Historisch Archief 1877-1940
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 16 JUNI 1928
No. 2663
Mantsjoerije
door Dr. Jan Romein
Waarom de bezetting van Peking; door de
Evidelijteem een datum In de wereld
geschiedenis kan gaan beteckenen.
AAN het einde van ons vorig artikel over de
Chineesche zaken 1), beloofden wij op de
houding der twee, naast Japan, het nauwst daarbij
betrokken groote mogendheden, Engeland en de
' Ver.-Staten, in een volgend terug te komen.
Ik leefde toen in de hoop, dat de kranten der
komende dagen ons daarover zouden inlichten.
' IJdele hoop! Lichtvaardige belofte! Vóór ik
haar aflei, had ik dienen te bedenken, dat, evenals
fax. den modernen oorlog de troepenbewegingen
verborgen worden achter een door vliegtuigen
uitgestrooid rookgordijn, de moderne diplomatie
.baar bewegingen verbergt achter een gordijn van
krantenartikelen en persberichten, waar geen
normaal menschenoog doorheen kan kijken.
Dit keer is het niet anders gegaan. Waarom ook ?
Heele bosschen zijn gekapt om het papier te leveren
Voor de beschouwingen over China, maar van al
<de boomen" die wij er over gelezen hebben, zijn
T/rij geen splinter wijzer geworden over de houding
van Amerika en Engeland tegenover Japan's
optreden in China. Of hebben wij in de weigering
van de Amerikaansche bezettingstroepen in
Tient?pin om zich rechtstreeks onder Japan's opperbevel
te stellen een protest tegen dit optreden te zien?
HogeUjk, maar dan is het zwak. Een ietwat
duidelijker aanwijzing hebben wij misschien te
zien in het feit, dat Japan een maand na dato er
toe overgegaan is een verslag van de gebeurtenissen
itt Tsinanfoe aan het secretariaat van den Volken
bond te zenden 2). Het is nml. denkbaar, dat de
regeering van Tanaka hiertoe gekomen is onder
invloed der Britsche, die dan hierin een middel
zou zien althans zijdelings eenige controle op
de huidige Japansche China-politiek te verkrijgen.
Maar meer dan een gissing is dit niet. Kennelijke
bewijzen, dat men er ook te Londen en Washington
al achter is, dat Japan door zijn stille" inter
ventie bezig schijnt de conferentie van Washington
te niet te doen, zijn er vooralsnog niet. Wie dus
de vraag aan het einde van ons vorig artikel
gesteld, beantwoord zien wil. zal geduld moe
ten oefenen.
K
* *
*
Bén ding staat echter o.i. niettemin vast: Ie
Ut geduld zal niet lang meer op de proef gesteld
kunnen worden. Het eindelooze drama schijnt
nu dan toch inderdaad zijn ontknooping die
intusschen zelf nog lang genoeg kan duren te
naderen. Na eenige aarzeling is Tsang-tso-lin,
bespeecht en bedankt, onbeleefd uitgeleid, uit Peking
vertrokken en tegelijk met hem heeft de zgn. centrale
regeering haar matjes opgerold. Deze Chineezen
hebben hun plicht gedaan; deze Chineezen konden
gaan. Andere Chineezen zijn naar Peking gekomen.
Peng, de Christen-generaal", heeft zich meester
gemaakt van de opengekomen plaats. In zijn
macht is Peking op het oogenblik....
Peking, de Chineesche hoofdstad sinds de dagen
Van den kleinzoon van den geweldigen Djengis
>Khan, die de door zijn grootvader verwoeste stad
1Weer opbouwde Peking is weer de hoofdstad
van China, en de gezanten der vreemde mogendhe
den zullen, willens of onwillens, met de een of
andere naar het schijnt nog te vormen nationalis
tische regeering tot een accoord moeten komen.
Slechts een adempauze" of blijvende rust?
Het laatste kan men hopen, het eerste moet
men vreezen. Want dit is onmiskenbaar: achter
- -den nu voorloopig beëindigden burgeroorlog schuilt
' «en grooter, nog meer omvattend probleem en
GOOSEN^WAGERHAN
PIANO'S-ORGELS
DEN HAAG
30EKHORST
(STRAAT14:
zijn naam is Mantsjoerije. Tsinanfoe was een inci
dent en behoorde tot het verleden: Mantsjoerije is
een probleem en behoort aan de toekomst.
