DE GROENE AMSTERDAMMER<VAN 21 JULI 1928 No. ? Toen de pers Parijs regeerde door Dr. U. Huber Noodt TOEKANG AËR (Tekst en teekening door J. G. Sïnia) Pierre de la CJorce, Charles X VLUCHT in deze troebele jaren een groot deel van het Fransch lezend publiek opzette lijk naar het verleden? Vaststaat wel, dat de litteratuur, overvloedig, overstelpend als haar omvang is, in al haar verschillende aspecten nooit mér gedrenkt was met de nationale historie dan thans. En aangezien de centenaircs het menschdom van vandaag nu eenmaal in het bloed zitten (een merkwaardig verschijnsel, waar dieper op zou zijn in te gaan!) spreekt het vanzelf, dat men zich meer dan tevoren maar het teteekent niet veel interesseert voor het oogenschijnlijk wat rale tijdvak der Restauratie. Want 1930 nadert. Dus brengt diezelfde herden kingsgewoonte mee, dat het nu het ocgenblik wordt, ria te gaan, wat er een eeuw geleden ge beurde. Zoo verschijnen de werken over Karel X op de Parijsche boekenmarkt. Eén kies ik er uit: de beste studie over de re geering van den ouden vorst, die boette (vrijwel ten onrechte we weten het nu) voor de opeen stapeling van misverstanden, die zijn /es jaiig koningschap hebben kunnen doen beschouwen als een bespottelijk anachronisme. Misschien heeft de académicien De la Goree (de onsterfelijkheid geeft zijn zins-wendingen soms een statig cachet. maar het scnaadt niet, soms ook eens Fransch van den ouden stempel te lezen) misschien heeft de schrijver de anecdotische zijde van zijn onderwerp te veel verwaarloosd. Soms is het een bijna abstract-wijsgeerigo uiteenzetting, waar men de feiten, de werkelijke omstandig heden niet zonder eenige moeite in klasseert. Want in deze jaren en regeeriugslotgevalleri is er wel degelijk een plastische kant: de wonderlijke ceremonie der zalving te Reinis, bijvoorbeeld, de daverende politieke processen, de korte, hijgende revolutionnaire worsteling aan het slot, begeleid in Algiers door een Engeland trotsende, tot ver overing uitgroeiende strafexpeditie de geboorte van het Noordafrikaansche Frankrijk in een woe ling van gloeiend zand, hollende paarden, golvende ruitermantels, met bloed bespatte lelievanen, en het blaffend gebrul der bandieten, het snerpen der trompetten, dat klinkt zoowel in Sidi-Ferruch als langs de Seine. De beeldende kunst dier dagen toont ons deze romantische kruitdampatmosfeer, waar de persoon dea konings sterk op den achter grond blijft. Want hij is oud en niet bestand tegen deze rumoerigheid, die vooral te Parijs nauwelijks in verhouding staat tot het gewicht der gebeurte nissen. Daartegenover stelt De la Goree het sober ver haal der voorvallen, de beheerschende omstan digheden, de verkilling der partijen, de ongesta dige wijzingen der stemming, kortom de philosophie der staatkundige geschiedenis van het bewind van den laatsten Bourbon, die de Fransche kroon droeg. De vreeselijke ironie der historie maakt den erfgenaam van zooveel koningen slechts groot, door de waardigheid, waarmee hij weer stand bood aan een toomelooze oppositie.... van papier en drukinkt. De zeer groote verdienste van het laatste boek van De la Goree ligt in zijn schildering van de krachten, die den troon eerst aan het wankelen, toen ten val brachten. De beschuldigingen volgden elkaar op met een ongeloofelijke hardnekkigheid, steeds dezelfde, maar varieerend onder