ISTo. 2668 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 21 JULI 1928 Wetenschappelijke Varia Maakt de aarde deining"? door Dr. P. van Olst WANNEER een der gasten bij een Amster damsen familiefeestje wat erg weinig stoel?vast wordt en te veel drukte maakt, wordt hem. reeds spoedig toegevoegd: ,,mensch maak toch niet zoo'n deining". De vraag is of we dit verwijt ook tot onze oude en toch eeuwig jeugdige moeder -aarde moeten richten. Professor E. W. Browii (een Amerikaansch hoogleeraar) heeft het lastige probleem der maan-beweging gedurende vele tientallen jaren onder «tudie genomen. Men wist reeds langen tijd dat ?de plaats waar de maan zich aan den hemel be vindt volstrekt niet nauwkeurig overeenkomt met ?de plaats, die uit de berekeningen volgt als we alle bekende invloeden, die op de maan-bcweging ?werken, in rekening hebben gebracht. Er is niet ?aan te twijfelen, dat de maan zich telkens iets anders gedraagt dan zij zich gedragen moet als men ingewikkelde en fout-looze berekeningen heeft .gemaakt, gebaseerd op alle mogelijke krachten, die alle mogelijke andere hemellichamen op de maan kunnen uitoefenen. Groot is het verschil niet maar ?het is voor een astronoom toch onaangenaam prikkelend als de maan nu eens acht tot zestien kilometers verder is gekomen in haar baan dan behoort, jaren achtereen, om dan opeens een plotselinge teutbui te krijgen en na eenige tien'tallen jaren eenige kilometers aan te kom -11 zeulen achter de plaats waar een ideale gehoorzame maan behoort te staan, liet eigenaardige is dat bij nader ?onderzoek niet alleen de maan. zoo ongehoorzaam is, maar dat ook verschillende planeten, zooals Mercurius, Venus, Mars, en zelfs de zon in hoogst ?eigen persoon hetzelfde verschijnsel vertoonen. Allen probeeren zij bij buien te hard of te zacht 'te loopen en het c pmerkelijke is dat zij allen tegelijk dezelfde afwijking toonen. Dus als de maan te hard loopt, loopen de andere genoemde hemel lichamen ook te hard: als do maan achterblijft, blijven allen achter. En bovendien is er een tweede eigenaardigheid op te merken: do hemellichamen. die de snelste bewegingen hebben aan den hemel, toonen de grootste afwijkingen ! Dit is een aanwijzing dat de fout niet ligt bij -deze hemellichamen zelf, die vermoedelijk zich ?strikt volgens de hemelsche regels gedragen, maar ?dat de fout schuilt bij onze tijdmeting. Htel namelijk ?*ens dat onze klokken allemaal iets te hard loopen. Dan zullen alle hemelverschijnselen schijnbaar ?trager verloopen, dus de hemellichamen zullen den indruk geven van achter te blijven. Loopen onze Mokken alle iets te langzaam, dan zullen integen deel de hemelverschijnselen schijnbaar te vlug afloopen dus de maan cum suis zal den indruk geven van tijdelijk meer haast te maken. Onze Mokken echter zetten wij voortdurend gelijk door vergelijking met de dagelijksche beweging van den .?sterrenhemel en zooals men weet wordt deze .dagelijksche beweging in werkelijkheid veroor zaakt door de draaiing der aarde om haar as in een etmaal. De fout moet dus gezocht worden bij *de aarde zelf. Soms draait zij te vlug zootlat de DE KEUZE UWER MEUBELEh IS niET VOLLEDIG. zoo u onzETOON' KAMERS M l ET HEBT GEZIEM MEUBELFABRIEK ESKER PARKSTRAAT IO DEM MAAG sterrenhemel ook schijnbaar te vlug draait, waar door onze astronomische uurwerken, die er op ge regeld worden, ook te vlug loopen. Soms draait d;.' aarde te langzaam en ook onze klokken, loopen. daardoor alle te