No. 2669 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 28 JULI 1928 De nieuwe Cultuur door Mr. H. Giltay Allwrt Schweitzer als t'ultuur-pioiiü-u GTJT ist," zegt Schweitzer, Leben erhalten und Leven fordern: bose ist, Leben vernichten und Leben htmmen," en hij zegt het niet alleen, maar hij doet liet. Hij verlaar, de beschaafde wereld en trekt naar het oerwoud vau Afrika om arme negers van bun kwalen te verlossen. Zoo gezien is Schwe-tzer's ethische formule allereerst de theoretische uitdrukking van wat bij als persoonlijke roeping voelt. Maar zij is meer. Zij is de verwoording van die algemeene ethischhurnanita're geestesstrooming, die zich in onzen tijd in velerlei vorm, in socialisme, auti-milita.visrm*, anti-vivisectie, vegetariaat enz. openbaart. Uepaald opmerkelijk is b.v. de overeenstemming, niet alleen in gedachte, maar ook in formuleering, tusschen Schweitzer's ethiek en de ethiek van Mevrouw Kapteyn-Muysken, zooals deze o.a. in haar bundel Affirmatie" is neergelegd. Schweitzer's ethiek is de moderne humanitaire ethiek, die levcnseerbied tot grondslag en levensontwikkeling tot doel heeft. Ik zal de laatste zijn om do moreele bcteekenin der humanitaire gedachte te ontkennen. Huma niteit is zonder twijfel een der hoogste cultuur waarden; maar wat ik bestrijd, is, dat zij de nieuwe cultuur-idee zou zijn. Wat aan de humanitah-egedachte ontbreekt is hei positieve, scheppende element. Het is alles negatief: gén oorlog meer, gén uitbuiting, gén vlees-heten, gén vivisectie, gén alcohol. . . . maar wat dan wél? Daarop geven de humanitaire ethici geen ant woord, alsof dat vanzelf wel terecht kwam. Kn daarop geeft ook Schweitzer's ethiek geen ant woord. Ik bedoel dit niet als een verwijt, ik stel alleen vast. dit het zoo is. Hoe dit komt? Het komt, doordat do cultuuridoe, welke onze Westersche beschaving eens groot gemaakt heeft en i i genieën als (ioethe en Lieethoveii hare laatste triomfen vierde, oud geworden is en hare scheppendekracht heeft verloren, terwijl een nieuwe cultuuridee nog niet is geboren. Ja. misschien dat zij hier en daar al begint te ontwaken, misschien leeft zij al verborgen in enkele stroomingen, door de voor vechters dier stroomingen zelf nog onbegrepen, maar in elk geval: de ethiek-humanitaire idee is die nieuwe cultuur-idee niet. Want humaniteit is een groot en een goed ding, maar zij is niet het een en al. Zij is een vrucht van het Leven, maar het Leven zelf is oneindig grooter. Het Leven is eeuwige scheppingsdrang'. een drang, waarvan wij oorsprong noch einddoel kennen. Kn zoo is ook waarachtige levende cultuur oneindig meer dan humanitaire ethiek. Schweitzer's besef: ich bin Leben, das leben will, inmitten von Leben, das leben will" is een onweersprekelijke waarheid, maar zij is onvoldoende om als grondslag voor een cultuur-scheppende ethiek te dienen. Zij is de uit drukking van den elementairen levensdrang, die zich in alle levende wezens openbaart. In schorpi oenen zoo goed als in menschen. Maar terwijl er voor schorpioenen geen moreele en culturecle problemen bestaan, bestaan ze voor ons menschon wel. Wij willen niet alleen leven en zooveel mogelijk anderen mét ons laten leven, wij willen op ecu bepaalde wijze leven, wij willen ons, individueel en collectief, ontwikkelen in een bepaalde richtlnij. En daarom is dit de allerbelangrijkste vraag voor elke ethiek en elk cultureel hervormingsstreven: waar willen wij eigenlijk Jmen? En zeker, dan zullen wij óók moeten antwoorden, dat