verschil lende namen. .. . Edicten van het ancien régime, decreten der Revolutie worden ingeroepen met een gelijke uitstalling van ontwikkeling, hetzij om het ultramontanisme aan de kaak te stellen. hetzij om een vermaarde orde te vernietigen. Dezelfde mannen, die, door het Katholicisme heen, den troon beoogen, doen net, of zij den troon verdedigen tegen de aanmatigingen der Kerk, zoodat de ongeloovigheid zich tooit met het koninklijk belang zelf. Vandaar verwarring en gevaar, vooral als de regeering even onhandig is als de oppositie perfide. ... Tegen de Bourbons 'heeft de Oppositie de schim van twee groote doodeli doen verrijzen: Bonaparte eerst, daarna Voltaire. Gisteren onder Lodewijk XVIII was het schrikwekkend spookbeeld vooral Bonaparte; nu is het, meer nog dan Bonaparte, Voltaire." , De ware zetel dezer oppositie bevond zich niet in de Kamers, niet in het leger, evenmin onder ambtenaren, adel, burgers of kleine luyden. Iri het maatschappelijk samenstel heeft n orgaan zich gansch van het verzet meester gemaakt: de pers." De ontstellende macht van de journa listen over de openbare meening, in zekeren zin zelfs inplaats van publieke opinie vond ik nog nergens zoo nadrukkelijk, haast verbijsterend, aangetoond. De pers onder de monarchie van Karel X is een kracht, die zichzelf pas ontdekt heeft, en eeri magischeii invloed uitoefent op haar lezers, die ook nieuw" zijn, ongewend, niet'op hun hoede, ongewapend; denkend, dat zij zich verlichten, worden zij slaal'sche werktuigen van een partij parool, vooral in de provincie, waar men de komst van de post met ongeduld verbeidde, de bladen van A tot Z las en besprak. In die dagen waren de gilden verdwenen, zekere stedelijke corporaties door de li evolutie weggevaagd, de parlementen bestonden niet meer. Voor de bena deelde belangen stonden slechts twee wegen open: een petitie aan de Kamers en de pers. liet koningschap, in de worsteling tegen de dag bladen haast verstikt, tracht op hot laatst door een buitengewone krachtsinspanning zich vrij te maken, maar bezwijkt bij die poging. Sinds het begin der Restauratie zijn er zes perswetten uit gevaardigd, is de eens-uur viermaal ingevoerd of afgeschaft. Xoch strengheid, noch lijdzaamheid heeft de journalisten ontwapend, dio toegeven bespotten als zwakheid en krachtige; maatregelen geeseleii als dwingelandij. De ordonnanties, ge publiceerd in den J\Ioriiteur van UU Juli 18150 geven den bladen der oppositie gelegenheid hot masker af te werpen: niet het miiiisterie-Poligriao be strijden ze, doch de monarchie. Do journalisten winnen eerst advies in bij Dupin. die als jurist verklaart, dat do decreten, onwettig zijn, maar als politicus zich niet uitspreekt. Een commissie bereidt een gemeenschappelijk protest voc.r; Thiers stelt het vermaarde document op, signaal en mani fest der revolutie tegelijk: zonder schikkingen, heftig, maar ernstig. Het stuk besluit: ..Vandaag heeft de regeering haar wettig karakter, dat gehoor zaamheid oplegt, verloren. Wat ons betreft, wij bieden haar weerstand. Het staat aan Frankrijk te oordeelen, hoever zijn eigen verzot zich moet uitstrekken." Vier-en-veertig journalisten onderteekenden deze regels, liet manifest verschijnt in den ochtend van 27 Juli in National, Temps en Globe. Als de politie de oplaag in beslag wil nemen, zijn de meeste exemplaren reeds in omloop. Bovendien