No. 2656 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 28 APRIL 1928 Muziek in de hoofdstad door CONSTANT VAN WESSEM Het einde van het vrijgezellen'leven Teekening voor de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan. Strawinsky's Oedipns Rex "D INNEN het kader van de Feestconcerten van het Concertgebouw werd Strawinsky's opera oratorium Oedipus Rex" uitgevoerd onder leiding van den componist. Het Concertgebouw-orkest, het mannenkoor van Apollo", vijf solisten en een spreker (Paul Huf), ziedaar het apparaat.dat daartoe te werk werd gesteld. Het is noodig over dit nieuwe werk van Strawinsky eerst eenige ophelderingen te geven. In den eersten plaats de tekst. Sophocles is een Griek en schreef zijn drama in het Grieksch. Strawinsky liet er Jean Cocteau een korte, speciaal op het dramatische in Sophocles' werk geconcentreerde, samenvatting als oratorium tekst van maken, die door Danielou in het Latijn werd overgezet. Waarom in het Latijn? Omdat Strawinsky in den klank van het Latijn een inniger verband als geluidswaarde, als homophoon-symphonische waarde, met de opzet van zijn eigen muzikale uitdrukking vond dan in den klank van het zooveel melodieusere Grieksch. Deze bewer king" heeft men te respecteeren van een componist, die niet het Grieksche drama, maar het algemeenmenschelijk monument, dat het behelst, voor zijn schepping aanvaardde. Maar in het Latijn werd de inhoud van het werk voor een niet klassiek onder legd publiek onverstaanbaar: men zou de woorden als symphonisch bestanddeel van het geheel moeielijk aanvaarden. Als wegwijzer treedt nu de spreker op. Deze spreker is niet de verteller van de Histoire du Soldat". Hij is er inderdaad: om het pu bliek wegwijs te maken in de dramatische voort gang van het geheel. In Parijs sprak hij daarom in het Fransch, bij ons, terecht, in het Hollandsch. De gepubliceerde bewerking in het Fransch, die Cocteau bij de Roseau d'or" uitgaf van deze Oedipus Rex" maakt de taak van den spreker van zelf overbodig en wat hij zegt is daar dan ook weggelaten. Overigens geeft deze Fransche bewer king een bewerking voor het tooneel, afwijkend van de Latijnsche bewerking voor het oratorium van Strawinsky. In den tweeden plaats de vorm. Strawinsky noemt zijn schepping een opera oratorium. Inderdaad worden op een tooneel de vertolkers der hoofdrollen door maskers aangege ven, echter zonder handelend, d.w.z. handelend in den zin van een dramatische actie, op te treden. Zij bewaren een stijl, die men een standbeeld-stijl zou kunnen noemen, de stijl van bewegende beelden. Bij de Parijsche première, die ik verleden jaar mocht medemaken werd de tooneel-vertooning niet gegeven, wat aanvankelijk verwarrend werkte bij een publiek, dat, op een voorstelling der Rus sische balletten samengekomen, een ballet ver wachtte en niet een oratorium, gezongen door mannen in zwarte rok en witte das, voor een donkere draperie opgesteld. Onder de voorbereiding had men ten slotte de gewone oratorium-stijl voor de opvoering voldoende gevonden, van den nood een deugd makend, omdat de tooneel-vertooning niet gereed was gekomen; maar volgens den opzet ver loor men daar niet zooveel aan, indien dit tijdig was aangekondigd geworden: het had alleen het rythme van dit werk eenigszins verduidelijkt, dat een aanpassing van het oude gegeven aan hetryhtme van onzen eigen tijd" wil wezen. In de derde plaats de muziek. Men weet dat Strawinsky in zijn latere werken DIT Oreatest Artiste MERK Finest Recording IS EEN WAARBORG VOOR ONOVERTROFFEN REPRODUCTIE EN ONGEËVENAARDE AFWERKING. N,V. DUTCH GRAMOPHONE COMPANY. AMVTERD. VEERKADE 22A DEN HAA0 Int. Muziek tentoonstelling Genève 1927 Hoogste onderscheiding. OPGEPAST, PRIMO! VOORTAAN BEN JE SECUNDO' d'; Russische folklore geheel verliet, dat hij de eigenaardigheden" van zijn muziek verliet om tot een soort westersche, neo-klassieken stijl over te gaan, een muziek zonder individualiteit" of lyriek", muziek in de onpersoonlijke polyphonezin van het woord. Zulk een muziek vond hij terug bij Bach. Aan Bach ontleende hij den musiceerenden stijl der polyphoiie stemvoering (sonate, piano-concert), aan Haendel den homophonen,, harmonischen gezangstijl voor zijn oratorium ..Oedipus Rex". Maar van Haendel zoowel als van Bach adopteerde hij alleen de schrijfwijze. De harde kleurloosheid" is geheel modern en geeft zelfs aan den drieklank geen melodischen zin. Men kan tegenover een dergelijke voor ons drooge latent-melodische, op een zwaar stug rytlime zich bewegende muziek met afkeer staan, men kan hot een algehecle verdwazing" van Strawirisky's muziekbegrip vinden, liet is niet te loochenen, dat deze muziek de kracht der onverzettelijke conse quentie, de consequentie van Strawinsky's eenmaal aanvaarde opvatting bezit, dat zij afgrijsc-lijk-moiiotoon werkt voor ieder, die in de dramatiek niet he.t lyrisch accent van de persoonlijke aandoeningen kan missen, maar dat men niet aan den induik ontkomt, dat zich in de/.e muziek een zwart blind noodlot in een even /.warte en blinde mu/.iek vol trekt, en dat er in liet geheele verloop een spanning groeit, die, wanneer men hem eenmaal ervaart, zijn werking niet mist. Deze muziek schijnt ondanks haar vrij eeiivoudigen harmonischen bouwzeermoeilijktevertolken. De uitvoering te Parijs werd muzikaal een echec en ook de Amsterdamsche uitvoering, hoewel oneindig veel beter, had haar zwakke en ontsporen de momenten. Lag het aan Strawinsky's persoon lijke leiding met de nerveuse, roeiende gebaren, die weinig rustig werkte ! Lag het aan de ongewendheid met een muziek, die den musici weinig gelegenheid geeft uit te blinken, zich thuis" te voelen? Het publiek, hoewel het den componist Strawinsky huldigde, heeft vermoedelijk ook hier tot het werk geen toegang gevonden, geen weg geweten n de grauwe, granieten massa van Strawinsky's zoo weinig zingende" koren, zoo weinig ..spelende" instrumentalisten. Natuurlijk verlangt men naar een tweede uit voering om zijn indrukken, te verifieereu en indien mogelijk, liefst te wijzigen. Maar kunnen wij zulk een herhaling verwachten:' Hoeveel liever hoort men hier het bekoorlijke L'oiseau du feu", liet bewegelijke, bonte, meeslepende Petrouclika" en hoe spontaner was de ovatie, die Strawinsky na zij n directie van dit laatste in ontvangst mocht nemen ! Nederlandsche Munt Holland's beste 10 cents sigaar