Historisch Archief 1877-1940
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 23 JUNI 1928
No. 2664
MIJNHARDT's
Hoofdpijn-Tabletten 60ct
Laxeer-Tabletten.. 6Oct
Zenuw-Tabletten . 75ct
Sta al-Tab lette n.. 9 Oct
Maag-Tabletten 75ct
Bij Apoth. en Drogisten
PBOEKBESPREKING
idoor Prof. Dr. J. Prinsen J.Lz.
Augusta de Wit, De avonturen van den
Muzikant, Em. Querido's Uitg. Mij. Amst.
1927.
Stijn Sreuvels, De teleurgang van den
Waterhoek, L. J. Veen, Amsterdam, 1927.
M. M. Stiemens?Hopman, Jongen, Amster
dam, Van Holkema en Warendorfs Uitg.
Mij. (1927).
Als roman zijn De avonturen van den Muzikant
een boek van slechts matige makelij en toch is het
een mooi boek, omdat het gedragen wordt door
een groote liefde, doorwaaid van een machtig
enthousiasme, de liefde voor de schoonheid van
het geluid, voor de muziek in al haar vormen.
Daardoor vergeet men het bedachte van het
verhaal, de zonderlinge toevalligheden, het gemis
aan krachtig en natuurlijk leven in de gewone,
echte dagelijksche wereld. De personen ontvingen
hun te vaak schimachtig bestaan om te kunnen
praten over muziek, over haar plaats in de maat
schappij, over personen en toestanden in de
muziek-wereld, over naijver en intrige, toewijding
en volharding in den strijd voor het schoone.
Augusta de Wit heeft over dit alles haar volle
hart willen uitstorten; dat ging niet in lyriek, in
dithyram.be noch pamflet; er moesten menschen
zijn, waarin dat alles leefde. Welnu, zij heeft men
schen gemaakt. Ze kende de techniek en de trucs
genoeg om een aannemelijken roman in elkaar te
timmeren. Maar dat was voor haar bijzaak.
?Een enkel voorbeeld: luister even naar een stukje
van wat de conciërge van het Museum-Godij n
staat te beweren: ,,U verstaat mij wél, wegens
recht en billijkheid, wie er het meeste te zeggen
had ui het Museum Godijn: de heeren van het
Curatorium, die er eens op een jaar komen als 't mooi is,
en dan zitten zij in de roode zaal, en drinken een
glas op de nagedachtenis van den ouden heer, en
op de gezondheid van de jonge heeren, meneer
Gijsbërt op Beigersbergen, en meneer Lieven van
de Bank ??- of ik, Conciërge Janssen, die hier alles
verzorg en behoed en in orde houd en het huis ken
als mijn eigen zak, en er woon, en er geboren ben
en getogen, en op den dag dat het God behaagt
er sterven zal, want meneer heeft mij aangesteld bij
testament en geen burgemeester en geen minister
en geen koning kan mij afzetten."
Zie, dat is heel goed, maar ik heb het ge
voel, of het Augusta de Wit haar koude kleeren
niet raakt; dat is niet spontaan gegroeid uit de
wereld van menschen, die zij schiep om die men
schen zelf, maar zij heeft er zoo iets bewust in
gezet als litterair krulletje, als iets waar ze haar
roman aantrekkelijker mee maken kon. De muziek
is het alleen die haar bezielt, en van die bezieling
gaat zekere wijding uit, die ook deze mechanische
poppen omgeeft met een zachten gloed van
schoonheid.
Soms moest ik mij onder het lezen verzetten
tegen den indruk, dat dit boek ouderwetsch aandoet;
ik voelde eenige verwantschap met auteurs als
EETKAMEQ
EIKEh MET nAHOMIE
BEKLEEDiriG.PEAU
PARKSTRAAT 10 DEH hAAGj
Wallis. Er is een zekere strakke ernst in, geen humor
in de hoogere beteekenis; in dien van den
alledaagschen zin wordt er wel eens even gelachen en
een aardigheidje gezegd, maar toch weer alsof het
er staat, omdat het nu eenmaal niet gemist kan
worden. Maar haar taal is toch voller, rijker,
nobeler van klank, edeler en fijner van rhythme
dan in werk van Wallis.
Er is in het alleruiterlijkste van haar taal, in
haar grammatica en spelling iets dat verrast door
streng conservatisme, dat in overeenstemming
is met de deege degelijkheid van het boek bij alle
dichterlijke vlucht. Zij schrijft meestal trouw den
conjunctief: Hoe lang zij ook te wasschen hebbe."
