Historisch Archief 1877-1940
No. 2663
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 16 JUNI 1928
Het zwanenlied der romantiek in Itali
door Etha Fles
ICORN VAN DER 5LUX5
I>usc en Rosso
fTH ERWIJL Italiëmet den dag militairistischer
jL wordt, en alle krachten gerekruteerd worden
?om een goed gedisciplineerd leger te vormen, dat
in staat zal zijn het fascistische imperium tegenover
vijanden zoowel binnen als buiten zijn grenzen te
?verdedigen; terwijl de knaapjes, die nauwlijks
?op hun beonen kunnen staan, een zwart hemd aan
krijgen en leeren den rechterarm met een Alala"
vooruit te steken om hun Duce te groeten, aanwien
'7,e, zoo gauw als ze tot do jaren des onderschoids zijn
gekomen, den eed van trouw en gehoorzaamheid
'moeten afleggen; terwijl de begrafenis van maar
schalk Diaz, die den vijand aan do Piave tegenhield,
niet alleen met een grootscho en kostbare
wapenpraal plaats vond, maar aan zijn weduwe, die als
;pensioen niet minder dan honderd duizend lire's
's jaars kreeg, nog bovendien uit 's lands schat
kist ceu millioen lire (sic/) werd uitgekeerd om
der wereld te toonen dat onder dit regime mili
taire verdiensten meer dan vorstelijk beloond wor
den verloor Italiëeen van zijn geniaalste kunste
naars in Medardo Rosso, den impressionistischen
beeldhouwer, om wien de regeering zich evenmin
ooit bekommerde als om de ongeëvenaarde Eleonora
Duse, die uit broodsgebrek de voor haar zoo nood
lottige tournee door Amerika moest ondernemen.
Ah Madame !, les hommes sont des bêtes
tranges", zei Duse den volgenden dag met een treurigen
glimlach, toen ik voor het laatst haar mooie hand
ia de mijne hield. . . . een mand met bloemen kost
niet veel en een voor het gouvernement zeer
goedkoope hulde was ook de groote krans, die uit
Mussolini's naam achter de baar van Medardo Rosso
werd gedragen. Dit was iu waarheid do farce"
in folio, waarmede deze kunstenaar beweerde dat
het leveu eindigde, dat met het blijspel begon en
geleidelijk zich bewoog door het drama heen tot do
klucht ! Een millioen uit de schatkist voor de
maarschalks-weduwe; een bestelling bij den bloe
mist om de groote kunstenaars te eeren die in het
buitenland beter begrepen werden dan in Italië!
Zooals ook Duse haar grootste triomfen vierde
in de hoofdsteden van Europa, zoo stonden do
werken van Kosso, die door een fransch kritikus
als ,,le sculpteur de la lumière" gequalifieeerd werd
al jaren lang in het Luxembourg, het ,,1'etit Palais"
en in de musea van Dresden, Leipzig en Hagen
vóórdat zijn werk een plaats kreeg in de musea van
Italiëen het waren niet zijn landgenooten noch
zijn ijverzuchtige confrères, die hier den toegang
forceerden.
We weten niet waarheen de paarden van het
fatum hollen, die voor het voertuig ,,Italië" ge
spannen zijn. Wel houdt de sterke hand van
Mussolini de teugels vast, maar, zooals Goetho zijn
Egmond laat zeggen, wij rnenschen kunnen alleen een
beetje naar links of rechts trekken de paarden
rennen den weg al' die het Lot wil dat ze gaan zullen
en wanneer Italiënu vóór alles eon sterke militaire
staat wordt, is het maar schijnbaar de Duce die het
dien weg opstuwt.
Terwijl nu het dagleven. hier al materialistische!'
gekleurd werd, bracht de eens zort vruchtbare bodem
er nog een paar zeldzame kunstenaars voort die
voor ons het uitbloeiende impressionisme en de
meest persoonlijke teerste kunst-opvatting sym
boliseerden, maar in '25 werd in Home de rouwmis
bij de onder kransen en lauweren bedolven baar
van Eleonora Duse opgedragen en deze derde April
regelde de stad Milaan de pompeuse uitvaart van
den grooten Piemoritees.
