rcnme ecxblad voor Nederland Sinds meer dan vfiftig jaar aan de spits der ?weekbladen . . . ." ONDER HOOFDREDACTIE VAN G. W. KERNRAMP Redacteuren: H. BRUGMANS, M. KANN EN TOP NAEFF SecretarU der Redactie: C F. VAN DAM Uitg.j N.V. DE GROENE AMSTERDAMMER KEIZERSGRACHT 333 AMSTERDAM. C Soliditeit ongeëvenaard OPGERICHT IN 1877 No. 2656 ZATERDAG 28 APRIL 1928 Wat een kiezer met zijn stembillet kan uitwerken T n Frankrijk over den voorloopigen uitslag van de daar gehouden verkiezingen zullen de lezers in een andere rubriek van dit nummer een ?en ander kunnen vernemen moeten de meeste kiezers nog een tweede maal naar de stembus gaan. Eerst de herstemmingen zullen over de -tlefinitieve samenstelling van de Kamer beslissen; ondertusschen zijn de partijen druk bezig te onder handelen over onderlingen steun door het, tegen wederdienst, terugtrekken van candidaturen. Er zijn verscheiden landen, waar men dezen ?ruilhandel niet meer kent. In Engeland weet men van geen herstemmingen, omdat daar terstond verkozen wordt verklaard wie de meeste stemmen ?op zich vereenigd heeft, ook al bleef hij beneden ?de absolute meerderheid. Maar ook in die landen. 'waar de evenredige vertegenwoordiging is inge voerd, kunnen de kiezers met n gang naar de -.stembus volstaan. Zoo ook in Nederland. Wij stemmen op een lijst; wij kunnen onze voorkeur voor een bepaalden candidaat van die lijst uiten, zonder groote kans daarmede iets te bereiken, maar ook dan komt onze stem ten slotte aan een bepaalde partij ten goede. Dit is het eenige, dat wij met ons kiesrecht kunnen doen: te kennen geven, met de beginselen van welke partij wij instemmen, zooal niet geheel, dan toch in die mate, dat wij liever op de lijst van die partij dan ?op een andere onze stem uitbrengen. Er is eenige aanleiding, op deze beperkte draag wijdte van onze stem nog eens de aandacht te vestigen, omdat in de laatste weken een en ander maal de meening is geuit, dat wij met die stem nog wel van iets meer kunnen doen blijken. Bij de politieke debatten in de Eerste Kamer die ditmaal, nu zij toch veel te laat is met de behandeling van de Staatsbegrooting. zich de weelde van uitvoerige beraadslagingen heeft ge gund kwam natuurlijk ook het al o!' niet her nieuwen van de coalitie ter sprake. De woordvoerders van de rechtsche partijen hebben duidelijk te kennen gegeven, dat zij bereid zijn het accoord weder te sluiten. Ook de christelijkhistorischen willen het risico van het stemmen verlies loopen, dat een te verwachten samengaan met Rome hun kan kosten. Een te verwachten -samengaan want vóór de verkiezingen willen de rechtsche partijen de coalitie niet tot stand brengen. Eerst bij een voor hen gunstigen afloop van die verkiezingen willen zij zich met elkaar verstaan over een gemeenschappelijk programma. De "christelijk-historische baron de Vos van Steenwijk 'leeft bovendien de mogelijkheid van een coalitie opengelaten ook voor het geval, dat de gezamenlijke rechtsche partijen in de minderheid blijven. Zij, die hun stem op de lijst van een dezer partijen uitbrengen, weten dus tevoren, dat zij daarmede ook het herstel der coalitie bevorderen. Maar hun blijft vooralsnog onbekend, met welk programma een eventueel coalitie-kabinet in zee zal gaan; een christelijk-historisch kiezer, die, evenals de overgroote meerderheid van de afgevaardigden zijner