No. 2661 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 2 JUNI 1928 Schilderkunst door A. Plasschaert LE CHAMPAGNE ENVOGUE JAGER-GERLINGS HAARLEM Belgische kunst te'Antwerpen en Parijs Sommigen, die. over de Belgische Schi'derkunst schrijven op vlotte maai- niet -zeer zuivere wijs. willen haar maken tot een samenstel van VlaatuscJie kunst en van Waalsche kunst, en redden zich door te zeggen, dat de Waalsche kunst alleen anders is dan de Vlaamsche. Het is misschien hier overbodig op te merken, dat er Ylaamsche kunst enaars. en ook Waalsche kunstenaars zijn. maar wanneer ge de dingen in het algemeen wilt omlijnen, dan is de waarheid, dat er in België' een \"laamsche kunst is. en dat de7.e daar de grootste is en was. en het meest de natuurlijke diept n; van het si'hildei eu etc. bezit; dal (lic Vliiiimvcite kmiffl lutiuurlijkcrii'iJK liet rijkste is. Ook nu. Want. tegenover Stobbaerts. Rik Wouters en Permeke, wien /.uilen, de Wale.i daartegenover stellen en wien tegenover Braekeleer? Kr is in Stobbuerix de kunde \an een '/.eer groot meester, de toch hartstochtelijke zekerheid, waar tegen alle weerspraak niets is dan betweterij. Want wie kou een slagerij zóó schilderen in on/.en tijd als hij? Stobbaerts is een schilder van dieren, ook van naakt er.. Het is, geloof ik, tegenwoordig bon ton, om de naakten te pi-ijzen ten koste van de koebeesteu, maai' ik moet daar verschillen van meening. Natuurlijk zijn de naakten van den schilder Stobbaerts, maar toch lijken die naakten maar <niasie = subliemi? koeienhuiden etc., erilijkei'. de koeien mij wezeiitlijke. sublieme wezens, door vorm. en door een geheim van licht, dat ze soms omvangt, als een rijk doornen, en soms als een ster van Bethlehem aan hun voorhoofd of elders blinkt. Kr zijn inderdaad in de beste Stobbaeiïs twee ze.-r groote wezenstrckke:!: de kundigheid, waa.nnee den vorm groot gemodelleerd is. en da er in die kunde toch de hartstochtelijkheid van !;et bloed duidelijk blijft en d ".n. ten i we,'de. !.-, ei- bet liei:t (in denstal of om de beesten heen), dat niets- iets is los van die dieren, ma c r in en om is en soüisuit die die"e2i la,ngzaam als <-e i groote. dralende glans komt oprijzen. Deze wezenstrekken maken meer dan de wat afzonderlijke ??.aakten Stobha.erts grootheid gewis en liet schilderlijk geweld, dal in hem was. . . . lJernn'L'e. ik prees hein nc u- aanleiding van y.ijn groote tentoonstelling t'1 Ant werpen: om zi,;n teekeningeii en om sommige si hilderi.ien. l n Kotterdam iri den Kunstkring liervom' ik hem mei een vijftal ('?) werken, en hij mankt'.1 de anderen die daar ook waren tot illustraties van het leven: hij was het gewone, zeer groote leven ze!!'. Ik zag hem nu pas op de tentoonstelling H)l)-ja.ar Antwerjische kunst, en te Parijs in 't .Museum du .leu de Vaunie. Ik ervoer daar, wat ik wist. d:i( er twee soorten l'ermeke's zijn: die der expressie, en die der schoon heid onafwijsbaar deel blijken. Vaut niets anders dan het laatste is de Slager, hef schilderij daar. dat ik lang verlangde te zien. liet heeft de ge slotenheid der schoonheid aan zich. en het heeft iets, dat de ware Ternieke is. dien de meesten in Holland niet kennen. Het is een schilderij in licht bruin, groen en ros. er is een wit in van een huisje. Het is een kerel, die een stuk vleesch loshakf op een blok, met figuren er rond. eu met de natuur er rond. De natuur met haar verschijningen, liet in DJ deze uit de aarde zirclle». naar buiten gestulpt door een groote kracht, en zulke zwellingen van de aarde zijn hier de meiischen eveneens. Dit schil derij uit 191t> het heeft de onstuimige volheid van een in zware vegetaties rijzende streek. Tooi'o|>. hij Krorller. <lcn IIMag Meer dan vijftig werken vormen deze tentoon stelling. Ongetwijfeld is het een belangrijke ver zameling, al kon wat van het kleine goed zijn weg gelaten; al kon hier en daal' de katalogus nauw keuriger zijn (het zoo geheeteu zelfportret is een portret van Lourijsen) en al zou het mij een over winning kosten do Meditatie uit plm. 1S!)