TX {"*> l V d roene fcc_ywêekblad .voor Nederland Siada meer dan vijftig jaar aan de spita der weekbladen . . . ." ONDER HOOFDREDACTIE VAN G. W. KERNRAMP Redacteuren: H. BRUGMANS, M. KANN EN TOP NAEFF Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 333 Uit.: N.V. DE GROENE AMSTERDAMMER AMSTERDAM. C. Alom verkrijgbaar OPGERICHT IN 1887 No. 2660 ZATERDAG 26 MEI 1928 Naar aanleiding van de verkiezingen voor den Duitschen Rijksdag T> IJ de verkiezingen van Zondag 1.1. zijn in ??-' Duitschland de uiterste partijen van links, de sociaaldemocraten en de communisten, met de winst gaan strijken; de conservatieven hebben in hoofdzaak het gelag moeten betalen; maar ook de ? zoogenaamde partijen van het midden", het Centrum, de nationaal-liberaleri (zoo zullen wij hen maar blijven noemen, al varen zij sinds de revolutie onder de vlag van volkspartij") en de democraten waren aan den verliezenden kant. Wij zullen hier niet over den uitslag dezer ver kiezingen in bizonderheden uitweiden; hier willen wij slechts uit de parlementaire geschiedenis van het Duitsche Rijk enkele herinneringen ophalen, die door de jongste gebeurtenissen weder te voor schijn worden geroepen. De uitspraak des kiezers van Zondag 1.1. doet onmiddellijk denken aan die van Januari 1912. Om meer dan eene reden. In de eerste plaats door de groote verschuiving der stemmen naar links; maar verder ook: door de redenen, waaraan die verschuiving moet worden toegeschreven. Het opmerkelijkste feit bij de verkiezingen van 1912 was, evenals bij die van 1928. de groote aanwas van het aantal sociaaldemocratische zetels; van 53 klommen zij tot 110, en daardoor werd toen de sociaaldemocratie de sterkste partij in den Rijksdag. Ook in 1912 kwam de verschuiving naar links alleen ten goede aan de uiterste partij van links (de communisten vormden toen nog niet een afzon derlijke partij); ook toen kwamen de klappen hoofdzakelijk neer op de conservatieven en op het Centrum, dat in de voorafgaande jaren ne lijn met de conservatieven was gaan trekken; ook toen sloegen vele kiezers, bij den ruk naar links" de partijen van het midden over en kwamen terecht bij de sociaaldemocraten. Vijf jaren vroeger, bij de verkiezingen van Januari 1907, waren juist de sociaaldemocraten het slachtoffer geworden van de wisselvalligheid van dat gedeelte van het kiezerscorps, dat niet altijd het parool van een zelfde partij volgt. In December 1906 was de Rijksdag ontbonden, omdat hij het krediet had verworpen, dat werd aangevraagd om definitief een einde te maken aan den opstand der Herero's, in Duitsch ZuidwestAfrika; het Centrum, dat de koloniale politiek der regeering heftig bestreed, had toen, tezamen met de sociaaldemocraten en de Polen, aan de regeering een nederlaag bereid. De verkiezingen van de volgende maand leverden toen het, voor dien tijd nog merkwaardige schouw spel op, dat Centrum en sociaaldemocraten elkaar de behulpzame hand boden, terwijl alle overige partijen, conservatieven, nationaal-liberaleu en vooruitstrevende volkspartij (de tegenwoordige democraten") zich tegen hen keerden. Deze coalitie van conservatieven en liberalen van ver schillende schakeeringen behaalde aan de stembus de overwinning; het waren de sociaaldemocraten, die ditmaal het kind van de rekening werden; hun aantal zetels slonk van 81 tot 43 ! Slechts een korten tijd bleef het nationale blok". zooals men de coalitie van 1909 noemde, bijeen: de tegenstanders gaven er den spotnaam aan van het Hottentottenblok", wegens den Hereroopstand, die het te voorschijn had geroepen. Al spoedig keerden de conservatieven aan de liberalen den rug toe enzochten toenadering tot het Centrum; van de verschillende redenen, die hen bewogen om hun anti-clericale gezindheid weer aan den kapstok te hangen, was wel de voornaamste deze. dat zij het bondgenootschap van het Centrum noodig hadden om de belasting-hervormingen, die t-oen