partij, van geen protectionisme wil weten. moet maar afwachten of in dit opzicht concessies zullen moeten worden gedaan aan RoomschKatholieke voorstanders ervan. Ook door een Eerste-Kamerlid van links is de meening verdedigd, dat de politieke partijen zich ervan kunnen onthouden, vóór de verkiezingen bekend te maken, met welke andere partijen zij eventueel tot samenwerking in de regeering bereid zijn en welk programma zij daarbij tot uitvoeringhopen te brengen. Dit is een zaak van later zorg. Vóór de verkiezingen behoeft men zich daarmede het hoofd niet te breken; elke partij trekt op onder haar eigen vaan en strijdt voor haar eigen begin selen; dat is de consequentie van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Wij onderschrijven deze uitspraak niet. Naar onze meening behoort een staatkundige partij de kiezers in te lichten over de wenschen, die zij koestert ten opzichte van een samengaan met andere partijen en over hetgeen zij zich voorstelt door zulk een samenwerking te kunnen verwezen lijken. Natuurlijk zal zij zich daarbij niet de handen kunnen laten binden; men kan zich do mogelijkheid denken, dat de uitslag der verkiezingen noopt tot een samenwerking, die men niet als de meest gewensehte beschouwde; maai' in den regel zal men vóór de verkiezingen, de gedragslijn reeds kunnen vaststellen en in elk geval behoort men dan aan te geven, aan. welke samenwerking men. de voorkeur schenkt. Uit het bovenstaande volgt, dat wij instemmiim: betuigen met de volgende passage uit een hoofd artikel van ..De Vrijzinnig-Democraat" van 21 April 1.1.: ,,Een partij, die zich liflar verantwoordelijkheid bewust is, heeft in den verkiezingsstrijd tweeëerlei te doen. Zij heeft eenerzijds uiteen te zetten haar eigen, beginsel en haar eigen program; /.ij heeft, er anderzijds op te wijzen, dat verwezenlijking van dat program niet mogelijk /.al zijn door een rcgoering. uitsluitend uit eigen partij gevormd, /ij heeft. daaraan toe te voegen, dat parlementaire kabinet ten in afzienbaren. tijd in -Nederland iilleen /.uilen kunnen optreden, indien verschillende groepen samenwerken, l'e kiezers hebben er recht op. daar bij aanstonds te vernemen, in. «'elke richting de partij zich die samenwerking voorstelt" Tot zooverre gaat onze instemming. .Maar zij strekt zich niet uit. tot wat. nu volgt. De laatste /.in.. dien. wij aanhaalden, was nog niet af; hij hiidt voluit: ..De kiezers hebben, er rechtop, daarbij aanstonds te vernomen, in welke richting de partij zich die samenwerking voorstelt, ten einde. ~ieli hij het inrullen run tnut steil/billet er in'er te kunnen iiifxiii'eL'en. of <le~e fichti»ij hun insle»i»:i»i/ iri'iiilrini'/t. ui niet." Met de dool' ons gecvirsiveerde woorden, wordt aan de kiezers de mogelijkheid van een meeningsuiting toegedicht, die zij in werkelijkheid niet be zitten. Stel b.v. het geval, dat een kiezer gewoon is te stemmen op de lijst van den Vi-ijhcidsborid. en dat deze zich verklaard heeft voor een samengaan met. de christelijk-historische partij, wat de kiezer af keurt, omdat hij van geen samenwerking met een der partijen van rechts wil weten - ?