Door deze groote artiesten die beiden in '58 in
Noord-Italiëgeboren werden, loopt eenzelfde ader;
beiden waren auto-didact en van hun jeugd af
heftig gekeerd tegen alle traditie en aangenomen
begrippen en daardoor, hoewel met zeer kenmer
kende Italiaansche eigenschappen begiftigd, werden
zij het minst begrepen in hun eigen land, waar meer
da,n in eenig ander vastgehouden wordt aan den.
klassieken vorm.
INOORDËINDE 62
IDEN MAAG
WONINGINRICMTINGEN
din schreef: Enfin j'ai rencontre Medardo Rosso;
il y a quelque chose d'un enfant et d'un Dieu en
lui et il est si seul !".... Ja, wel was deze kunste
naar eenzaam, maar staan de zeer genialen niet
altijd alleen op een hoogvlakte, zooals van Saul
geschreven staat: ,,dat hij van de schouders af uit
stak boven zijn omgeving:1" Rosso stond zeer een
zaam in de samenleving en dat kon niet anders,
want hoe zeer hij ook den enkeling reeds bij een
oppervlakkige ontmoeting doorzag, de maatschappij
begreep hij niet in haar organisch verband en aller
minst ondel-kende hij de richting die het
militairistische Italiëvan heden uitgaat.
Uit de stilte ga.f deze muzikale en mystieke
denker het rhythme van het leven en met verbaasde
kindoroegen zag hij de wonderlijke fascistische
actie om hem heen aan en de materieele bemoeiin
gen die al meer de belangstelling van zijn om
geving opzogen en waarvoor in zijn wereldbeschou
wing zoo absoluut geen plaats was.
Medardo Rosso leefde in een wereld die niets met
de werkelijkheid geineen had. Zijn werken staan
als visies van onstoffelijk leven in de musea van
Italië.
Ze zijn visies van reinheid te midden van een
banale wereld genoemd. On ne vit que par les
contrastes" beweerde hij vaak; in geen land is
de natuur zoo vol tegenstellingen als in Italië, hot
schiereiland waar ook onder de menschen de groot
ste contrasten geleefd hebben; waar Franciscus
van Assisi bijna de zelfde lucht inademde als de
ontaarde Kzzclino van Verona, waar een Era
Angolico Florence met zoete droombeelden ver
rijkte, terwijl een (.iiovanni de Medici er du wreedste
moorden uitdacht-, en daarom verwondert het ons
ook niet dat, in de jaren waarin hier alle koorden
steviger aangetrokken worden en in de; samenleving
de enkeling al meer zijn vrijheid verliest, Medardo
Rosso zich steeds meer verdiepte in zijn theorie
Uien ii'est matériel dans l'ospace" en hij leven gaf
aan de onstoffelijke visioenen waaruit ons het
Schwanenlied der Romantik" tegenruischt.
H. RAHR
MUZIEKHANDEL
Violen © Snaren
Achter S t. Piet er 4
Utrecht © Tel. 443
PIANO'S
TOEGEPASTE KUNST
Eleonore Duse
Italië, eens de z.g. bakermat der kunst, is nu
een hyper-materialistisch milieu geworden, waar
in geen boek meer gedrukt wordt, dat niet goed
gekeurd i door het fascistische syndikaat, waarin
zelfs geen vertaald tooneelstuk mag gegeven worden
wanneer het niet door een uit fascistische
litteratoren bestaande keurbende in het Italiaansch
overgezet is, en waar geen kunstwerken gekocht
?worden dan van onverdachte fascisten, waarbij
minder gevraagd wordt naar het talent dan naai
de politieke gevoelens van den artiest.
