No. 2664 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 23 JUNI 1928 VOOR VROUWEN: metaal eischt bij zoo'n verkwisting van materiaal en loon en kracht? ,Heim und Technik" door Paul Bromberg i:eii tentoonstelling voor de vrouw te Müncheu OP een tentoonstelling als deze: ..voor het groote publiek" is behalve het tentoongestelde ook het publiek zélf van groot belang. Men wil toch weten of de opvattingen die er gedemonstreerd worden ingang vinden, of dus de tentoonstelling -aan het gestelde doel beantwoordt. De hoofdschotel van de expositie vormen de :21 modelwoningen die zonder dak gebouwd zijn. Men bezichtigt de kamers van een galerij af die over ?de vertrekken heen loopt. Op deze manier tracht men de beteekenis van den plattegrond voor het gezinsleven en het huishoudelijk bedrijf duidelijker :te maken Wat het publiek ziet Twee bakvisschen staan op de galerij. Hoe en 'warm hangen ze over de leuning. Drie meter lager liggen de plafond-looze kamers. Ze zijn het er ?over eens d.at ze geen woning zullen huren voor het ?dak er op zit: 't Zijn nu net daktuinen, inplaats kamers !" Een kamer zonder plafond is geen kamer, het is ?een doorsnede, heel interessant voor een zoekende. maar het blijft voor de massa, wat ook voor de .massa een doorsnede is van het menschelijk lichaam. Een kamer zonder plafond toont den zoekende ?duidelijk hoe de indeeling der kamers is. hoe de meubelen zijn geplaatst, of men er gemakkelijk kan huizen een gewoon mensch ziet alleen dat 't niet ?leeft en zijn belangstelling gaat niet uit naar doode dingen. Stemming blijft afwezig; kleur, belichting, ver houding, het wezen van een vertrek werd er nog niet in geschapen. Daarom hadden de bakviss-chen ;gelijk, daarom blijven de woningen slechts een theo retisch geredeneer, waar het publiek langs loopt. ?onvoldaan, onprettig gestemd, omdat men nieters ver van alles af moet blijven. Er komt een schilderij in mijn herinnering waar een bouwmeester door een engel in zijn eigen kathedraal wordt gevoerd. ze zweven d.oor de ruimte, ze betasten de ruimte. ze beleven de luimte. Zóó moet het zijn hier loopen. de menschen als Sinterklazen over de huizen heen en wat het meeste opvalt zijn de donkere ;gaten d.er rookkanalen in den schoorsteen. Een jongen en een meisje staan boven een comiplex kamers in de woning ..van een geleerde." Zwarte gordijntjes, grijze verf. zwarte Thonetstoelen in sappige slingerlijnen, ijzer met riet. Ze kijken naar de lugubere vertrekken voor een uit gedroogd wezen die blijkbaar door het cijferen de zon heeft vergeten. Wel wil men deze idealen, voor moderne huisinrichting als een wig drijven in het geestesleven van 't jonge geslacht, maar het gaat er mee als met spijkers die men in een muur van steen wil slaan, hoe harder men poogt ze er in te drijven hoe krommer alleen de spijker wordt. Waar om niet de voegen opgezocht., die tusscheii de steenen zitten? daar vindt een spijker gemakkelijk zijn weg. Waarom niet meer zorg besteed aan de meu bileering en stoffeering? Dan zou men de voegen we! vinden. Kr zijn zulke uitstekende gedachten hij de woning-indeelingen, liet principe om geen ba/.ar van onze kamers te maken met tallooze prullaria die we maar meetellen ofschoon niemand er iel s om geeft, is natuurlijk prachtig: de smaak van liet publiek wordt er door gezuiverd, maar dan moet er iets voor in de plaats worden gegeven. Wegnemen alleen helpt niet. De woningen moesten met fijne, goed gekozen voorwerpen aangekleed zijn Dass ist Sache der Bewohner" /.eggen de architecten schouderophalend, ..uns interessiert bloss der (irundriss". Maar het publiek interes seert zich niet voor een ..