- hoe kan hij dan van zijn afwijkende meening doen blijken'r door op een andere lijst te stemmen, dan waarop hij het liefst zijne stem zou uitbrengen;' maar hoe. wanneer geen enkele andere partij van links zich verklaard heeft voor de dool' hem gewensc.hte coalitie.nl. van Vrijheidsbond en vrijzinnig- en sociaaldemocraten? en. gesteld dat dit wel het. geval ware. zal hij dan. omdat hij een andere meening over politieke samenwerking heeft dan de Vrijheidsbond. waartoe hij zich overigens liet meest aangetrokken gevoelt, zijne stem gaan uitbrengen op de lijst van een partij, wier beginselen hij niet deelt:' Neen, de kiezer kan bij het invullen van zijn stembillet niet doen blijken van een meening. DE GROENE AMSTERDAMMER Prijs per jaargang ?10.?bij vooruitbetaling. Per No. 35 Cent. ? Advertentiën ?0.75 per regel. Postgiro 72880, Gem.-Oiro O 1000. INHOUD: l. Prof. Dr. O. W. Kernkamp, Hel stembillet. 2. Dr. M. van Blankenstein, China tegen de Westerkim. 3. Joh. Braakensiek, Bolsjewistische agitatie in Engeland Aanteekeningen. 4. IJr. H. B. Tenhaeff, De opvolger van wijlen prof. Six H. Scholte, Comoedia. 5. Constant van Wessem, Muziek?L. J.Jordaan, Het einde van een vrijgezellen-leven. 6. Alie Smeding, Steunpilaren der literatuur A. Plasscliaert, Nieuwe Uitgaven. 7. Dr. P. van Olst, Wetenschappelijke Varia Mr. Frans Coenen, Kroniek. 9. Elis. M. Rogge, Voor Vrouwen. 10. Top Naeff, Dramatische Kroniek. 11. Prof. Dr. H. Brugmans, Het Vondelpark O. van Tussenbroek, Tentoonstellingen. 13. Dr. K. Kuiper, In de Katterdamsche Diergaarde. 15. C- A. Klaasse, De Vereenigde Staten en Wij Beursspiegcl. 17. L. J. Jordaan, Bioscopy A. Plasscliaert, Schilderkunst. 18. Melis Stoke, Het geheim onzer voorkeuren. 19. Uit het kladschrift van Jantje Alida Zevenboom's Croquante croquetjes. 20. Cel 2, Telefoon Charivarius, Charivaria. Bijvoegsel: Johan Braakensiek, Nederland ;ocl<t toenadering tot België. Vraagt' &fee.c/s Bonbons VINGERS Let' op den naam waarin hij verschilt met de partij, op wie hij krach tens zijn beginselen zijne stem moet uitbrengen; hij stemt, op de lijst van een bepaalde partij en betuigt daarmede dat hij. alles tezamen genomen, aan de politiek van die partij de voorkeur .geeft. Daarmede is niet gezegd, dat de politieke par tijen, zich nu ook ontslagen kunnen rekenen van den plicht, hunne meening omtrent samenwerking en gemeenschappelijk program bekend te maken, omdat de kiezers daarover toch geen uitspraak kunnen doen; neen. ter wille van de zuiverheid in het politieke leven mogen zij zich daaraan niet ont trekken; maar men moet niet de voorstelling wek ken, alsof het in de macht, der kiezers ligt. op een andere wijze van. een afwijkende meening te doen blijken dan. dooi' zich geheel af te wenden van de partij, waarbij '/.ij eigenlijk behooren. Wij stemmen nu eenmaal op een lijst, en ver klaren ons daarmede voor een bepaalde partij. De mogelijkheid, dat de uitslag der verkiezingen iets anders aangeeft dan de getallen der kiezers. die i u hoofdzaak met een bepaalde partij meegaan, is zoo goed als uitgesloten. Wie wenschen. dat de gelegenheid wordt geopend, om over de allerbelangrijkste vraagstukken van wetgeving of b\. over een onderworp als het Xederlandsch-Belgische tractaat in spe. een uilspraak van het goheele volk te verkrijgen, moeten ijveren voor de invoering van een referendum. Kn zelfs dan zou ook dan de groote meer derheid van. de kiezers niet blindelings gehoor zamen aan het parool, dat zou worden uitgegeven door de partij, wier leiding zij gewoon zijn te aan vaarden 'i KEHN'KAMl*