WTat is het probleem; Mantsjoerije? Die vraag
te beantwoorden, zij het in nog zoo grove trekken,
is belangrijker dan de schuldvraag aangaande
Tsinanfoe en wij gelooven niet te overdrijven,
wanneer wij haar zelfs belangrijker achten dan de
op het oogenblik nog onoplosbaar gebleken vraag
naar de houding van Engeland en Amerika in
China. Want het zijn tenslotte niet de acute conflic
ten die den loop der geschiedenis bepalen, maar de
diepe onderstroomingen van economischen aard
en de volksverschuivingen, die daaraan weer
zoowel ten grondslag liggen als uitvloeisel van zijn.
En juist in deze opzichten speelt Mantsjoerije een
zoo groote rol, dat men het gerust tot een dier
punten van de aarde mag rekenen waarom in de
toekomst gestreden zal moeten worden, tenzij voor
dien tijd een wereldbestel werkelijkheid zou worden,
dat vreedzame wegen tot oplossing van dergelijke
problemen zou kennen.
WTat toch is het geval? Mantsjoerije wij
wezen er in ons vorig artikel nog op en het is
trouwens bekend is voor Japan onmisbaar.
De Zuid-Mantsjoerijsche spoorweg is met Japansch
kapitaal gebouwd en de Japansche regeering is de
voornaamste aandeelhouder. Maar dat niet alleen.
Twee derden van de belangrijke Mantsjoerijsche
industrie wordt door Japanners gefinancieerd n
beheerd 3). En dat niet alleen. Van nog meer belang
is. dat de Japansche staalindustrie zelf zoo goed
als geheel afhankelijk is van de grondstoffen
ijzer en kolen uit Mantsjoerije, om van den
Mantsjoerijschen tuinbouw nu maar te zwijgen.
welks boonen een onmisbaar volksvoedsel zijn in
Japan.
Maar daar komt nog iets, en iets zeer belangrijks
bij. Japan immers met zijn 70 millioen inwoners,
samengeperst in het betrekkelijk klein
eilandenrijk, verkeert op het oogenblik in dezelfde positio
als Italië, dezelfde positie waarin Engeland en de
Ver. Staten in de 19de eeuw verkeerden. Maar
terwijl de Vereenigde Staten destijds nog een heel
continent hadden om te veroveren en te bevolken,
en Engeland nog een halve wereld om er te
koloniseeren, beschikken Italiëen Japan niet meer
over zulke passieve reserves. Japan, om ons nu
daartoe te bepalen, heeft dus eenerzijds denzelfden
weg bewandeld om zijn groeiende bevolking te
voeden als de Ver. Staten en Engeland, dien der
i ndustrialiseering, maar het heeft anderzijds
niet meer de maagdelijke terreinen tot zijn be
schikking, die Amerika en Engeland hadden om
er de grondstoffen voor hun industrie vandaan te
halen en er hun afgewerkte producten hem te
zenden. In dat gemis nu moet Mantsjoerijc zoo
goed en zoo kwaad als het gaat voorzien. Mantsjoe
rije is daardoor voor Japan niet alleen begeerlijk
als beleggingsgebied voor overtollig kapitaal, maar
het is tevens onmisbaar voor Japan als afzetgebied
voor zijn afgewerkte producten.
Maar, en dit is een maar" van
wereldhistorische beteekenis: Mantsjoerije is Chineesch land.
Het is Chineesch land, niet alleen in juridischen zin,
het is ook en het wordt steeds meer Chineesch land
in den eigenlijken zin van door Chineezen bewoond
en bebouwd land. Hier speelt nml. een eigenaar
dig verschil tusschen de Chineezen en Japanners
een doorslaggevende rol. De Chinees kan zich veel
beter aan verschillend klimaat aanpassen dan
de Japanner. De Kantonnees kan tegen de
Javaansche zon, de man uit Sjantoeng tegen de
sneeuw van Mantsjoerije, terwijl de Japanner
moeilijk buiten zijn eigen zone kan. Dit heeft
gemaakt, dat steeds meer Chineezen, vooral in de
afgeloopen jaren van den burgeroorlog naar
Mantsjoerije zijn geëmigreerd, de honger op de
hielen, een volksbeweging, volgens deskundige
beoordeelaars, alleen te vergelijken met den uit
groei der Amerikanen over het midden-Westen
en het Westen van hun werelddeel. En die Chi
neezen in Mantsjoerije hebben wel de beteekenis
als afzetgebied van Mantsjoerije voor Japan ver
hoogd, hebben wel de Japansche industrie daar
goedkoope arbeidskrachten toegevoerd, maar iege
lijk on daarmee hebben zij onvermijdelijk het
land tot een eigenlijk Chineesch land gemaakt
en tenslotte is nog steeds op den duur een kolonie
KONINKLIJKE
S M Y R N A
KARPETTEN
PER VIERKANTE METER
SYLMA. . . FL. 37.5O
DARRAS . . FL. 25. _
TE VERKRIJGEN IN
ALLE MATEN EN VELE
KLEURSTELLINOENBIJ
DEN HAAG
AMSTERDAM
DER
£IOMEM
ROTTERDAM
DE GROENE AMSTERDAMMER
P r ij s per jaargang ? 10. bij vooruitbetaling.