En correct den dativus pluralis met een n: Op
hun vele feesten, den milddadigengoden en geesten,
den goeden en den boozen gelijkelijk ter eere
gevierd."
Spellingwijziging, ik zie het nut er niet van in;
maar als het moet, de eerste acht voorgestelde
regels zijn te accepteeren; men zou er minstens nog
acht dergelijke naast verlangen; aan de zuivere
levende taal komt dit alles niet het allerminst
te na. Maar de buigings-n, waar de negende regel
van gewaagt, laten we die met hand en tand
verdedigen. Het verlies van die n zou inderdaad
aan een behoorlijke weergeving van het gespro
kene schade doen. ,,De kat zit in den boom of in
de keuken." Zoo en niet anders zeg ik het. Als ik
het anders zou moeten schrijven, deed ik mijn
taal geweld aan. Ook om de kunst en om het
onderwijs, laten we vasthouden aan die buigings-n
in het algemeen. Maar die derde naam val meervoud,
dat is wat anders. Dien zegt niemand. Een halve
eeuw geleden leerde mij de meester al op school:
Het moet eigenlijk zijn: Ik geef dezen braven
vrouwen een belooning, maar niemand zegt dat,
hier kunt gij met een gerust hart de n's weglaten.
Augusta de Wit is het blijkbaar niet met hem eens.
Er is zeer stellig een verandering gekomen in
Stijn Streuvels, nu hij na eenige jaren van zwijgen
weer aan het werk is gegaan. Men teekende hem
vroeger wortelend in een paar groote Russen. Ik
heb steeds bovendien innige verwantschap met
Zola gevoeld. Het lijkt me, dat die invloed van Zola
thans nog sterker geworden is en of Streuvels'
schoon talent daaronder eenigermate is vergror>fd, of
meer oppervlakkig is geworden. Niet dat Zola grof
en oppervlakkig is; verre van daar. Maar door
minder zichzelf te zijn, door vooral te streven naar
het machtig uitbeelden van de dierlijke, slaafsche
lijfspassie, zooals Zola dat zoo voortreffelijk gelukt
is, verloor Streuvels wat van zijn teere gevoeligheid
in zijn toch zoo grootsch en forsch teekenen van
zijn Vlaamsch boerenvolk.
We krijgen hier fel realisme naast aangrijpende
romantiek, maar ik mis iets in dit werk, dat onna
speurlijke eigene en zelf diep doorvoelde. Men voelt
voortdurend onder de lectuur het met overleg in
elkaar gezet zijn om zeker vooraf berekend effect
te bereiken.
We krijgen in dit boek een driedubbeleri teleur
gang. De teleurgang van den Waterhoek. het
gehucht met zijn eigen, van de overige wereld
scherp afgesneden gemeenschapsleven, dat hevig
vecht tegen de aansluiting bij de omgeving door
een nieuwe brug. die over de Schelde zal gelegd
worden, een nieuwen weg, die het gehucht zal door
snijden, waardoor onheugelijke tradities worden
verbroken. Voor wie er buiten staat is het
geen teleurgang, maar een noodzakelijk meegroeien
tot een zuiverder, ruimer gemeenschapsleven,
dat volgende geslachten zullen zegenen.
De teleurgang van Maurice, don jongen inge
nieur uit de stad, die het werk onder zijn toezicht
en leiding heeft, een braaf mooderskindje. dat
het leven niet kent, dat in kuische afzondering
zijn studentenleven heeft doorgebracht en nu
valt in een wanhopig, krankzinnig lijfsbegeeren
voor het mooie, felle, raadselachtig wijfjtvsdier
Mira, het wilde, allen beheerschende beest. De
jongen komt daardoor voorloopig in een scheeve
positie tegenover de maatschappij. Ook dit is geen
teleurgang. Het zal den kerel goed doen, dat hij
dit alles doorleefd heeft. Er is geen twijfel aan.
als Maurice terugkomt van den Kongo, is hij een
prachtkerel geworden. Hij is voorgoed gerukt uit
de zoetelijke sfeer van schuwheid voor liet leven.
En de derde teleurgang is Stijn Streuvels zeil'.
al evenmin een echte; een zoo machtig kunstenaar
als hij kan niet te grond" gaan. Hij kan in zijn
zoeken naar ruimer, dieper wateren eens onhandig
rondspartelen, hij bereikt wel weer zijn vasten.
zekeren slag. om rustig en welbewust op zijn ge
steld doel aan te sturen.
