10 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 9 JUNI 1928 No. 2662 Uit de wijsgeerige beweging door Dr. S. A. van Lunteren Dr. Anloon Vloemans, Voor bereiding tot de Wijsbegeerte, Leopold's Uitff. Mij., Den Haag (201 blz.). Als motto dezer voorbereiding dient Fichte's overbekende bewering: Was für eine Philosophie man wahlt, hangt davon ab, was für ein Mensch man ist". Het is tevens het thema van het boek, waarvan de slotsom dan ook is, dat de geschiedenis van cle wijsbegeerte uit den aard der zaak een geschiedenis van persoonlijk heden, van eeuwigheids-gestalten wordt" (186). Dat het ware van de geschiedenis van de wijsbegeerte niet een geschiedenis van persoonlijkheden, maar een steeds zuiverder zelfbewustworden van den geest is, ontgaat den schrijver, en daardoor blijft de schrij ver dan ook buiten de philosophie. Volgens hem zijn de wijsgeeren welis waar uitgetrokken op waarheidsverovering", doch zij leverden slechts wereldbeschouwingen" (12, 13). De waarheid is n, de wereldbeschou wingen zijn vele; de ne, eeuwige, absolute waarheid ligt boven het be reik van den menschelijken geest" (14). Wat machtige" denkers, als b.v. Hegel, als eeuwige waarheid meenden te bezitten, is voor ons" (d. w. z. voor Dr. Vloemans: was für ein Mensch man ist" !) tot een wijze van wereldbeschouwen gedegradeerd" (15). De schrijver stelt zich zelf door deze degradatie te executeeren, in al zijn bescheidenheid van niet-weten wat de waarheid is, tevens op een. hoog voetstuk boven dien waanwijzen Hegel, die zich verbeeldde het begrip te begrijpen, maar hij bewijst daar mede ook, dat hij tevens niet weet (en door zijn niet kunnen weten van de ne, eeuwige, absolute waarheid" ook niet weten kan), wat de waarheid van Hegels philosopheeren is, name lijk niet een stel meeningen samen gesteld tot een wereldbeschouwing, maar slechts het zich in consequente zelfkritiek nadenkende denken. Onderwijl bespeurt de schrijver, dat onze tijd weer streeft naar metaphysika, al zullen we er niet zoo in mogen zwelgen" als Ilegel er in zwolg, be treffende welken denker we volgens Dilthey en Vloemans niet moeten vergeten, dat zijn wereldbeschou wing in 't bizonder door de veihoudingswijze van het gevoelsleven tot de wereld bepaald wordt" (184). Het is te betreuren, dat de schrijver bij de pi. m. 150 door hem in den loop van zijne Nederlandsche verhandeling ge noemde wijsgeeren zich ook niet den Nederlandschen wijsgeer Bolland heeft herinnerd, wiens gevoelsleven" hij niet vrucht (op de bekende wijze) als bewijs" voor Fichte's stelling had kunnen demonstreeren. . . . Inmiddels is ons onder het oog Rebracht, dat de veelheid van wereld beschouwingen" toch een innerlijke wetmatige stmktuur bevat" (sic ! 21). En aan het einde van het boek wordt ons nog verzekeid: Ondanks de kontinueele verandering, de eeuwige wis seling is er dus iets" dat blijft, een substraat dat de veranderingen draagt, veroorzaakt misschien een diepste fundament, waarheen alle philosophische problematiek in laatste in stantie verwijst" (180). Kon boek dat de pretentie heeft beginnelingen in de philosophie in te leiden, en waarvan ?de slotsom niet meer is dan dat pro blematische iets", dat ..misschien" «en substraat" is, hetwelk de ver anderingen" veroorzaakt", een boek, dat naar den vorm een fraaie causerie, maar naar zijn inhoud een leeg, buiten de zaak en de taak van het begrip om, gepraat in de ruimte is, zoo'n voor bereiding had beter ongeschreven kunnen blijven. De eenige ware voorbereiding voor de philosophie is: voordoen hoo men zuiver" denkt, om den lezer de ware wijze" van denken (de methode) tot bewustzijn te brengen. Van zelf zal men daarmede ontwikkelen de verhouding van het volstrekte (abso lute) en het betrekkelijke (relatieve), wat het leven van het begrip (der logica) is, en