(irundriss" en vindt daarom heelemaal niets. Zoo blijft het ver van de nieuwe strooming die, menschelijker opgediend. stellig groote sympathie zou vinden en heilzaam op d.i' smaak der massa zou kunnen werken. Wat heeft het publiek te maken met die bevlie ging van sommige architecten voor stalen meubels? liet publiek volgt hun gedachtengang niet. die be gint bij machinale genormaliseerde vervaardiging. eenige buitelingen maakt over technische proble men en tenslotte neerkomt op metaal omdat het er zoo echt machinaal gemaakt uitziet, zoo heel anders dan hout hout ijroeit maar onmogelijk ouder wet sch principe dat groeien metaal wordt i/ei/oten, dat is modern, liet publiek volgt diegedachtencircustoeren niet, maar ziet snijkamer-meubels en krijgt koude griezels. In de hal vóór de operatie kamer staat een rieten fauteuil met achterover huivenden rug van wel veertig centimeter. Deconstruc tie is zwak en dient alleen voor de poes die er onder kan schuilen. Hoe past de ,,nieuwe zakelijkheid" die uit (verkeerd begrepen) zuinigheid.soverwegir'g Een boer uit Schwabingen, in vol ornaat. Hij is nogal omvangrijk uitgegroeid, door de gezonde om geving, beweging en voedsel. Ik zie hoe zijn oogen het oppervh k meten van de woonkamer beneden een creatie van een architect uit regenz hij past er zijn eigen omvang op af en komt tot weinig bemoedigende inzichten wat de bewegingsvrijheid in deze id.eaal-flat betreft. Hreede stoelen er kunnen maar een paar om d,e tafel staan ze zijn te breed voor n persoon en te smal als two-seater. Hij draagt volgens 's lands wijs een knie broekje en alleen een kousfragment om de kuit. 't Is een mensch van de praktijk, zonder knobbel voor theorie, dus daalt hij van de galerij at en stapt, doelbewust als een mensch die een scherp omlijnde taak heeft te vervullen, over de kamerafsluiting heen, gaat op een anderhalf persoons stoel zitten en schuift zich met gepast wantrouwen naar de richting van d.e tafel, want het tafelblad is dik als een sigarenkistje van honderd, stuks en heeft scherpe kanten. Onmogelijk d,e bloote knie er onder te krijgen zonder het solide knievleesch te beschadi gen. Dan weet de Schwabing genoeg; onder stil protest verlaat hij de hal met de woningen waar je niet eens aan tafel kan zitten. Kr is ongetwijfeld ook in de hal met de woningen veel te zien wat de moeite waard is, maar 't is in hoofdzaak een theore tische de monstratie waarvan de groote beteekenis niet tot het publiek doordringt. Een woning als van architect Klein is wat ruimte-indeeling betref t niet te verbeteren. In een kleine woning tracht men de gang (die verloren woonruimte is) tot minimum afmeting te beperken. Veelal heeft dit tot gevolg dat sommige vertrekken op de gang uitkomen en slechts te bereiken zijn door een ander vertrek een nadeel omdat dit de practische boteekenis van y.oo'n kamer als zelfstandig te gebruiken vertrek vermindert. In de woning van architect Klein is slechts n gangetje en niettegenstaande dezen economischen bouw, monden alle vertrekken hierop uit. Een typisch voorbeeld van nonchalante meubi leering zien we in d.e woning van den Weenschen architect Frank: een woning waarvan het ideale door vele bezoekers zou zijn begrepen als de meu bels maar niet hadden bestaan uit café-stoelen waaraan even een raar verfje is gegeven en voor de stoffeering maar geen te hooi en te gras bijén geraapte lappen waren gebruikt. Kr zijn ook wo ningen die met smaak en plezier zijn ingericht, maar dan zat er een meubelfirma achter, die (Ie taak van den architect had overgenomen. Hoeveel meei'liefde lag in de aankieeding en meubileeririg van ,,de kleine wereld" (een ideale kinderbewaarplaats waarvan de meubels werd.en. ontworpen dooi' archi tect M. Kronenbitter uit Müuehen). De meubelen zijn ook eenvoudig en zakelijk maar tofii. met vormbezieling. De kinderen waren er be/.ig eu gingen op in hun spel en hun. werk; in de bibliotheek zaten groepjes te lezen, aan de werkbanken stonden, ze te knutselen en in den tuin knoeiden ze naai- hartelust in het Weit er. 10 r kwi'.m eeii. onderwijzer, met rugzak behangen, tusschen d.e ver uitstaande boord.punten wipte een baardje ge.noegelijk heen en weer. Hij genoot, hij was dankbaar voor den weerklank d.ien zijn ..(iemüt" eindelijk had, gevonden op de ten toonstelling en. toen hij in de muziekkamer een harmonium ontdekte gaf hij vol gas met de pe dalen. De kindertjes liepen samen. ..Wie speelt daar schoolliedjes?" Kil toen ze voor het harmonium een rugzak zagen, die enthousiast heen en Weer bewoog, zetten Inm onbevangen kinderstemmetjes het be kende wijsje in. 't Was een groot feest ??en 't stond niet eens in 't ofl'ieieele programma. Müncheii, l ~> Juni 192S. Wie YOGHURT van OUD-BUSSEM eet, wordt oud, maar blijft jong. KERKSTRAAT 67 _ TELEFOON 37344