DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 16 JUNI 1928 No. 2663 Mantsjoerije door Dr. Jan Romein Waarom de bezetting van Peking; door de Evidelijteem een datum In de wereld geschiedenis kan gaan beteckenen. AAN het einde van ons vorig artikel over de Chineesche zaken 1), beloofden wij op de houding der twee, naast Japan, het nauwst daarbij betrokken groote mogendheden, Engeland en de ' Ver.-Staten, in een volgend terug te komen. Ik leefde toen in de hoop, dat de kranten der komende dagen ons daarover zouden inlichten. ' IJdele hoop! Lichtvaardige belofte! Vóór ik haar aflei, had ik dienen te bedenken, dat, evenals fax. den modernen oorlog de troepenbewegingen verborgen worden achter een door vliegtuigen uitgestrooid rookgordijn, de moderne diplomatie .baar bewegingen verbergt achter een gordijn van krantenartikelen en persberichten, waar geen normaal menschenoog doorheen kan kijken. Dit keer is het niet anders gegaan. Waarom ook ? Heele bosschen zijn gekapt om het papier te leveren Voor de beschouwingen over China, maar van al <de boomen" die wij er over gelezen hebben, zijn T/rij geen splinter wijzer geworden over de houding van Amerika en Engeland tegenover Japan's optreden in China. Of hebben wij in de weigering van de Amerikaansche bezettingstroepen in Tient?pin om zich rechtstreeks onder Japan's opperbevel te stellen een protest tegen dit optreden te zien? HogeUjk, maar dan is het zwak. Een ietwat duidelijker aanwijzing hebben wij misschien te zien in het feit, dat Japan een maand na dato er toe overgegaan is een verslag van de gebeurtenissen itt Tsinanfoe aan het secretariaat van den Volken bond te zenden 2). Het is nml. denkbaar, dat de regeering van Tanaka hiertoe gekomen is onder invloed der Britsche, die dan hierin een middel zou zien althans zijdelings eenige controle op de huidige Japansche China-politiek te verkrijgen. Maar meer dan een gissing is dit niet. Kennelijke bewijzen, dat men er ook te Londen en Washington al achter is, dat Japan door zijn stille" inter ventie bezig schijnt de conferentie van Washington te niet te doen, zijn er vooralsnog niet. Wie dus de vraag aan het einde van ons vorig artikel gesteld, beantwoord zien wil. zal geduld moe ten oefenen. K * * * Bén ding staat echter o.i. niettemin vast: Ie Ut geduld zal niet lang meer op de proef gesteld kunnen worden. Het eindelooze drama schijnt nu dan toch inderdaad zijn ontknooping die intusschen zelf nog lang genoeg kan duren te naderen. Na eenige aarzeling is Tsang-tso-lin, bespeecht en bedankt, onbeleefd uitgeleid, uit Peking vertrokken en tegelijk met hem heeft de zgn. centrale regeering haar matjes opgerold. Deze Chineezen hebben hun plicht gedaan; deze Chineezen konden gaan. Andere Chineezen zijn naar Peking gekomen. Peng, de Christen-generaal", heeft zich meester gemaakt van de opengekomen plaats. In zijn macht is Peking op het oogenblik.... Peking, de Chineesche hoofdstad sinds de dagen Van den kleinzoon van den geweldigen Djengis >Khan, die de door zijn grootvader verwoeste stad 1Weer opbouwde Peking is weer de hoofdstad van China, en de gezanten der vreemde mogendhe den zullen, willens of onwillens, met de een of andere naar het schijnt nog te vormen nationalis tische regeering tot een accoord moeten komen. Slechts een adempauze" of blijvende rust? Het laatste kan men hopen, het eerste moet men vreezen. Want dit is onmiskenbaar: achter - -den nu voorloopig beëindigden burgeroorlog schuilt ' «en grooter, nog meer omvattend probleem en GOOSEN^WAGERHAN