No. 2663 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 16 JUNI 1928 Het zwanenlied der romantiek in Itali door Etha Fles ICORN VAN DER 5LUX5 I>usc en Rosso fTH ERWIJL Italiëmet den dag militairistischer jL wordt, en alle krachten gerekruteerd worden ?om een goed gedisciplineerd leger te vormen, dat in staat zal zijn het fascistische imperium tegenover vijanden zoowel binnen als buiten zijn grenzen te ?verdedigen; terwijl de knaapjes, die nauwlijks ?op hun beonen kunnen staan, een zwart hemd aan krijgen en leeren den rechterarm met een Alala" vooruit te steken om hun Duce te groeten, aanwien '7,e, zoo gauw als ze tot do jaren des onderschoids zijn gekomen, den eed van trouw en gehoorzaamheid 'moeten afleggen; terwijl de begrafenis van maar schalk Diaz, die den vijand aan do Piave tegenhield, niet alleen met een grootscho en kostbare wapenpraal plaats vond, maar aan zijn weduwe, die als ;pensioen niet minder dan honderd duizend lire's 's jaars kreeg, nog bovendien uit 's lands schat kist ceu millioen lire (sic/) werd uitgekeerd om der wereld te toonen dat onder dit regime mili taire verdiensten meer dan vorstelijk beloond wor den verloor Italiëeen van zijn geniaalste kunste naars in Medardo Rosso, den impressionistischen beeldhouwer, om wien de regeering zich evenmin ooit bekommerde als om de ongeëvenaarde Eleonora Duse, die uit broodsgebrek de voor haar zoo nood lottige tournee door Amerika moest ondernemen. Ah Madame !, les hommes sont des bêtes tranges", zei Duse den volgenden dag met een treurigen glimlach, toen ik voor het laatst haar mooie hand ia de mijne hield. . . . een mand met bloemen kost niet veel en een voor het gouvernement zeer goedkoope hulde was ook de groote krans, die uit Mussolini's naam achter de baar van Medardo Rosso werd gedragen. Dit was iu waarheid do farce" in folio, waarmede deze kunstenaar beweerde dat het leveu eindigde, dat met het blijspel begon en geleidelijk zich bewoog door het drama heen tot do klucht ! Een millioen uit de schatkist voor de maarschalks-weduwe; een bestelling bij den bloe mist om de groote kunstenaars te eeren die in het buitenland beter begrepen werden dan in Italië! Zooals ook Duse haar grootste triomfen vierde in de hoofdsteden van Europa, zoo stonden do werken van Kosso, die door een fransch kritikus als ,,le sculpteur de la lumière" gequalifieeerd werd al jaren lang in het Luxembourg, het ,,1'etit Palais" en in de musea van Dresden, Leipzig en Hagen vóórdat zijn werk een plaats kreeg in de musea van Italiëen het waren niet zijn landgenooten noch zijn ijverzuchtige confrères, die hier den toegang forceerden. We weten niet waarheen de paarden van het fatum hollen, die voor het voertuig ,,Italië" ge spannen zijn. Wel houdt de sterke hand van Mussolini de teugels vast, maar, zooals Goetho zijn Egmond laat zeggen, wij rnenschen kunnen alleen een beetje naar links of rechts trekken de paarden rennen den weg al' die het Lot wil dat ze gaan zullen en wanneer Italiënu vóór alles eon sterke militaire staat wordt, is het maar schijnbaar de Duce die het dien weg opstuwt. Terwijl nu het dagleven. hier al materialistische!' gekleurd werd, bracht de eens zort vruchtbare bodem er nog een paar zeldzame kunstenaars voort die voor ons het uitbloeiende impressionisme en de meest persoonlijke teerste kunst-opvatting sym boliseerden, maar in '25 werd in Home de rouwmis bij de onder kransen en lauweren bedolven baar van Eleonora Duse opgedragen en deze derde April regelde de stad Milaan de pompeuse uitvaart van den grooten Piemoritees. Door deze groote artiesten die beiden in '58 in Noord-Italiëgeboren werden, loopt eenzelfde ader; beiden waren auto-didact en van hun jeugd af heftig gekeerd tegen alle traditie en aangenomen begrippen en daardoor, hoewel met zeer kenmer kende Italiaansche eigenschappen begiftigd, werden zij het minst begrepen in hun eigen land, waar meer da,n in eenig ander vastgehouden wordt aan den. klassieken vorm. INOORDËINDE 62 IDEN MAAG WONINGINRICMTINGEN din schreef: Enfin j'ai rencontre Medardo Rosso; il y a quelque chose d'un enfant et d'un Dieu en lui et il est si seul !".... Ja, wel was deze kunste naar eenzaam, maar staan de zeer genialen niet altijd alleen op een hoogvlakte, zooals van Saul geschreven staat: ,,dat hij van de schouders af uit stak boven zijn omgeving:1" Rosso stond zeer een zaam in de samenleving en dat kon niet anders, want hoe zeer hij ook den enkeling reeds bij een oppervlakkige ontmoeting doorzag, de maatschappij begreep hij niet in haar organisch verband en aller minst ondel-kende hij de richting die het militairistische Italiëvan heden uitgaat. Uit de stilte ga.f deze muzikale en mystieke denker het rhythme van het leven en met verbaasde kindoroegen zag hij de wonderlijke fascistische actie om hem heen aan en de materieele bemoeiin gen die al meer de belangstelling van zijn om geving opzogen en waarvoor in zijn wereldbeschou wing zoo absoluut geen plaats was. Medardo Rosso leefde in een wereld die niets met de