wordt de oproep door middel van aanplakbiljetten verspreid. Het resultaat is verbluffend: den 2Gen is de orde nauwelijks verstoord; in den ochtend van den 27eii verschijnen de eerste teekenen van gisting; tegen den avond ontwikkelen zich de symptomen van oproer zóó, dat het bewind overstelpt wordt en dat de parlementaire oppositie genoopt is. eenbewe ging te volgen, die aan haar leicHng ontsnapt, indien zij daar al ooit aan heeft gehoorzaamd; in den nacht van 27 op 28 Juli komt de opstand tot organisatie en wordt zich zijn eigen kracht bewust. . . . De lozing vooral van de laatste bladzijden is bijzonder suggestief, leder, hoe oppervlakkig hij ook op de hoogte moge zijn van Fransche toestan den, wordt getroffen door een onmiskenbare ana logie tusschen toen en thans. Het is werischelijk het volslagen gebrek aan invloed van deri parle mentairen strijd" op de massa toe te schrijven aan verschillende oorzaken in heden on verleden. Maar als voorbeeld van de huiveringwekkende macht, die do Fransche pers op het zoo gretig lezende en heftig reageerende publiek kan doen gelden, mist de Juli-revolutie noch belang, noch actualiteit. In geen land van West-Europa is do gezindheid van alle lagen der bevolking zoo onder worpen aan denkbeeld of fantasie van den jour nalist als in Frankrijk. - s /Iet woord ,.foe/;iiity" du«lt in hei iflyemi'; ,* ,:-"ti beroep of ambacht <inn en n:on!t altijd i/evolyd .'/<,<./? een woord, dat dor liet beroep of am'Ktc/it l/e/taalf. /.<>« /.s ce,n loekaiifj (t.e,r een 'tcrtlerdra'/er (aer = tJ'alej'j. >i'e!!;e niMiije persoonlijkheid in Inili'. iri<ur ../?,-/ »v/ hier en daar primitieve, toestanden bestaan. < > t< feit. voorkomende verschijn inr/ is. Hij ilraaat In-I dfitikcater aan, vultden mandibal', maar /reedt nol,- n-el u/i.. in dienst der overheid, als siruleimiiroeicr. Mijn plaatje yeeft een (lerye.l ijken </e>r!ehti</en JHiirtinmiris.. Tentoonstellingen Stedelijk Museum, Amsterdam. Tentoonstelling; Olympische Spelen. Schilderijen, teukeniiigeii on beeldhouwwerk. Tot 15 Augustus. Art.i et Amicitiao, Amsterdam. Tentoonstelling van schilderijen OH beeldhouwwerken, tor gelegenhoid van do Olympische Spelen. Tot l") Augustus Nenijto, Rotterdam. Handel en Industrie. Tot l September. Atelier Blaricummertollaan Jll, Bla.rieum. Wer-ken van. LouLoebereri Dirk Koning. Tot. l September.. E. J. van Wisseling!! on Co., Amstenlani Hollaiidscho en Franscho schilderijen uit do l'.'e en. lüo eeuw. Tot l September. J. II. de Bois, Haarlem. Moderne schilderij-u en toekeningen. Tot l September. Willem Brok. Hilversum. Schilderijen, teeki-nin gen etsen en houtsnedoii. Tot l September. Verbetering ArtÊstU'Si Kintlnv In mijne bespreking van het bij do firma Met/ en Co to Amsterdam verkrijgbare artistieke kinderspeelgoed (zie do Groene Amsterdammer van 23 Juni 1.1.) hol) ik gesproken over vervaar diging in een ..fabriek vt.or houtbewerking ..Duin en Bosch" te Apeldoorn. Thans blijkt mij dat dit niet geheel jui.-! is ei; dat het speelgoed <ip de n-erki>laatsen ..ller/i en Jtosch" aldaar tot stand komt. Ook kan ik thans. don naam van den ontwerper der diverse modellen. vermelden, die ./ac. \'erzttn lieet. Ik <(<"? <Ut. met des te moer genoegen, omdat hem inderdaad alle eer van zijn. werk toekomt. O. v. T. BRANDBLUSSCHER HOLL ANDIA" SPAN J AARD *C2 ? ' " - FABRIEK ESPAK1A UTRECHT