Per No. 25 Cent. Advertentiën ?0.75 f per regel.
Postgiro^72880, Oem.-Oiro O 1000.
INHOUD:
l . W. Oraadt van Roggen, Nederland op de Pressa.
2. Dr. Jan Romein, Mantsjoerije.
3. Aanteekeningen Joh. Braakensiek, De Volken
bond en de wapensmokkelarij.
4. Dr. J. Tielrooy, Nieuwe Fransche boeken.
5. Spreekzaai L. J. Jordaan, Fengbal in China.
6. Dr. R Feenstra, Tikblaadjes.
Dr. .|ac. P. Thijsse, Kokmeeuwen Mr. Frans
Coenen, Kroniek.
Elis. M. Rogge, Voor Vrouwen.
Herm. Middendorp en O. van Tussenbroek,
Nieuwe uitgaven.
J. Voskuil, Olympische tentoonstelling A.
Plasschaert, Schilder kuust.
A. H. van der Vies, Tooneel.
Etha Fles, Het zwanenlied der romantiek.
C. A. Klaasse, Dreigende wolken Jantje'.-,
Kladschrift.
Charivarius, Geschiedenis des Vaderlands.
Alida Zevenboom's Croquante croquetjes.
J. G. Sinia, De Indische tentoonstelling Melis
Stoke, Mijn reputatie.
Cel 2, Telefoon Charivarius, Charivaria.
Omslag: Spelproblemen.
Bijvoegsel : Joh. Braakensiek, De Italia.
1.
9.
10.
11.
12.
13.
15.
17.
18.
1 9.
20.
toegevalleri aan dat
gekoloniseerd.
i)lk. dat
te. hè,.l't
Xoo kan het langer of korter duren, maar
eenkomt de dag. dat de Chineezen Mantsjoerije zulli-n
opeischen, denzelfden, dag, waarop Japan liet
niet zal willen afgeven. En de beteekenis van den
afloop va.n den ('hineesctien. burgeroorlog is
juist deze, dat hij de komst van dien dag schijnt
te verhaasten. Ds tijd dat Japan met China, kmi
doen wat het wilde is nu meer dan ooit voorbij.
ook al gelooven wij nog niet. dat de bey.etlhr-:
van Peking door de Zuidelijken onmiddellijk <1<
geboorte van een werkelijk sterke centrale
('liiiieesche regeering bet eekent.
In hoeverre zij dit beteekent of niet beteekent.
zal trouwens de naaste toekomst leeren. niasir dit
is zeker: de bezetting van Peking door de
Zuid'-lijken kan. een datum in de
wereldgeschiedeii'.worden, in laatste instantie, omdat zij de l'atal.
botsing van een nationalistisch China met c, n
imperalistisch Japan naderbij moet brengen.
1) Zie de ..(Iroene" run l!) V--- '28.
2) Zie o.a. A". H.C. Ar. 2?VI '28.
Merkirim,di-yerwijze, heeft de t/roote j/er» tic «"/.? minden
!'»?'l\enbond en zelfs bij lierhalitir/ tocyezonilfn
('liiii'isc/ie li'zinff nog niet r/f publiceert!.
:!) J). J. iïvans, in. ,.Vore'mn Ai/itirx" run /?'.
Juni, schat liet i>i Mantsjoerije belet/dn .Itiiianxchi
faipitdul op J33 niiUioen, jiond stet'thnt; dtit in l" '
ow/r/ CMtut o[) 121) niillioen.
Kon. Meubeltransport-Maatschappij
DE GRUYTER 6 Co.
*? »? c* DEN HAAG ** M *»
AMSTERDAM ~ ARNHEM
Verhuizingen per Auto-Trein