PIANO'S-ORGELS DEN HAAG 30EKHORST (STRAAT14: zijn naam is Mantsjoerije. Tsinanfoe was een inci dent en behoorde tot het verleden: Mantsjoerije is een probleem en behoort aan de toekomst. WTat is het probleem; Mantsjoerije? Die vraag te beantwoorden, zij het in nog zoo grove trekken, is belangrijker dan de schuldvraag aangaande Tsinanfoe en wij gelooven niet te overdrijven, wanneer wij haar zelfs belangrijker achten dan de op het oogenblik nog onoplosbaar gebleken vraag naar de houding van Engeland en Amerika in China. Want het zijn tenslotte niet de acute conflic ten die den loop der geschiedenis bepalen, maar de diepe onderstroomingen van economischen aard en de volksverschuivingen, die daaraan weer zoowel ten grondslag liggen als uitvloeisel van zijn. En juist in deze opzichten speelt Mantsjoerije een zoo groote rol, dat men het gerust tot een dier punten van de aarde mag rekenen waarom in de toekomst gestreden zal moeten worden, tenzij voor dien tijd een wereldbestel werkelijkheid zou worden, dat vreedzame wegen tot oplossing van dergelijke problemen zou kennen. WTat toch is het geval? Mantsjoerije wij wezen er in ons vorig artikel nog op en het is trouwens bekend is voor Japan onmisbaar. De Zuid-Mantsjoerijsche spoorweg is met Japansch kapitaal gebouwd en de Japansche regeering is de voornaamste aandeelhouder. Maar dat niet alleen. Twee derden van de belangrijke Mantsjoerijsche industrie wordt door Japanners gefinancieerd n beheerd 3). En dat niet alleen. Van nog meer belang is. dat de Japansche staalindustrie zelf zoo goed als geheel afhankelijk is van de grondstoffen ijzer en kolen uit Mantsjoerije, om van den Mantsjoerijschen tuinbouw nu maar te zwijgen. welks boonen een onmisbaar volksvoedsel zijn in Japan. Maar daar komt nog iets, en iets zeer belangrijks bij. Japan immers met zijn 70 millioen inwoners, samengeperst in het betrekkelijk klein eilandenrijk, verkeert op het oogenblik in dezelfde positio als Italië, dezelfde positie waarin Engeland en de Ver. Staten in de 19de eeuw verkeerden. Maar terwijl de Vereenigde Staten destijds nog een heel continent hadden om te veroveren en te bevolken, en Engeland nog een halve wereld om er te koloniseeren, beschikken Italiëen Japan niet meer over zulke passieve reserves. Japan, om ons nu daartoe te bepalen, heeft dus eenerzijds denzelfden weg bewandeld om zijn groeiende bevolking te voeden als de Ver. Staten en Engeland, dien der i ndustrialiseering, maar het heeft anderzijds niet meer de maagdelijke terreinen tot zijn be schikking, die Amerika en Engeland hadden om er de grondstoffen voor hun industrie vandaan te halen en er hun afgewerkte producten hem te zenden. In dat gemis nu moet Mantsjoerijc zoo goed en zoo kwaad als het gaat voorzien. Mantsjoe rije is daardoor voor Japan niet alleen begeerlijk als beleggingsgebied voor overtollig kapitaal, maar het is tevens onmisbaar voor Japan als afzetgebied voor zijn afgewerkte producten. Maar, en dit is een maar" van wereldhistorische beteekenis: Mantsjoerije is Chineesch land. Het is Chineesch land, niet alleen in juridischen zin, het is ook en het wordt steeds meer Chineesch land in den eigenlijken zin van door Chineezen bewoond en bebouwd land. Hier speelt nml. een eigenaar dig verschil tusschen de Chineezen en Japanners een doorslaggevende rol. De Chinees kan zich veel beter aan verschillend klimaat aanpassen dan de Japanner. De Kantonnees kan tegen de Javaansche zon, de man uit Sjantoeng tegen de sneeuw van Mantsjoerije, terwijl de Japanner