aanhangig waren, in hun geest gewijzigd te krijgen.Zoo ontstond geleidelijk het zwart-blauwe" blok, de coalitie van Centrum en conservatieven, die in de volgende jaren de beslissingen van den Rijksdag beheerschte. Tegen deze coalitie nu kwamen bij de Stembus van 1912 de partijen van links in het geweer. Dat zij de overwinning behaalden, was ook daarom opmerkelijk, omdat het vorige jaar liet jaar van Agadir" was geweest, het hoogtepunt van de Marokko-krisis, toen er een oorlog had gedreigd tusschen Duitschland (-enerzijds, Frankrijk en Engeland anderzijds. In dat jaar 1011 was het nationaliteitsgevoel in Duitschland sterk ge prikkeld geworden; meestal varen de conserva tieven daar wél bij; maar ditmaal mocht het hun niet baten; zooals reeds werd gezegd, bij de ver kiezingen van 1912 betaalden zij het gelag; de sociaaldemocraten kwamen als de sterkste partij uit den stembusstrijd te voorschijn. De conservatieve overheersching van de vooraf gaande jaren had een groot aantal kiezers naar het kamp der sociaaldemocraten gejaagd. En ook in dit opzicht bestaat er dus overeenkomst tusschen de verkiezingen van 1912 en die van 1928, want ook de ruk naar links", die zich Zondag 1.1. openbaarde, moet worden toegeschreven aan den weerzin, die bij vele kiezers was ontstaan tegen het régime van de allerlaatste jaren; tegen de niet conservatieven en nationaal-liberalen bestaande regeering, maar waarop de conservatieven hun stempel hadden gedrukt; tegen de partijdigheid, die vele daden van deze regeering en van hare ambtenaren kenmerkte; tegen de heimelijke mo narchale gezindheid, die haar de oogen deed. sluiten voor allerlei betoogingen ten gunste van de vroegere regeerende familie. ..Liever Turksch dan paapsch." zeiden vroeger de geuzen, hoewel zij zich niet bepaald thuis zouden hebben gevoeld bij de Mohammedanen ; liever rood stemmen, op een sociaaldemocraat, desnoods op een. .communist, dan op een conservatief, hebben nu een aantal kiezers gezegd, die eigenlijk meer thuis behooren bij een der partijen van het midden De inhoud staat op pag. 28 De beschaafde smaak Vraagt Bonbons RINGERS Let op den naam dan bij de uitersten van links, maar die er ditmaal een genoegen in hebben gevonden, van hun afkeer van rechts" op de allerondubbelzinnigste wijze te doen blijken ! Kr is nog' n punt, waarop, bij een vergelijking van den jongsten steinbusuitslag met dien van vroegere jaren, de aandacht wordt gericht. Toen in 1907 de sociaaldemocraten van 81 Kijksdagzetels werden teruggebracht tot 43, was het aantal stemmen, dat bij de verkiezingen op hen was uitgebracht, nog een kwart millioen grooter dan bij de vorige verkiezingen, die van 1903, waarbij zij 81 zetels hadden verworven ! Bij de verkiezingen van 1912 behaalden de .sociaaldemocraten 110 zetels: het aantal der op hen. uitgebrachte stemmen bedroeg ruim 4J millioeu. Het Centrum vereenigde toen op zijn gezamenlijke candidaten ruim 2 millioen stemmen, nog niet de helft van het aantal sociaaldemocra tische stemmen; desondanks verkreeg het Centrum !J3 zetels, dus slechts 17 minder dan de sociaal democraten. liet aantal van deze voorbeelden van onevenredigheid tusschen aantal stemmen en aantal zetels /.ou met vele andere kunnen worden ver meerderd. De voornaamste reden van deze wan verhouding lag in de districts-verdeeling en in de groote verschillen tusschen het aantal kiezers van het eeue district en het andere. Orn een zeer sterk sprekend voorbeeld te geven: er was een district met 26 maal zooveel kiezers als een ander: maai' beide kozen n afgevaardigde ! Dit geschiedde in de dage.i. toen er voor de Kijksdagverkiey.iiigen nog geen stelsel van even redige vertegenwoordiging was ingevoerd. Van dit stelsel valt veel kwaads te zeggen: daarom eischte de billijkheid, de herinnering levendig te houden aan wat er gebeurde in de tijden, toen men in plaats van evenredigheid, onevenrcdigheid had KERNRAMP.