DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 1-6 JUNI 1928 ~No. 2663 T o o nee l Prosper Arents. ,,Zooals Pilatus", met een inleiding door Ernst W. Schmidt. Antwer pen. Het Tooneel". 1927. Zooals Pilatus". Wij, noorder lingen, hooren in dezen titel misschien rijkelijk veel gerucht voor een omelet, *n dan nog wel voor deze. Maar dat, .rwaardoor Pilatus in de wereldschiedenis voorgoed zijn plaats gekregen .heeft, wordt in onzen in meer dan n zin afstanden overbruggenden "tijd, in onbeschroomde gemeenzaam heid nader tot ons gebracht. Kijden -hier thans in Brussel niet reclame wagens over den Boulevard, om ons te doen weten, dat ,,Le Roi des Bois" .geprolongeerd is ! Le Roi des Bois-' 'is een film van het leven vpjn Jezus, die een paar weken langer op het .affiche zich handhaaft dan in de a bioscoop er vlak naast Le frisson ?d'amour", die het reeds moest op.geven, maar, gelijk zoo ter snede in Le Roi des Bois voor ons op 't doek geprojecteerd wordt, wij moeten im mers, naar Jezus' eigen woorden, het ?evangelie prediken aan alle creaturen. En dat duurt in een groote stad als Brussel, zelfs met ,,spectaele perma nent" van drie tot elf uur, wsl een paar weken. Zooals Pilatus" dus. Wat weten wij van Pilatus? Dat hij zijn handen waschte. (Hoe te verklaren, dat er nog .geen Pilatus-handdoeken" in den handel gebracht zijn?) Ook het hoofd van de school in dit Vlaamsche stuk wiesch zich de handen; jnen zou zelfs bijna kunnen zeggen: .met madeira. Maar waartoe u te ver tellen, hoe hij en de voorzichtige, .listige schoolopziener een glaasje ma?deira drinken, als zij, door een on-schuldige te intimideeren, er in ge slaagd zijn, het schandaal, da.t voor de school dreigde uit den zelfmoord van het door een getrouwden onderwijzer verleide dochtertje van de conciërge, te bezweren? Nu moest hiertoe, wel is waar, de doctor, die de lijkschouwing -deed, stomdronken zijn, zoodat hij niet'bemerkte, dat het meiske zwanger was, en tot een bij ongeluk in het water geraken concludeerde. Maar als ?de auteur ons verzekert, dat de wetsdoktèr" dronken was, en Anneke's .moeder verklaart, dat zij niets rook ?dan genever", wat zal ik dan trachten .alsnog dezen drinkebroer droog te leggen? Waardoor ook den school? opziener en het hoofd der school hun :madeira zou ontgaan, hun handen ongewasschen. zouden blijven en Pila:tus van den omslag moest verdwijnen. Ik zou over dit stukje waarschijnlijk niet schrijven, als het- niet in de uitrgave in boekvorm voorafgegaan werd door een inleiding", die n merk waardig is wegens de openhartige ?critiek, die daarin op het stuk zelf ; gegeven wordt, n eenige punten aanToert, waarbij ik een paar kant:teekeningen zou willen maken. Laat ik dus ook zooals Pilatus" 'ten opzichte van dit tooneelstxik mijne handen wasschen en den auteur ter berechting aan zijn inleider" over laten. Hij acht den zelfmoord van het .meisje niet voldoende gemotiveerd, ,(wat ik nauwelijks met hem eens zou zijn), meent, dat de figuur van de hoofdpersoon, het hoofd van de ;school te zeer de andere figuren in de ' schaduw stelt, wat met zich bracht een zekere verwaarloozing van psychologie dezer figuren", en laakt he*b slottooneel rondom de madeiraflesoh met de verregaande gevoel loosheid, een haast onwaarschijnlijk inionstrueus egoïsme,, niet meer door beroepsdeformatie te verklaren". En dan gaat de inleider verder: Door de mentaliteit, het egoisme, het materia lisme (cursiveering van den inleider) van de meeste der figuren behoort dit spel tot het nieuwe tooneel". Tevoren hoeft de inleider de uiterst subtiele onderscheiding gemaakt tusschen modern en nieuw tooneel. Modern is het strijdthoater, dat een bepaalden vorm lanceert, om den vorm, en verdwijnt zoodra die vorm uit de mode is; vorm is mode" Tiet nieuwe theater echter bekommert zich niet om den vorm," maar groeit uit den nieuwen inhoud, uit het wisselspel van den nieuwen mensch". Dit is alles goed en wel, als men maar begrijpen wil, dat die zooge naamde nieuwe mensch slechts van belang is en blijven zal, voor zoover hij het algemeen-menschelijke ge meen heeft, met welken ouden" mensch ook, en dat het verschil tusschen hen beider toch ook ten slotte neerkomt op een verschil in vorm, n den vorm, waarin dat algemeenmenschelijke telkens, in elke periode van de geschiedenis van den mensch, zich projecteert. Onze