."> (volgens katalogus) zonder weifeling aan Toorop toe te schrijven (evenals de Nijd,. Xo. '.iTl. Maar dey.e tentoonstelling bevat toch veel werk. dut wij elders niet zagen; zij begint met vroeg. Wanneer wij het werk za,al na. zaal behandelen. zooals het ook in den ongeordenden katalogus is te vinden, dan vinden wij in zaal l ten eerste een portret (in. fijne groenen) van Henry de roux, Toorop's vriend, met wien hij o.m. te Machelen was en die daar, naar Toorop's verhaal, pleinair's in den kelder schilderde. We zien wat vroege land schappen als de schaatsenrijders (plm. 85?) maar uit hetzelfde jaar ,.het einde van den maaltijd". drie figuren in waterverf, in wit (dat van het laken) en weer in groenen, en we vinden er. met 'een sterken invloed van Knsor ..de brusselsche familie". Hen goed werk is Verleiding (I88(j). de man en de vrouw bij een boom met rondom een landschap: uit he'./.elfde jaar is de Bloemenmarkt te Londen etc., Da.ii komen wij tot de eerste Katwijksche periode, wiiivr d" zee in het werk sterk haar voren komt, de /eo voor wie Toorop altijd een liefde zou houden. (ie ziet dan uit '90: het. vertrek van een bonischuit, de Schelpenvissohoi's uit 01, de zee vol regen (Xo. 17), terwijl uit '!)1 ook is het Moederschap (een teekeiiing met wasveri' etc.; gedateerd op den kinderstoel) wat ge Toorop's ,.Fécondité" zoudt kunnen noemen; met een rood.cn achtergrond, en met d" welige moeder, en met al de kinderen in wier oogeu de Tooropsche dwang van expressie reeds duidelijk is, de oogen van hen, die gedreven worden (iets wat de laat-vindende van Konijnen burg vele jaren daarna zou her-vinden:') Twee werken zijn dan hier nog te vermelden: de .Melan cholie (een stemming!): een vrouw aan een deur. da-.wiiaiist in een al duister tuintje een schaap, en naast d" deur de zonnebloem, en ten tweede Xade \Verkstaking met den doode, wat Lacrmaiis ook schilderde. m:;,a.r hier is. als steeds bij Toorop. een kind (de tiekone-t !) onder de begeleidende». In Z/tnl II vinden wij het portret, van Aeg. Timmerman (uit l!)l)(). niet uit. ISJMl) en drie gediviseeide landscha.pjes. waarvan In de duinen niet het /eeiiwsche kindje wel verfijnd is. In Xnnl III zijn de symbolische (eekeningen gegroepeerd. De belangrijkste daarvan is zonder twijfel ..de Drie Bruiden (gedateerd IS!)!!), die meer gebonden is. daa de /.eer kleurige Kódeiirs en dan Fatalisme (met de vrouw in 't zwart) dat mij nooit /.eer heeft kunnen roeren, en m.i. wat uiterlijk bleeï. ../elfinkeer zou waf het kijken aangaat invloed hebben op de Neree's werk. terwijl ..Kvolution" de twee vrouwen ziend naar een liggend figuurtje een zeldzamer voorbeeld is van Toorop's wijze vorm te geven. Over Meditatie schreef ik in 't begin. '/.nul l\ beval de subtiele t eekeningen van de vrouwen van Marken, de kinderlijke Mcditaücn: en een aantal sneller notities, waarvan ik noem Yerriest. Moderne Laokoon. een breiend visschersmeisje. Ie cri vers l'étcrnitéetc. Bij ingang van /aal l vindt ge zooals ik zei. liet portret van l.ourijsen (Nijmegen lul Meen kleurige neerzet. Kr is hier «lus van allerlei, en ook belangrijks. II. lirnyilrr. in ..!><? Vuiu'slag" <Ieii llauu Kruydei' is een schilder, wiens werk ge bij de Bois in. Haarlem van tijd tot tijd kondt zien. De weinigi' malen, «lat ik liet za.g. heeft het mij steeds bewezen werk te zijn van een irezeiitlijk taletii. Het was modern in dien zin dat liet breed was, en dat di' kleur een zekere zwaarte steeds bezat. J let was naar den vorm v lak. en dien vorm s lam vattend. Het werk in ..de Vuui'slag" vertoont nieuwe ele menten ten op/.ichte van het voorgaande. Het werk is nog steeds zwaar, maar er is een satirische trek bij gekomen, geopenbaard. «Uen ik er niet vroeger niet zoo uitgesproken in zag. Het is daarenboven 'icviger in de kleur, rijtender, /.onder daarom schraal te zijn. Het talent is. als vroeger, zeker: di1 voordracht is meer afzonderlijk geworden. De