DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 19 MEI 1928 No. 2659 Ontdek Amerika Het ongedetniite S/nii door Prof. Dr. H. BRUGMANS LH. Het Maagdenhuis 1 ELK Amsterdammer kent niet het groot e, statige gebouw, dat met zijn kloeken gevel den geheelen zijwand van het Spui tusschen de Handboog- en de Voetboogstraat vult? En ieder kent de proper gekleede weesjes, die dit groots? huis bevolken, kleiner in getal dan vroeger, maar toch nog voldoende om in hun eigenaardige dracht do aandacht te trekken. Ook dat gebouw heeft zijn geschiedenis, die waarlijk wel de moeite waard is er hier iets van te zeggen. Dat het Maagdenhuis een achttiende-eeuwsch gebouw is, kan men onmiddellijk zien. Maar zijn geschiedenis begint al vroeger. Wij zijn hier aan het Spui op historischen bodem. En deze katho lieke stichting gaat zelfs terug tot vóór don tijd der alteratie van 1578, toen Amsterdam officieel gereformeerd werd. Wat toch ia het geval? Nog vóór 1570 hadden twee vrome vrouwen uit de eerste standen van Amsterdam, Mary Laureiis Spieghel, de auster van den bekenden dichter HendrickLaurensz. Spieghel, en Aeltjen Pieter Poppens in een huis aan den Dam een tehuis voor ,,armemeyskens" gesticht. De stichting werd door familieleden en anderen ruim bedacht en kon zoo groeien. Kort na de alte ratie, in 1578 of 1579, sloot het bestuur van het meisjeshuis een overeenkomst niet de zusters van het St. Margaretaklooster in de Nes, waarbij deze hun gebouw ten behoeve der ,,arme meyskes" af stonden. Maar reeds in 1585 legde de stadsregeering beslag op de kloostergebouwen; toen moesten de weesjes verhuizen en wel naar een huis aan den Nieuwe Zijds Voorburgwal bij de Lijnbaansteeg. Daar bleven zij tot 1629, toen zij opnieuw verhuis den, nu naar het Spui, waar zelf? een geheel nieuw gebouw voor haar was opgericht. Dat gebouw, aanmerkelijk kleiner dan het tegenwoordige, kenmerkte zich door den eigenaardigen trapgevel van den stijl van die dagen. In dezen tijd zal ook het schilderachtige kostuum der maagden zijn aan genomen of liever vastgelegd; want dit kostuum is ten slotte niet veel anders dan het gewaad der Amsterdamsche vrouwen en meisjes uit den bur gerstand van die dagen. Het ligt voor de hand, dat het huis zich in den loop der tijden heeft moeten uitbreiden; er moesten belendende pereeelen worden bijgetrokken. Ten slotte moest alles in een groot gebouw worden vereenigd. Door vrijwillige bijdragen van de Amster damsche katholieken is toen een bouwfonds bijeen gebracht, waardoor uitvoering kon worden gegeven aan de bouwplannen. Die plannen waren van de hand van den bekenden stadsbouwmeester A. van N. V.: J. S. MEUWSEN, Hofl. A'dam-R'dam-den Haag DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND der Hait, die ook in dergelijken .stijl het werkhuis aan de U oeterst raat heeft gebouwd. Van 1783 tot 1787 heeft de bouw van het monumentaio huis geduurd. In zijn soberon eenvoud is het waarlijk kloek en aantrekkelijk; niet zijn strenge, zuivel' doorvoelde verhoudingen beheei-scht het het Spui volkomen; het deed da;ir nog veel beter, toen het Spui nog niet was gedempt en het breede front zicli in het water kon spiegelen. In liet fronton, plaatste Anthoiiie /ieseiiis een fraaie beeldengroep, zoodat ook hier samenwerking dei- beeldende- kunsten op de gelukkigste wijze is verkregen, liet geheel is van een imposante schoonheid, die wij niet gaarne in het Amsterdamsche stadsbeeld /.ouden willen missen. Nieuwe Uitgaven A. C. J. ConiiittHx/irix. Vu», toen wij vrij u'erden. Jlen'uje ]toof<lnlii1*'ken uil il c i/efschiudeiiis der katholieke l\erlt in Xcilertand sedert 1705. I, Van schuilkcrk tot kathedraal. 