komen tot het ontwik kelen van de verhouding van het denken (het subjectieve) tot de wer kelijkheid (het objectieve), wat als zelfbewustwording van den geest (als phaenomenologie) de kern is van hetgeen eertijds metaphysika heette, welke beide ontwikkelingen, elkaar doordringende, de momenten zijn, die het stelsel (systeem) scheppen, waarin de (in)spanning van het be grip niets laat verstarren, daar de waarheid Idee en deze proces blijkt. Wij, dat zijn degenen, die door Hegel en Bolland voorbereid" zijn, hebben begrepen, dat het leege iets" van Dr. Vloemans als de idee de volledige waarheid is, en dat de idee als eenheid van het begrip en zijne verwerkelijking de taak oplegt het begrip te verwer kelijken en de verwerkelijking te be grijpen, d. w. z. dat het ware het zich voortdurend waarmaken is, weshalve we nog lang niet uitgephilosofeerd zijn. II Bolland. Uitij. van H. J. Paris, Amsterdam, 1927, (151 blz.). Dat de leerlingen van Hegel en Bolland nog lang niet uitgephiloso feerd zijn blijkt, behalve uit hunne vele andere publicaties, vooral uit hun tijdschrift De Idee"; b.g. boek over Bolland is een overdruk van eene aflevering van dat tijdschrift, welke voorzien is van eene nieuwe voorrede door Ir. B. Wigersma. Kene bespreking van het zestal opstellen, daarin opgenomen, is binnen het bestek van deze mij gevraagde ..korte" aankondiging niet mogelijk. Ik wil er alleen op wijzen, dat er verhande lingen in voorkomen, die ook nietphilosofen kunnen interesseeren, met name eene doorwrochte studie van Dr. II. (i. ten Bruggencate over ,,Bollands Taal" en eene van Ds. J. van den Brugh over Holland en de Godsdienst". Voorts bevat het boek een verhan deling van J. Hessing, getiteld ..HegelBolland", ten betooge, dat zoowel Hegel als Bolland van de (Christelijke) religie uitgaande tot het begrip kwa men; vervolgens eene studie van me j. C. Sypkens K vist ra over de logica van Hegel en Bolland"; wijders een warm gestelde herinnering van J. C. van /c.lm over Bolland als Docent" ; alsmede een opstel van Ir. B. Wigersma over ..Bolland en de l'niversiteit". Nuode missen we verhan delingen over Bolland's beteekeiiis als philosoof van de natuur, het recht en de schoonheid en kunst. Het werkje eindigt niet eene uit voerige ..Bolland-Uibliographie" (van 21 bladzijden !). samengesteld dooi' Jlir. 11. <le Brauw. (De in de Bollandaflevering van ..De Idee" (April 1927) opgeiu IIU.TI i-n nog ;\au toegevoegde lijst van verhandeling? over Holland (eveneens 21 bladzijden) is in dezen overdruk achterwege! gelaten). Hier is de Kachel! 11 een vulkachel, U kent toch het nieuwe systeem CENTRALE VERWARMING. Zoo niet, vraagt nog heden onze brochure: IN DEN WINTER DE ZOMER IN UW HUIS HERINGA & WUTHRICH, HAARLEM. Tel. 11966 Voor den Haag: C. OLDENBURQ Jr?Rlhwljk. Tel. Den Haag 18970 R V. Meubelmagazijn Eden" MOLSTEEG - AMSTERDAM BOEKENKASTEN e f immer ing e n zoowel in eenvoudige als rijke uitvoering &nJef den Sft. (Jïaarten Qlmsterclam, Q)en <3(aaq, Haarlem. VOOR BETERE MEUBELEN ARNOLD HOUTSCHILT AMSTERDAM GOEDKOOPE NOORDKAAPREIS Het gebied van de Middernachtzon, par m/s M O NT E SARMIENTO" 14000 f ons 22 Juli 1928 van IJMUIDEN terug te HOEK VAN HOLLAN05Auaustus1928 Passage-prijzen van?, l lt^*«? per persoon naar gehui^ van accommodatie. Vraagt', gratis piospeetus bij (Ie lïeisbureanx of WAMBERSIE & ZOON - AMSTERDAM Hoold agenten voor de passage der Hambuig Südamerikan sche Samp'schillh hrls Gesc l.'sct aft Pension 't Matthijssenhout" BLARICUM (Gooi) VOORTIJD F 3.5O Prospectus op aanvraag ??Telefoon 442 D. OBERINK & Co., . INGENIEURS -~-v^~~-^~-^Amsterdam, Prinsengracht 456. Tel. 37452 BLIKSEMAFLEIDERS AANLEG INSPECTIE?ONDERHOUD. Koldewey 6 Corbière Leidschestraat 30 - Amsterdam Specialiteit in: WIT LACQUE MEUBELEN VOOR SLAAP-, LOGEER- EN KINDERKAMER