Historisch Archief 1877-1940
10
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 9 JUNI 1928
No. 2662
Uit de wijsgeerige beweging
door Dr. S. A. van Lunteren
Dr. Anloon Vloemans, Voor
bereiding tot de Wijsbegeerte,
Leopold's Uitff. Mij., Den
Haag (201 blz.).
Als motto dezer voorbereiding dient
Fichte's overbekende bewering: Was
für eine Philosophie man wahlt,
hangt davon ab, was für ein Mensch
man ist". Het is tevens het thema
van het boek, waarvan de slotsom dan
ook is, dat de geschiedenis van cle
wijsbegeerte uit den aard der zaak
een geschiedenis van persoonlijk
heden, van eeuwigheids-gestalten
wordt" (186). Dat het ware van de
geschiedenis van de wijsbegeerte niet
een geschiedenis van persoonlijkheden,
maar een steeds zuiverder
zelfbewustworden van den geest is, ontgaat den
schrijver, en daardoor blijft de schrij
ver dan ook buiten de philosophie.
Volgens hem zijn de wijsgeeren welis
waar uitgetrokken op
waarheidsverovering", doch zij leverden slechts
wereldbeschouwingen" (12, 13). De
waarheid is n, de wereldbeschou
wingen zijn vele; de ne, eeuwige,
absolute waarheid ligt boven het be
reik van den menschelijken geest"
(14). Wat machtige" denkers, als
b.v. Hegel, als eeuwige waarheid
meenden te bezitten, is voor ons"
(d. w. z. voor Dr. Vloemans: was für
ein Mensch man ist" !) tot een wijze
van wereldbeschouwen gedegradeerd"
(15). De schrijver stelt zich zelf door
deze degradatie te executeeren, in al
zijn bescheidenheid van niet-weten
wat de waarheid is, tevens op een.
hoog voetstuk boven dien waanwijzen
Hegel, die zich verbeeldde het begrip
te begrijpen, maar hij bewijst daar
mede ook, dat hij tevens niet weet
(en door zijn niet kunnen weten van
de ne, eeuwige, absolute waarheid"
ook niet weten kan), wat de waarheid
van Hegels philosopheeren is, name
lijk niet een stel meeningen samen
gesteld tot een wereldbeschouwing,
maar slechts het zich in consequente
zelfkritiek nadenkende denken.
Onderwijl bespeurt de schrijver, dat
onze tijd weer streeft naar
metaphysika, al zullen we er niet zoo in mogen
zwelgen" als Ilegel er in zwolg, be
treffende welken denker we volgens
Dilthey en Vloemans niet moeten
vergeten, dat zijn wereldbeschou
wing in 't bizonder door de
veihoudingswijze van het gevoelsleven tot
de wereld bepaald wordt" (184). Het
is te betreuren, dat de schrijver bij
de pi. m. 150 door hem in den loop van
zijne Nederlandsche verhandeling ge
noemde wijsgeeren zich ook niet den
Nederlandschen wijsgeer Bolland heeft
herinnerd, wiens gevoelsleven" hij
niet vrucht (op de bekende wijze) als
bewijs" voor Fichte's stelling had
kunnen demonstreeren. . . .
Inmiddels is ons onder het oog
Rebracht, dat de veelheid van wereld
beschouwingen" toch een innerlijke
wetmatige stmktuur bevat" (sic ! 21).
En aan het einde van het boek wordt
ons nog verzekeid: Ondanks de
kontinueele verandering, de eeuwige wis
seling is er dus iets" dat blijft, een
substraat dat de veranderingen draagt,
veroorzaakt misschien een diepste
fundament, waarheen alle
philosophische problematiek in laatste in
stantie verwijst" (180). Kon boek dat
de pretentie heeft beginnelingen in de
philosophie in te leiden, en waarvan
?de slotsom niet meer is dan dat pro
blematische iets", dat ..misschien"
«en substraat" is, hetwelk de ver
anderingen" veroorzaakt", een boek,
dat naar den vorm een fraaie causerie,
maar naar zijn inhoud een leeg, buiten
de zaak en de taak van het begrip om,
gepraat in de ruimte is, zoo'n voor
bereiding had beter ongeschreven
kunnen blijven.
De eenige ware voorbereiding voor
de philosophie is: voordoen hoo men
zuiver" denkt, om den lezer de ware
wijze" van denken (de methode)
tot bewustzijn te brengen. Van zelf
zal men daarmede ontwikkelen de
verhouding van het volstrekte (abso
lute) en het betrekkelijke (relatieve),
wat het leven van het begrip (der
logica) is, en komen tot het ontwik
kelen van de verhouding van het
denken (het subjectieve) tot de wer
kelijkheid (het objectieve), wat als
zelfbewustwording van den geest (als
phaenomenologie) de kern is van
hetgeen eertijds metaphysika heette,
welke beide ontwikkelingen, elkaar
doordringende, de momenten zijn,
die het stelsel (systeem) scheppen,
waarin de (in)spanning van het be
grip niets laat verstarren, daar de
waarheid Idee en deze proces blijkt.