wij naar een samenleving willen zonder oorlog en zonder uitbuiting, maar dat is ons niet genoeg. Ons hoogste ideaal kan niet zijn een soort algemeene VersorgUngsanstalt" voor menschen en dieren, wij beseffen, dat het Leven te groot is, dan dat het Bentham'sehe ,,geluk voor het grootste aantal" zijn doel kan zijn. Wij kennen het doel van het Leven niet en wij zullen het nooit kennen. maar in onze beste oogenblikken weten wij het. met volkomen zekerheid, dat geluk niet het doel kan zijn, dat het Leven eeuwige schepping is. nimmer aflatende worsteling naar steeds hooger doeleinden, en dat het geluk ons alleen dun ten deel valt, als wij het niet hebben gezocht, maar in volkomen overgave hebben gestreden voor het hoogste en beste, wat in ons is. ... ..Das Leben ist der Güter höchstes nicht," er moet een goed zijn, een doel, dat boven ons leven uitgaat, en waarin ons kleine leventje geborgen ligt. Wij kunnen dit niet bewijzen, maar wij kunnen het geïooven. Kn Het Weensche Zangersfeest en de Anschlusz Teekening voor de Groene Amsterdammer" door Jordaan Het Leit-motiv men. zou kunnen zoggen, dat eigenlijk in elk menselr zoolang hij leeft, iets van dit geloot' is. Want als hij niet geloofde, dat zijn leven ergens goed voor was, waarom zou hij dan blijven leven? De fijne Thoreau heeft het zoo prachtig gezegd: ,.I know that l am. I know that another is who k lows more than I, who takes inter, st in me... l kriow that the enterpri.se is worthy. I know that things work well. l have hcard no bad ne\vs." Men zal misschien zeggen: wij hebben wel ..bad news" gehoord. Ik ook. En. Thoreau ook. .Maai' Thoreau bedoelt het in den allerdiepsten /.in. Van hem is ook het woord,: ..Kead not the Times, ivad the Eternities." Wanneer we de kranten, lezen, hooren wij heel veel slecht nieuws. Vooral in onzen tijd. Maar als wij pogen iets te verstaan van het eeuwige leven, zooals dat /.ic'.iiiulescheppingswondereri van natuuren mensch openbaart, dan kan al dat slechte nieuws ons geloof in de regeneratieve mogelijkhed n van bet Leven niet duurzaam meer schokken en vertrouwen wij. dat ook uit onzen verwarden, tot in het waanzinnige gecompliceerde!! en rei-mechaniseerden tijd nog een nieuwe, scheppingskraehtige cultuur-idee kan op ij en en onze samenleving verjongen. Deze idee. als zij komt. zal de humanitaire idee in zich sluiten. Maar zij zal veel meer omvatten. Zij zal inhouden datgene, watwij nu vruchteloos zoeken: ecu nicutccn ,-in ran hel leren. Het zou rnij niet verwonderen, als het l na het bovenstaande niet recht duidelijk was, hoe ik Schweitzer nog een cultuurpionier kan noemen. Toch blijft hij dat voor mij, nu en altijd. Kn ik kan mijn bedoeling weer niet beter duidelijk maken NEEMT EEN PROEF MET DE Caramel en Toffee van de Lancashire Confectionery Products L O OS D r I N E X dan met d"ze Woorden van denzelfden Thoreau: .,If yoit would eonvince a man lir.it hè. does wrong d') right. Hut do not care tu eonvince him. Me i will believe what tliey see. Let them see." Sehweitzer wil onze beschaving ervan overtuigen d H t zij op een dwaalspoor is. Dat zij, als zij geen nieuwe idealen schept en tracht te verwezenlijken, ten onder gaat. Hij roept op tot de hoogste daad en doet zelf z(jn hoogste daad. Daarin ligt zijn. onvergankelijke verdienste als levenwekker. Bezoekt de Hollandsclie Badplaatsen. In het voorseizoen tot 15 Juli zeer verminderd tariet. ZANDVOORT: HOTEL D'ORANGE en HOTEL DRIEHUIZEN" WIJKAANZEE: BADHOTEL en ZEE-DÉPEKDANCE.