inleider" acht het gevoels leven (van de figuren uit dit stuk) of, juister, de afwezigheid van gevoels leven, hun verregaand cynisme, te zijn van onzen lieven na-oorlogschen tijd". Maar deze figuren, de zwakheid hunner teekenirig en van heel dit stuk, waardoor het met een meester werk niet te vergelijken is. nu daar gelaten, zijn niet gevoelloozer cyni scher dan bijvoorbeeld die van Becqul's Les Corbeaux", dat meer dan een halve eeuw oud is. De vorm, waarin zich die gevoelloosheid uit, is uit den aard der zaak, anders. Ik geloof er trouwens niet aan, dat de menschheid in de eene periode ge voeliger" zou zijn dan in een andere. Speurt men diep genoeg, dan zal het een andere verdeeling, als dit woord hier toelaatbaar is, van het gevoel, een concentreeren op andere objecten blijken te zijn. Xou men in ultragevoelige, romantische perioden van de menschheid niet als tegenwicht, bij diepgaand onderzoek verregaande ge voelloosheid vinden in verhoudingen, die minder, dan de in alle vormen van kunst geprojecteerde aan de opper vlakte komen? Natuurlijk is het niet noodig, in een kunstwerk ons die eventueele tegenwichten" in al huil zwaarte te doen voelen. Elk kimstwerk is onvermijdelijk in zekeren zin nzijdig, maar waar ik tegen wilde waarschuwen meer dan aanstippen is hier niet mogelijk is de meening. dat er ooit een geheel nieuwe mensch zou kunnen ontstaan, grundverschieden" van alle vroegere. Aan deze onjuiste meening danken wij zoo talrijke pogingen op het gebied van menschenbeelding, die zijn als ndaags vliegen en sub specie aeternitatis", hoe -beperkt" men hier die eeuwigheid ook moge nemen !, niets1 beteekenen. Het blijft dus het eenig zich her halende, het telkens eigenlijk onop houdelijk, maar soms sprongsgewijs zich duidelijker weer stellend probleem van den eeuwigen inhoud, in den steeds wisselenden, zich vernicuwendcn vorm. De inleider stelt ten slotte tegenover elkaar: de film vóór alles mimische kunst, het tooneel vóór alles, de kunst van het gesproken woord. (Ik cursiveer deze beide woorden). Daargelaten of die twee ten eeuwigen dage zoo streng van elkaar gescheiden zullen blijven, meen ik toch zeker te moeten opkomen tegen de formuleering van het tooneel ZIJ IS MOOI EN TOCH HEEFT ZIJ GEEN SUCCES. Dat komt, omdat /ij zich niet gewapend heeft tegen de onaangename gevolgen vaneen overvloedige transpiratie. («een enkele vrouw, die aanspraak wil maken op de naam elegant, mag dit belangrijke onderdeel van haar toilet verwaarloozeii. Het is zoo gemakkelijk met het gebruik van Dit volmaakte'.toiletmiddel is in Vertegenwoordigd voor Nederland alle coede kappei s- en parfumerie- ,, ,^ , ... ," »V V/'* -?" , . ', _ * . , en Koloniën door N. E. v. d. '.aken verkrijgbaar. Een. proeitube \vordt U gratis toegezondcA na LAAKEN, Leidschekade 98 ontvangst, van El. 0.20 in postzegels. Amsterdam Telefoon 30372. Vertellingen uit den Bijbel DOOR A G A T H A GEÏLLUSTREERD MET 16 PLATEN Ingenaaid f 1.90 Gebonden f 2.50 In Niewo Vrouwrnlrrin lazen wij: .... geef (l we kinderen) deze verhalen en ge geeft ze iets mee voor hun leven en herlees zelf de verhalen ook eens: want uw kinderen zullen l' van alles en nog wat er over vragen. Dr. II. (J. van Wijngaarden schrijft o.a.: Hij herlezing van den .Kinderbijbel van Agatha ben ik in mijn oordeel bevestigd, dat deze minste -S zoo goed is als anderen, die in de laatste jaren verschenen. Met het gemoderniseerde uiterlijk en de nieuwe illustraties is de herdruk alleszins verdiend." UITGAVE VAN: VanHolkema & Warendorf's U.-M., A'dam als de kunst van het ..gesproken woord". Eerder zou men het mogen noemen de kunst van het gen/tcc/de of van het verbeelde woord. Men houdt; dit niet voor muggeiizifterij. Als zij. die zich beklagen over overwoekering van het tooneel door de litteratuur, een in het algemeen ongemotiveerd beklag, in n opzicht gelijk zouden kunnen hebben, zou het zijn in beklag over verkwiMitij run het woord in de tooneellitcratuur. Machteloosheid tot het vinden van-Je juiste fraze, lu't adaequate woord, doet voor-de-handweg grijpen naar tallooze aequivalenteii-bij-benadering, die te zeijf/vn. maar niet te spelen zijn. ..Bezuiniging" en efficiency" zijn ook hier leuzen van den tijd, waarover later misschien, in verband met een ander stuk, nog wel iets te zeggen zou zijn. 11. (>. v. n. V. DE BESTE VARIIÏAS