Wij, dat zijn degenen, die door Hegel
en Bolland voorbereid" zijn, hebben
begrepen, dat het leege iets" van
Dr. Vloemans als de idee de volledige
waarheid is, en dat de idee als eenheid
van het begrip en zijne verwerkelijking
de taak oplegt het begrip te verwer
kelijken en de verwerkelijking te be
grijpen, d. w. z. dat het ware het zich
voortdurend waarmaken is, weshalve
we nog lang niet uitgephilosofeerd zijn.
II
Bolland. Uitij. van H. J. Paris,
Amsterdam, 1927, (151 blz.).
Dat de leerlingen van Hegel en
Bolland nog lang niet uitgephiloso
feerd zijn blijkt, behalve uit hunne
vele andere publicaties, vooral uit
hun tijdschrift De Idee"; b.g. boek
over Bolland is een overdruk van
eene aflevering van dat tijdschrift,
welke voorzien is van eene nieuwe
voorrede door Ir. B. Wigersma. Kene
bespreking van het zestal opstellen,
daarin opgenomen, is binnen het
bestek van deze mij gevraagde ..korte"
aankondiging niet mogelijk. Ik wil
er alleen op wijzen, dat er verhande
lingen in voorkomen, die ook
nietphilosofen kunnen interesseeren, met
name eene doorwrochte studie van
Dr. II. (i. ten Bruggencate over
,,Bollands Taal" en eene van Ds.
J. van den Brugh over Holland
en de Godsdienst".
Voorts bevat het boek een verhan
deling van J. Hessing, getiteld
..HegelBolland", ten betooge, dat zoowel
Hegel als Bolland van de (Christelijke)
religie uitgaande tot het begrip kwa
men; vervolgens eene studie van me j.
C. Sypkens K vist ra over de logica
van Hegel en Bolland"; wijders een
warm gestelde herinnering van J. C.
van /c.lm over Bolland als Docent" ;
alsmede een opstel van Ir. B.
Wigersma over ..Bolland en de
l'niversiteit". Nuode missen we verhan
delingen over Bolland's beteekeiiis als
philosoof van de natuur, het recht
en de schoonheid en kunst.
Het werkje eindigt niet eene uit
voerige ..Bolland-Uibliographie" (van
21 bladzijden !). samengesteld dooi'
Jlir. 11. <le Brauw. (De in de
Bollandaflevering van ..De Idee" (April 1927)
opgeiu IIU.TI i-n nog ;\au toegevoegde
lijst van verhandeling? over Holland
(eveneens 21 bladzijden) is in dezen
overdruk achterwege! gelaten).
Hier is de Kachel! 11
een vulkachel,
U kent toch het nieuwe systeem
CENTRALE VERWARMING.
Zoo niet, vraagt nog heden onze brochure:
IN DEN WINTER DE ZOMER IN UW HUIS
HERINGA & WUTHRICH, HAARLEM. Tel. 11966
Voor den Haag: C. OLDENBURQ Jr?Rlhwljk. Tel. Den Haag 18970
R V. Meubelmagazijn Eden"
MOLSTEEG - AMSTERDAM
BOEKENKASTEN
e f immer ing e n
zoowel in eenvoudige als rijke uitvoering
&nJef den Sft. (Jïaarten Qlmsterclam, Q)en <3(aaq, Haarlem.
VOOR BETERE MEUBELEN
ARNOLD HOUTSCHILT
AMSTERDAM
GOEDKOOPE
NOORDKAAPREIS
Het gebied van de Middernachtzon,
par m/s M O NT E SARMIENTO" 14000 f ons
22 Juli 1928 van IJMUIDEN terug te
HOEK VAN HOLLAN05Auaustus1928
Passage-prijzen van?, l lt^*«? per persoon
naar gehui^ van accommodatie.
Vraagt', gratis piospeetus bij (Ie lïeisbureanx of
WAMBERSIE & ZOON - AMSTERDAM
Hoold agenten voor de passage der
Hambuig Südamerikan sche Samp'schillh hrls Gesc l.'sct aft
Pension 't Matthijssenhout"
BLARICUM (Gooi)
VOORTIJD F 3.5O
Prospectus op aanvraag ??Telefoon 442
D. OBERINK & Co.,
. INGENIEURS
-~-v^~~-^~-^Amsterdam, Prinsengracht 456. Tel. 37452
BLIKSEMAFLEIDERS
AANLEG INSPECTIE?ONDERHOUD.
Koldewey 6 Corbière
Leidschestraat 30 - Amsterdam
Specialiteit in:
WIT LACQUE MEUBELEN
VOOR SLAAP-, LOGEER- EN KINDERKAMER