Dit alles wil niet zeggen, dat ei' geen schoonheid
N.V. J. S. MEUWSEN'S
Grootste keuze
STEXSOSIS
is in dit boek. Ook hier is de mooie natuurstem
ming; er zijn heel goede dingen in de teekeningvart
dat branderig zinnenleven, in dien verwoeden,.
barren strijd voor het behoud van het eigene en
aparte, vooral in de figuur van den ouden deken
Broeke. Voortreffelijk vind ik de episode in den
nacht aan de Schelde, als hij den dijk gaat door
graven om het werk aan de brug te doen
onderloopen en Sieper, zijn schoonzoon, die voor het
nieuwe gewonnen is, hem daar aantreft, half
lam slaat en tamelijk wel buiten gevecht stelt.
Heel deze doening is aangrijpend uitgebeeld.
Het zoo absoluut staan buiten het reëele leven
van den jongen ingenieur, hij mag dan door zijn
moeder zijn vertroeteld zooveel men wil, kan ik
me niet indenken. Hij komt schuilen voor den
regen in een met poldergasten volgepropte herberg..
't Eerste wat Maurice in 't oog viel en hem schrik
ken deed was het meisje op Thijssens schoot, die
den arm om zijn hals geslagen hield en er als ware 't
afwezig, stil gelijk een kind zat uit te staren."
Dat een jonge ingenieur daarin terstond iets
, gruwelijk oneerbaars" ziet en er Van overstuur
raakt, is mij een raadsel. Hij behoeft er niet,
in te gnuiven, maar dat hij zoo weinig met
het leven in aanraking gekomen is om zoo
iets niet als bestaanbaar rustig te accepteeren,.
dat is een onmogelijkheid. En evenzeer,
dat alles maar wellustig kattenspel" blijft,
wanneer deze jonge man later in de netten van
diezelfde meid verward raakt en inderdaad voor
heete vuren komt te staan. De figuur van Maurice
vind ik de minst echt levende in dit boek, het
incest gemaakt tot de pop, die Streuvels nu een
maal noodig had, on dat voelen wc te zeer.
Hoewel deze beide boeken niet tot de beste,
meest gave stalen behooren van het oeuvre van
twee onzer beste kunstenaars, kan het boek van
Mevrouw Stiemens?Hopman er natuurlijk slechts
in de verte naast genoemd worden. Het is werk
van een artistieke, gevoelige mama, die niet vlotte
vaardigheid gewoon weg vertellen kan wat baar
al zoo overkomt-, zooals menige beschaafde
vrouw dat kan, en die nu genoeglijk vertelt van
haar jongen en al haar moederlijk instinct en
beleid ten. toon spreidt.
En aangezien er veel van die mama's zijn en
veel jonge dochters, die het hopen te worden, zal
het boek waarschijnlijk met heel wat meer ware
voldoening en eerlijk genot gelezen worden,
dan de beide zwaarwichtige kunstwerken, liet is
alles een beetje overdreven en gewichtig voorge
steld, natuurlijk, dat moet ook zoo. Maar het
isgcgrepen uit het hart van alle moeders. Met
groote kunst hooft het boek niets uit te staan, wat ik
hoelemaal niet erg vind, integendeel. Zooals het
daar ligt, zal het zeer zeker oen verdiend succes
hebben in de kringon, waar men orgretig naar grij
pen z ??!.
De snoezige jongeheer op don omslag duet nv
te veel denken a.an de ..plakplaatjos" die ik in mijn
kinderjaren zorgvuldig verzamelde in. een boek.
waar mot sierlijke krullen Scraps" op stond, ook
een liefhebberij, die, als ik hot wol heb. gelukkig
voor goed tot hot verleden behoort.
Zeist als Woonplaats.
ItOUWTKltltEITV TE KOOP in liet centrum
van Zeist, aan «len verkeersweg l'treeht
Arnliern, in <Ie onmiddellijke nabijheid van
het Kaarthuis, <Ie Hotels Hermitage eu Kigi
en het Slot van Krist. Prachtig opgaand
gehoomte, stofvrije wegen, voorzien van
rioleeriiig, gas, water en eleetrieiteit.
Xadere gegevens worden verstrekt door de
X.V. PAltK KEKS1IE11GKX,
Moutauhan^traat 4, Sfieist.