werkelijkheid geineen had. Zijn werken staan als visies van onstoffelijk leven in de musea van Italië. Ze zijn visies van reinheid te midden van een banale wereld genoemd. On ne vit que par les contrastes" beweerde hij vaak; in geen land is de natuur zoo vol tegenstellingen als in Italië, hot schiereiland waar ook onder de menschen de groot ste contrasten geleefd hebben; waar Franciscus van Assisi bijna de zelfde lucht inademde als de ontaarde Kzzclino van Verona, waar een Era Angolico Florence met zoete droombeelden ver rijkte, terwijl een (.iiovanni de Medici er du wreedste moorden uitdacht-, en daarom verwondert het ons ook niet dat, in de jaren waarin hier alle koorden steviger aangetrokken worden en in de; samenleving de enkeling al meer zijn vrijheid verliest, Medardo Rosso zich steeds meer verdiepte in zijn theorie Uien ii'est matériel dans l'ospace" en hij leven gaf aan de onstoffelijke visioenen waaruit ons het Schwanenlied der Romantik" tegenruischt. H. RAHR MUZIEKHANDEL Violen © Snaren Achter S t. Piet er 4 Utrecht © Tel. 443 PIANO'S TOEGEPASTE KUNST Eleonore Duse Italië, eens de z.g. bakermat der kunst, is nu een hyper-materialistisch milieu geworden, waar in geen boek meer gedrukt wordt, dat niet goed gekeurd i door het fascistische syndikaat, waarin zelfs geen vertaald tooneelstuk mag gegeven worden wanneer het niet door een uit fascistische litteratoren bestaande keurbende in het Italiaansch overgezet is, en waar geen kunstwerken gekocht ?worden dan van onverdachte fascisten, waarbij minder gevraagd wordt naar het talent dan naai de politieke gevoelens van den artiest. Toen Eleonora Duse hier voor de laatste maal optrad in Ibsens Spoken" en het gordijn weer ge haald werd, zagen wij de broze diva geflankeerd door twee gehelmde zwarthemden die haar als afscheids groet van den Duce een kolossale mand met rozen aanboden maar Mussolini bleef doof voor haar verzoek haar een leegstaand theater af te staan en een sub: idie voor het onderhoud van haar troep. De verschijning van de zwarthemden die, zoo dik wijls het gordijn vaneen ging, daar stonden en d.e toejuichingen van het pubiiek mede beantwoordden alsof do groote actrice eigenlijk hun creatie was, wekte veler ergernis ! Bij Scheren gén Pyn en naschrjjnen of stukgaan der .huid, indien men vóór het inzeepen de baardoppervlakte inwrijft met ; oö30, Tube:80 et. PUROL Zooals Duse door een glimlach en een nauw merk bare geste het diepste zielelijden voor ons uitbeeld de, zoo vermocht Rosso met een paar onnaspeur bare toetsen in de weeke klei niet het oog maar den. Wik weer te geven, niet de lippen van den mond. maar den glimlach, niet de uiterlijke verschijning van den mensch maai' Se ziel. Tot deze sublimeering van zijn kunst kwam Rosso geleidelijk, zooals ook Duse eerst in haar laatste levensfaze een zuiver spiritueele kunst gaf. Rosso's naar het mysticisme neigende ziel was vervuld van een ideaal waarbij alle materie uit geschakeld wordt. I lij geloofde in de toekomst van een kunst die alle objectiviteit negeerend, lijn en omtrekken als toevallige lichtspiegelingen be schouwt. Als hij met zijn vrienden over zijn kunst principes debatteerde, placht hij te eindigen met een: door een grilligen lichtstraal krijgen we alleea substantie voor elkaar, objectieve kunst is koop waar eu anders niet !" Om voor deze principes ten einde toe te blijven strijden in. gesprekken en ge schriften, sloot Rosso, die de natuur zoo grenzenIcos lief had en er van droomde in zijn laatste levensjaren den akker te gaan bebouwen, zich op in het drukke Milaan. Want in dezen mensch. die nu als de laatste romanticus onder de; kunste naars gequalifieeerd is, leefden twee zeer tegenstrij dige naturen: die van den onwrikbaren, strijdlustigen en van den leereu. overgevoeligen Italiaan. Vóór haar vertrek naar Amerika ontmoette.Duso 'Kosso voor d<> cei-ste maal waarna zij aan een vrienKen llerlame-MIjet «lor l )e Levensverzekering-Maatschappij Xillmij"' heeft ter meerdere bekendmaking harer verze keringen betreffende kinder- en gezinsverzorging een reclame-biljet uitgegeven, op zwaar papier, gedrukt door,). II.de IJussy te Amsterdam. De ontwerper van. dit biljet bleef ongenoemd, doch deze is ongetwijfeld dezelfde als van de in een verkleind bestek veel beter het doel best revende dagblad- en tijdschrift-annonco's, waarop een jongetje met een pluimhoed op den krullenkop. met een speelgoed-olifant aan een touwtje en gewapend met een dikken stok naast een heel groot vraag-teeken wordt gezet. Dat is, in nzelfde opvatting, maar toch weer ietwat anders (immers het geheel doet donken, aan eene vorgrooto bladzijde uit een kinder-prenten boek) ook o]) dit biljet gedaan in omvangrijker kader. De kinderfiguur staat als een zwart silhouet tegen een ruitvormig veld van oranje-geel. Kr naast en er onder is in scherp gotcekende en goed gecomponeerde letters de tekst gezet, maar toch mist men. ondanks eene zekere beschaafde voor dracht, dat wat van zulk een gegeven iets bijzon ders mankt. O. v. T.