vormen van een aantal landschappen zijn sterker a.ls schemata gegeven; de kleur-conti'asteii meer typisch. Xiet alle werk in den Vunrslag is van dit uitgcsuroketi karakter maar het meeste is (.och zoo. De vier kinderen bij liet huisje niet. de boomenis 'n zedig werk tegenover den. pastoor, die door de doi'pstraut gaaf, en die in zijn zwarte kleereii de kracht (ook in satirischen zin) van het werk is. Sa.tirisch is eveneens de kater bij de crocussen; sterk decoratief is het werk met de varkens, en met den mcnsrlieiikop. Kr is iets modern Ylaamseh in Kruyder's uitingen: dat is ook in de vrouw (rood). KRONIEK .ï11 j^end ver inittl n nestel len FïKNJGKX tijd geleden las ik, dat nu ook in f Ween.cn een insl tuut geopend was. gelijk soortig aan die al in verschillende Duitse! e steden bestonden, n.l. «'en ...l ugcndverniittlungstelle". Ken Duitsche zakenman, die den nood zijns tijds begreep en de vele jeugdzclfmoordeii zag heeft «leii inval gehad bureau* op te richten, waar de jonge menschen van beiderlei geslacht raad en voorlich ting kunnen halen van mannen en vrouwen, die daartoe competent geacht worden en die taak on baatzuchtig op zich nemen, liet jonge mensch be hoeft zijn naam niet te zeggen: hij of zij neemt ook geeiierlei verplichting op zich, kan komen of weg blijven, naar 't hem goeddunkt eii al of niet de gegeven raad opvolgen. Het is maar. wilde de stichter, dat erergensecn pla.ats/ou zijn, waar de be narde en angstige jeugd kan vernemen al wat zij thuis niet vragen durft en wat op schooi niet «!«'leei'd wordt. In 't algemeen, zoo begreep hij. worden in de/e tijden tusschcii kinderen en ouders r.iet an ders verhandeld dan de gebeurtenissen en nooilen van het oppervlakkigste leven, en zijn vaderen moeder wel de laatsten tot wie een schuwe, ge sloten jongen of meisje zich met hun moeilijk heden wendt. Sedert eeiiige geslachten is il'it al zo!>. sedert in «Ie vorige eeuw. na d.e vijlt i^ ja ren ongweer. de g.-sloten gemeenschap uil elkaar be gon ti' vallen en de persoonlijkheid /ich :iog eens we!1!' deeil gel«len Toen hra.keii er kloveM ' uss hè,: oudere en jonge generatie, die er i;i die i1' en soms we! /eer tragisch uit/.agc.:. Kei: li.'\e ilhis;.1 uit den romant ischen tijd: liet onvoorwaardelijk vert rouwen van moeder en tlochtei1 (' ? edele kameraadschap v;.n v,;der en zoon. werd er wreedelijk «looi' verstomd in huiselijke scènes, HM t tranen (ei- eeiie en biltere gegriefdheid ter a'u'-.'re zijde. Ma.ar de toestand werd er niet heler om. alleen gewende men zich langzamerhand, de vaders niet meer de beste vrienden van hun zoons te zijn. de moeders van het innerlijk leven hunner dochters bijna niets te weten en nog minder te begrijpen Kilde familiebanden werden allengs losser, soms enkel materieel. Intusschen echter hadden die ontluikende hall' of kwart persoonlijkheden meer dan de vroegere ^-esla.ehten behoefte aan begrip hunner noodeii en raad of voorlicht ing voor hun handelen, /ij richtten zich dan. lukraak, tot uie toevallig bij de hand was en a-ls er zoo niemand was. gingen zij bij elkaar te rade met al de gevaren daaraan vcrhomlen. Kn daar willen nu die bureaux in voorzien, in da,t ge mis aan moivele hulp en verstandelijke inlichting. die het ge/in niet meer geeft en de school nooit gegeven heeft en die toch zoo noodig zijn als brood. \Ya.nt er zijn ontelbaar vele ..jongeren", die met zich zelf en de wereld hopeloos in den war zitten, al zijn ze ook veel te trotsch da.t openlijk te doen blijken. K. C. N. V.: ). S. MEUWSEN, Hofl. A'dam-R'dam-den Haag DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND Teederder is de vogelverschrikker. Uoed de ueraiiium op het' tafeltje, krachtig en niet een feilen r ij k!'n rooden a.«-ht erg rond. z n di ? ca et usseii en den gelen kandelaar. Het werk van Krtiyder is. ik herhaal hier sleehts een vroegere bevinding. Werk van een schilder, die belangst elling verdient. ' /' xit'tin. litffflHJOTiRjTDPTH^l TUYNENBUPG HUYS SCHILDERS