1795 tot 1853. G'roniiit/cn. Den Haat/, 1928. In dit eerste, deel van een belangwekkend boek heeft de schrijver den groei van het katholicisme van de revolutie tot de Aprilbeweging uiteengezet. Dat het hier gaat om belangrijke dingen, die ook ter verklaring van den modernen tijd van groote waarde zijn, ligt voor de hand. liet probleem, dat wordt behandeld, is dit: hoe is het in Nederland gelukt de katholieken, die onder de oude republiek van alle publieke rechten verstoken waren en zelfs soms nauwelijks werden geduld, op te nemen in het Nederlandsche staatsverband? Het was een moeilijk vraagstuk, te ingewikkelder, daar de katholieken voor een meerderheid samenwonen in twee provinciën. De revolutie was, zooals ge woonlijk, de toestanden vooruitgesneld, zoodat na den eersten aanloop in en na 1795 de invloed deikatholieken weer zeer snel daalde. Onder Willem I volgde een wederopleving, die evenwel door de Belgische moeilijkheden weer werd gestuit.. Eerst na 1840 kon er weer van een wat sterkere katholieke actie sprake zijn. Dat alles leidde in 1853 tot het herstel der hiërarchie eii als reactie daarop tot de Aprilbeweging van 1853. De heer Commissaris heeft een en ander, vooral op grond van de uit nemende onderzoekingen van Albers. Witlox eu van vele anderen, in een kort bestek duidelijk uiteengezet. Een paar goede afbeeldingen lichten het geschiedverhaal toe; leerzaam zijn ook de kaarten van de kerkelijke indeeling van Nederland in en voor 1853. In een tweede deel zal deze ge schiedenis tot onze dagen worden voortgezet en voltooid. II. H. Gijzen, Ontdek Amerika". X.V. Standaardboekhandel, Brussel en C. A . ,?. ran Dishof-ck, Bussuni. Vanwaar, den laatsten tijr', een stroom boeken over Amerika"? Een vaag begrip, dat Amerika. Heusch wel iets meer dan: een vasteland, dat in het Oosten bespoeld wordt door de Atlantische Oceaan etc. Een cultureel begrip, waarop onze aandacht ge spannen staat, omdat wij voelen, dat er wel iets waars kan liggen in hot voorgevoel dat daargindsch de lijnen worden uitgezet van ons komend denken. Dat wij er eigenlijk allemaal op neerzien, op die materieele, uniform genivelleerde, wijsneuzc en ongei-ezeli onbekende" zegt. niets. Dat doen de Klassieken altijd tegen, ópniareheerende jongeren. Van. de voortreffelijke pen van .Marnix ('ijzen. verscheen bovengenoemd boekje, dat. ons weer in ;;1 onze gevestigde vooroordeelen tegen Amerika sterkt en ons tenslotte nog sterker aan die goedgefundeerde partipris doet twijfelen. Over politiek geeft dit werkje in direkten zin weinig, over universitair en geestesleven vél. Tcch Iaat hij verschillende vragen van sociologisch belang allerminst onbeantwoord. -Met den Eranseheii auteur Siegfried (wien in de allereerste plaats de eer toekomt de zaak bij zijn waren, sexueelen. naam te noemen), is Cl ijzen een van de weinige serieuze schrijver.1-:, die het Negvr- en Kaw-em i-aagstnk de iioodige aandacht speiideeren. Bijkans heel de sociale structuur der Nieuwe Wereld wordt in de/.e voortreffelijke korte opstellen gebundelde brieveil aan de Urusselscbe ..Standaard" op hel projectievlak geworpen. Als Katholiek ziet hij wel licht sterker nog da/i een ander de voortschrijdende vervaging van liet gezinsleven. En ondanks zijn critiek op heel deze maatschappelijke ea cultureele ontwikkeling, een criliel: in de meest ronde en on dubbelzinnige woorden, blijkt uit alles hoezeer de schrijver van optimisme, vervuld is. Wat hij aanvoelt biedt grond genoeg om niet 1, desespereeren. M. K. TABA SIGAREN ~ ZIJN TOCH DE BESTE ? Au n den lieer Jan, van ZttileUtuf/ Aa.n den ijver en beividwüligneid van de S.D.A.I'. en den lieer .1. va.u Xadellioff om tegen hel' Onvechl pnl te staan, heli ik eigenlijk nooit zoo bepaald getwijfeld. En dat ik als ..Staatsburger'' liei bestaan van dat Dienst\veigeriug>\vef je behom-de te kennen. W:l ik gaarne toegeven. Maar. . . . daar wordt die te 's-llertogeiihoscli tut 11! maanden gevam:1 veroordeelde1 jong< ling niet beter van. /oo (lat wetje een deugdelijke wet wa>,. zat hij daar nu niet, want zijn geval leek doodge woon dienstweigering. Aldus met of zonder wet, zijn wij dan toeli niet nader bij de rechtvaardigheid dan te \dren eii wat mij trof was do koel stilzwijgende onverschillig heid, waarmee dit vonnis onder de ..gemengde berichten'' doorging. E. ( . VI']KIiEXEHL\(j. Op de groole plaat van Broakensiek in het nummer van de vorige Week waren, door een vergissing, de namen op de figuren der twee Cbineezeii verwisseld; Noord-China'' had op de plaats van ,,/uid-Cliina" moeten staan. en. omgekeerd. Kon. Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER 6 Co. M ?+ *» DEN HAAG ?* *» «?» AMSTERDAM - ARNHEM Verz. van Tentoonstellinggoederen