moeilijk buiten zijn eigen zone kan. Dit heeft gemaakt, dat steeds meer Chineezen, vooral in de afgeloopen jaren van den burgeroorlog naar Mantsjoerije zijn geëmigreerd, de honger op de hielen, een volksbeweging, volgens deskundige beoordeelaars, alleen te vergelijken met den uit groei der Amerikanen over het midden-Westen en het Westen van hun werelddeel. En die Chi neezen in Mantsjoerije hebben wel de beteekenis als afzetgebied van Mantsjoerije voor Japan ver hoogd, hebben wel de Japansche industrie daar goedkoope arbeidskrachten toegevoerd, maar iege lijk on daarmee hebben zij onvermijdelijk het land tot een eigenlijk Chineesch land gemaakt en tenslotte is nog steeds op den duur een kolonie KONINKLIJKE S M Y R N A KARPETTEN PER VIERKANTE METER SYLMA. . . FL. 37.5O DARRAS . . FL. 25. _ TE VERKRIJGEN IN ALLE MATEN EN VELE KLEURSTELLINOENBIJ DEN HAAG AMSTERDAM DER £IOMEM ROTTERDAM DE GROENE AMSTERDAMMER P r ij s per jaargang ? 10. bij vooruitbetaling. Per No. 25 Cent. Advertentiën ?0.75 f per regel. Postgiro^72880, Oem.-Oiro O 1000. INHOUD: l . W. Oraadt van Roggen, Nederland op de Pressa. 2. Dr. Jan Romein, Mantsjoerije. 3. Aanteekeningen Joh. Braakensiek, De Volken bond en de wapensmokkelarij. 4. Dr. J. Tielrooy, Nieuwe Fransche boeken. 5. Spreekzaai L. J. Jordaan, Fengbal in China. 6. Dr. R Feenstra, Tikblaadjes. Dr. .|ac. P. Thijsse, Kokmeeuwen Mr. Frans Coenen, Kroniek. Elis. M. Rogge, Voor Vrouwen. Herm. Middendorp en O. van Tussenbroek, Nieuwe uitgaven. J. Voskuil, Olympische tentoonstelling A. Plasschaert, Schilder kuust. A. H. van der Vies, Tooneel. Etha Fles, Het zwanenlied der romantiek. C. A. Klaasse, Dreigende wolken Jantje'.-, Kladschrift. Charivarius, Geschiedenis des Vaderlands. Alida Zevenboom's Croquante croquetjes. J. G. Sinia, De Indische tentoonstelling Melis Stoke, Mijn reputatie. Cel 2, Telefoon Charivarius, Charivaria. Omslag: Spelproblemen. Bijvoegsel : Joh. Braakensiek, De Italia. 1. 9. 10. 11. 12. 13. 15. 17. 18. 1 9. 20. toegevalleri aan dat gekoloniseerd. i)lk. dat te. hè,.l't Xoo kan het langer of korter duren, maar eenkomt de dag. dat de Chineezen Mantsjoerije zulli-n opeischen, denzelfden, dag, waarop Japan liet niet zal willen afgeven. En de beteekenis van den afloop va.n den ('hineesctien. burgeroorlog is juist deze, dat hij de komst van dien dag schijnt te verhaasten. Ds tijd dat Japan met China, kmi doen wat het wilde is nu meer dan ooit voorbij. ook al gelooven wij nog niet. dat de bey.etlhr-: van Peking door de Zuidelijken onmiddellijk <1< geboorte van een werkelijk sterke centrale ('liiiieesche regeering bet eekent. In hoeverre zij dit beteekent of niet beteekent. zal trouwens de naaste toekomst leeren. niasir dit is zeker: de bezetting van Peking door de Zuid'-lijken kan. een datum in de wereldgeschiedeii'.worden, in laatste instantie, omdat zij de l'atal. botsing van een nationalistisch China met c, n imperalistisch Japan naderbij moet brengen. 1) Zie de ..(Iroene" run l!) V--- '28. 2) Zie o.a. A". H.C. Ar. 2?VI '28. Merkirim,di-yerwijze, heeft de t/roote j/er» tic «"/.? minden !'»?'l\enbond en zelfs bij lierhalitir/ tocyezonilfn ('liiii'isc/ie li'zinff nog niet r/f publiceert!. :!) J). J. iïvans, in. ,.Vore'mn Ai/itirx" run /?'. Juni, schat liet i>i Mantsjoerije belet/dn .Itiiianxchi faipitdul op J33 niiUioen, jiond stet'thnt; dtit in l" ' ow/r/ CMtut o[) 121) niillioen. Kon. Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER 6 Co. *? »? c* DEN HAAG ** M *» AMSTERDAM ~ ARNHEM Verhuizingen per Auto-Trein