkring de
temperatuur van het projectiel zóó hoog wordt,
dat geen levend wezen 't uit kan honden.
In de derde plaats: uit welk materiaal moet
het projectiel bestaan om niet aangetast te worden
door de gloeiende gassen die eruit stroomen met
een snelheid van eenige duizenden meters per
seconde? De ervaringen met het vlug slijten van
geschutloopen. waarvan toch heel wat minder
geeischt wordt, zijn niet animeerend voor de oplos
sing van dit probleem.
In de vierde plaats: de luchtvcrversching en de
woonruimte der reizigers, en hot voorkomen van
lekkage der onmisbare ademhalingsgassen in de
luchtledige wereldruimte.
In de vijfde plaats: de voorraad exploslefstofi'en
voor den terugkeer.
In de zesde plaats: het remmen van den val, niet
alleen bij het arriveeren op een ander hemel
lichaam, maar vooral ook bij terugkeer op aarde.
Esnault denkt over parachutewerking hierbij,
maar hijzelf komt toch eigenlijk tot de conclusie
dat dit niet praktisch uitvoerbaar is.
In de zevende plaats: de moeilijkheden met de
temperatuur, die hetzij veel te hoog dreigt te wor
den door de zoiine-nabijheid, hetzij veel te laag
in de wereldruimte, die in de buurt van het abso
lute nulpunt is (?'273°('.).
Dan nog, om niet verder te tellen: de moeilijk
heid van het besturen van het vehikel, het tegen
gaan van een mogelijke draaiing om de lengte-as. Kn
zoo gaat het door. AI berekent Esnault den reis
duur naar de maan op ruim twee etmalen, toch
kan nien na zijn toelichtingen wel gelooven dat
hij zelf de mogelijkheid niet inziet der
astroKRONIEK
Voorbereidsels ter ontwapening
'T* E Génève hebben zij elkaar nog duchtig in de
haren gezeten vanwege de ontwapening. Eerst
had men het voorstel der Kussen behandeld en dat
was al een heele concessie. Maar 't werd natuurlijk
niets. De Kussen wilden algeheele ontwapening,
maar zij waren niet oprecht. In tegenstelling tot de
anderen. De Engelsche gedelegeerde vroeg dan
ook listig: zoo gij geen oorlog meer wilt. hoe moet 't
dan met den burgeroorlog, dien gij overal bedoelt
te ontketenen?" En daarop wisten zij geen
antwoord, 't Beste was misschien in dat geval i/ccn
burgeroorlog, en allemaal maai' dadelijk bolsjewist
worden, meenden zij. Waarna, geloof ik. de
IIollands-jhe afgevaardigde hun op 't geweten at' vroeg,
of de ontwapening stellig allen oorlog onmogelijk
zou maken. Doch dat konden de Russ.'n niet eens
garandeeren, zoodat toen verder ieder zich met
verachting afwendde. Behalve Duitschland. dat
hun bijviel. Maar dit was geen kunst, want Duitsch
land is al ontwapend. En beging nu de stoutheid
terstond behandeling te vragen van het ontwape
ningsvoorstel, dat verleden jaar al gestrand en toen
maar veilig opgeborgen was. Men moest nu toch
eens ieta doen, meende hij. De anderen meenden
dat echter niet en wilden liever verdagen, misschien
tot September, of tot nog later, zei de
Amerikaansche heer,indien men niet zeker van 't resultaat was.
Vooral geen overijlde stappen ! Maar de Duitscher,
bepaald iemand van cholerisch temperament,
wenschte plotseling het geredekavcl gedaan te
hebben en stelde voor ineens maar de echte ont
wapeningscommissie saam te roepen. Want dit
was nog maai- een voorbereidende commissie van
de commissie, die de voorstellen voor de bonds
vergadering voorbereid. En de Duitsche lieer zei
opnieuw, dat er, in godsnaam, na zoowat 10 jaar
toch eens iets gebeuren moest. Natuurlijk bleek
Frankrijk daar fel togen. Waarom zou er iets ge
beuren? De Franschen 'zijn een edelmoedig volk,
die al ontwapend hebben. Dat hebben de Engel
schen trouwens ook, zeggen zij, en men
begrijptniet waarvoor dan nog ontwapeningsconferenties
noodig zijn. /ekere afgezant uit Argentiniëbegreep
dat ook niet. Van de heele situatie begreep hij niets
meer. zei hij. Zij zijn erg dom in Argentinië. Dat
was vóór of nadat Duitschland en Frankrijk elkaar
in d" haren vlogen, wijl de Duitsche gedelegeerde
niet aan Fransclie edelmoedigheid bleek te
gelooven. Waarop de Eranschmau zei, dat een land,
hetwelk zoo op deszelfs kop had gehad, wel zwijgen
mocht.
Kn toen stond een ('hileeii op om bescheiden te
vragen of men niet beter deed naar bed te gaan,
eer men misschien opnieuw een wereldoorlog ..ont
ketende". Gelukkig vonden de anderen, dat ook.En
daarmee besloot de Voorbereidende nt wapenings
commissie hare werkzaamheden.
Ken paar uur na de sluiting kwam er nog een
Amerikaansch admiraal hij heette Jon>-s om
ook mee te vergaderen. Maar 't hoefde al niet meer.
F. C.
nautica. a! schrijft hij er nog zoo duidelijk ovei-.
In iedei' geval niet binnen de 3 jaar van den I'riv
liep-l lirsch. Voorloopig heeft men hier «;/ iturtli'
nog ruimschoots gelegenheden om zijn b-vcu kwijt
te raken.
('oKliKsi'oxoKNTll-:. - Dr. W. .1. K. \\ . te l'. -
/eer veel dank voor uw aanvullend schrijven, niet
alleen als teekeu uwer belangstelling, maar ook
als nadere uitleg voor mijzelf. Ik wacht toch met
interesse Michelson's nieuwe meet-resultaten af.
Een vakblad was het wel, n.l. ..Astronomische
Xachrichten" van i'2 Sept. I!>27. Schrijver:
(iheury de Bray.
l', v. O.
BRANDBLUSSCHER
HOLLANDIA"
SPANJAARD&C2
FABRIEK ESPANA
UTRECHT