langzaam. Men moet zich dit verschil in rotatietijd dor aarde niet al te groot voorstellen. Het is reeds voldoende als men aanneemt dat de aarde twintig a dertig seconden voor of achter loopt iri ooiiige tientallen jaren, vergeleken met een theoretisch ideaal uurwerk. Dit beteekent dat de lengte van ons etmaal dan slechts een of twee duizendste. deeleii van een seconde langer of korter is ge worden. Toch, al is ditslechtseeiigering verschil, is de moeilijkheid om dit geringe verschil te verklaren groot. Men zou kunnen denken dat een. of ander remmende werking op de aarde uitgeoefend wordt, op de wijze zooals de vloedgolf het doet, waaronder de aarde voortdurend doordraait als een wiel onder een. iets aangedrukte rem. Deze remmende werking is ontegenzeggelijk reeds lang bekend, maar de invloed er van is veel geringer dan wij noodig hebben, n.l. slechts oen duizendste second-.; dagverlonging per eeuw. En bovendien zou zoo'n remmende werking alleen maar d? aarddraaüug kunnen vertraden, maar nooit, zooals wij toch noodig hebben, periodiek ook weer rermiellett '. Daarom \eronderslelt Trof. Jivown iets heel anders. Hij gelooft dat de aardmiddellijii niet standvastig is maar nu eens grootor wordt, dan weer inkrimpt. De aarde zou dus beurtelings uit zetten en inkrimpen, oftewel ..deining maken". Als de, aarde inkrimpt, moet zij, om liet onver nietigbare arbeidsvermogen van beweging dat zij heeft te behouden, tttieller draaien, en om dezelfde reden moet zij, als haar middellijti groot er wordt., iets langzamer draaien. Hekent men uit hoeveel de aardmiddellijn moet veranderen om do zeer waarschijnlijk geworden veranderingen, in etmaallengte te verklaren, dan. vindt men dat het et ma t! reeds een duizendste! seconde langer wordt a.ls do aarde ongeveer zereii en een liiih'c cciilinictci' uit zet. Ken uitzetting of inkrimping van eenige deci meters zou dus reeds voldoende zi.jn om de schijn bare fouten in de beweging van maan en andere hemellichamen te verklaren. Als de goheele aarde tot in haar diepste kern overal gelijkmatig uitzet zal er niet veel kans zijn deze veronderstelde aardmiddellijn-wijzigingen werkelijk te coiistatecren door directe meting. Indien echter de aard kern onveranderd blijft en in hoofdzaak de buitenste aardlagen het verschijnsel zouden ver toonen en dan op de eene plek wat meer dan op de andere, dan zou het mogelijk y.ijn dat men deze, ..deiningen" werkelijk mat. De oorzaak van deze middellijn-veranderingen der aarde; zocht Trof. Brown in temporat uur-verschillen. Als de geheele aarde dezelfde mate van uitzetting vertoont als ijzer, dat volstrekt niet zoo buitengewoon sterk uitzet bij verwarming, dan zon een temperatuur verschil van n duizendste, graad Celsius reeds een uitzetting of inkrimping geven, die van dezelfde grootte-orde is als de hierboven vereischte aard-middellijn-wijzigingen. Als do aarde van binnen dus maar ictx in temperatuur schom melt, is het verschijnsel reeds voldoende verklaard. De hitte die voor deze temporat uur-stijging noodig is, kan onmogelijk van buitenaf diep in do «-arde doordringen want reeds op zeer geringe diepte in den grond (eenige meters!) heeft de buiten temperatuur geen effect meel' op de temperatuur van don aardbodem. Men moot dus ooi-dor donken aan scheikundige werkingen binnenin de aarde, want door scheikundige werkingen wordt her haaldelijk óf warmte vrij gemaakt of waiinto ge bonden (dus afkoeling gegeven). Dergelijke schei