Toen Eleonora Duse hier voor de laatste maal
optrad in Ibsens Spoken" en het gordijn weer ge
haald werd, zagen wij de broze diva geflankeerd door
twee gehelmde zwarthemden die haar als afscheids
groet van den Duce een kolossale mand met rozen
aanboden maar Mussolini bleef doof voor haar
verzoek haar een leegstaand theater af te staan en
een sub: idie voor het onderhoud van haar troep.
De verschijning van de zwarthemden die, zoo dik
wijls het gordijn vaneen ging, daar stonden en d.e
toejuichingen van het pubiiek mede beantwoordden
alsof do groote actrice eigenlijk hun creatie was,
wekte veler ergernis !
Bij Scheren
gén Pyn en naschrjjnen of stukgaan
der .huid, indien men vóór het inzeepen
de baardoppervlakte inwrijft met
; oö30, Tube:80 et.
PUROL
Zooals Duse door een glimlach en een nauw merk
bare geste het diepste zielelijden voor ons uitbeeld
de, zoo vermocht Rosso met een paar onnaspeur
bare toetsen in de weeke klei niet het oog maar den.
Wik weer te geven, niet de lippen van den mond.
maar den glimlach, niet de uiterlijke verschijning
van den mensch maai' Se ziel. Tot deze sublimeering
van zijn kunst kwam Rosso geleidelijk, zooals ook
Duse eerst in haar laatste levensfaze een zuiver
spiritueele kunst gaf.
Rosso's naar het mysticisme neigende ziel was
vervuld van een ideaal waarbij alle materie uit
geschakeld wordt. I lij geloofde in de toekomst van
een kunst die alle objectiviteit negeerend, lijn en
omtrekken als toevallige lichtspiegelingen be
schouwt. Als hij met zijn vrienden over zijn kunst
principes debatteerde, placht hij te eindigen met
een: door een grilligen lichtstraal krijgen we alleea
substantie voor elkaar, objectieve kunst is koop
waar eu anders niet !" Om voor deze principes ten
einde toe te blijven strijden in. gesprekken en ge
schriften, sloot Rosso, die de natuur zoo
grenzenIcos lief had en er van droomde in zijn laatste
levensjaren den akker te gaan bebouwen, zich op
in het drukke Milaan. Want in dezen mensch. die
nu als de laatste romanticus onder de; kunste
naars gequalifieeerd is, leefden twee zeer tegenstrij
dige naturen: die van den onwrikbaren,
strijdlustigen en van den leereu. overgevoeligen Italiaan.
Vóór haar vertrek naar Amerika ontmoette.Duso
'Kosso voor d<> cei-ste maal waarna zij aan een
vrienKen llerlame-MIjet «lor
l )e Levensverzekering-Maatschappij Xillmij"'
heeft ter meerdere bekendmaking harer verze
keringen betreffende kinder- en gezinsverzorging
een reclame-biljet uitgegeven, op zwaar papier,
gedrukt door,). II.de IJussy te Amsterdam.
De ontwerper van. dit biljet bleef ongenoemd,
doch deze is ongetwijfeld dezelfde als van de in
een verkleind bestek veel beter het doel best revende
dagblad- en tijdschrift-annonco's, waarop een
jongetje met een pluimhoed op den krullenkop.
met een speelgoed-olifant aan een touwtje en
gewapend met een dikken stok naast een heel
groot vraag-teeken wordt gezet.
Dat is, in nzelfde opvatting, maar toch weer
ietwat anders (immers het geheel doet donken, aan
eene vorgrooto bladzijde uit een kinder-prenten
boek) ook o]) dit biljet gedaan in omvangrijker
kader. De kinderfiguur staat als een zwart silhouet
tegen een ruitvormig veld van oranje-geel. Kr
naast en er onder is in scherp gotcekende en goed
gecomponeerde letters de tekst gezet, maar toch
mist men. ondanks eene zekere beschaafde voor
dracht, dat wat van zulk een gegeven iets bijzon
ders mankt.
O. v. T.