kundige werkingen zijn volstrekt niet onwaar schijnlijk, integendeel /.;'?:'r waarschijnlijk in hot onmetelijke natuur-laboratorium onder onze voeten De maan is dus gerehabiliteerd '. Zeist als Woonplaats. BOUWTEKKEOJ TE KOOP in liet centrum van Zeist, aan den verkeersweg Utrecht Arnhem, in de onmiddellijke naMjheidvan het JEuiulImis, de Hotels Hermitage en Figi en het Slot van Zeist. Prachtig opgaand geboomte, stofvrije wegen, voorzien van riolecring, gas, water en electriciteït, Xadere gegevens worden verstrekt door de X.V. PAUK KEllSBERGEX, Montauhanstraat 4, Zeist. KRONIEK Examentijd Hl1] T is nu de tijd van de examens, de tijd. waarin - - gelijk Uuskon Hiie.t of iemand anders opmerkte de eene helft van het Nederlandsche volk de andere helft examineert. En alles in ernst, degelijk, nauwgezet en gewetensvol, want examen ..afnemen" is een ernstig, verantwoordelijk bedrijf, dat bedoelt liet maatschappelijk raderwerk enkel van de meest geschikte krachten te voorzien. Niet dat het ..raderwerk" anders niet loopen zou, maar wij handhaven de fictie, dat het a'leen de bex/<' krachtfin gebruiken kan, wijl dit waardiger en. pleizieriger klinkt, dan te zeggen, dat de strijd om 't bestaan 7,00 zoetjes aan alleen den besten een kans geeft. Diezelfde strijd om het bestaan doet de jeugd in drommeiïachter do Diploma's aanl.ijgen. Welmeenende lieden - wien echter, het bezwaar aan kleeft, dat zij soms weinig wel denk end zijn?mogen vermanend de vinger opheffen tegen dien. examenMarathon-Ioop, die immers hart en hoofd Ie :lig laat en een ellendig surrogaat va.n opvoeding beteekent, de jeugd evenwel heeft niet ten onrechte maling aa.n hoofd en hart. zoolang het brood ontbreekt. En zoo voeren het toenemende gedrang der jonge menschheid en de al minder geopende brooddouron tot steeds meer en schorper examens on groot er verantwoordelijkheid en. gewichtiger prin cipes bij het aJtiemen. \Vio aan de veel vermeerderde en sterk ver hoogde eisclien kunnen voldoen, zijn. de gelukkigen. die in het raderwerk worden opgenomen. Kn dan staan voor de vraag, die de opvoeding, noodge dwongen of gemakshalve, mail r vergeet te stellen, namelijk of zij. de gediplomeerden, tegen beroep en leven ook opgewassen 7.ijn. \ 'roeger was dal oogenschijnlijk \cel minder een vraag. Toen paste men zich vanzelfsprekend aan de omstandigheden aan. hebbende een taaien. doch kncedbarou eu weinig gecompliceerde!! geest, die zich leiden liet. waar conventie en toeval hem stuurden. Maar tegenwoordig heeft een. monscherigcest vaak. als een visch. zijn eigen water noodig om te gedijen en blijkt de bost. gediplomeerde, ..meest geschikte kracht" in de praktijk soms een iion-valonr. 'Pogen dit euvel heeft men toen de bureaux voor beroepskeuze opgericht, maa.r deze prophyhixe is nog erj; in haai' beginselen on boven dien betreft, het hier een algemeen en geen speciaal verschijnsel, liet gaat niet om de ongeschiktheid voor hot eene beroep, die dan de geschiktheid voor een ander zon inbonden, maar om een algcmceno levonsoiizekorhoid. oei l wankele houding tegenover liet ganscho bc.st.aan. Kn al kon men dat op do bewaarschool desnoods al merken, de Opvoeding neemt er nauwelijks notitie van. omdat die be st aanswo .loop aller oogen op hel diploma, gericht houdt. Do rest vindt zich d:m latei'. Hoe, dat /.eggen ondel1 andere de sanatoria on de inrich tingen voor zonuw/.iokeii en krankzinnigen. N.V. J. S. M E U W S E N 'S r o «> t >* t S T K T S O X H