DE GROENE AMSTERDAMMER VAN f AUGUSTUS 1928 No. 2670 SCHILDERKUNST door A. Plasschaert Toorop's graf Tegenover het breed rumoer der ,,Olympiade" treft' de grooter wordende stilte van Toorop's onversierd graf. En ik weet, dit deze stilte onop houdelijk het rumoer der Olympiade overwint, en dat een werk, zoo zeer van geest verzadigd, allen lijfelijken sier achter zich laat, maar dat veront schuldigt ons niet, die den schilder liefhadden, met deze weet rond te gaan en aan het graf den nood igen tooi van onzen eerbied niet te geven. Want het is niet aan een willekeurig schildergenootschap Toorop te eeren; een ie?lame voor hen, die hem zeker onverschillig lieten, noch is het aan andere groepen van eerzuchtigen, niet-gedreven door genegenheid, zich te gaan bemoei ;n met wat voor hen geen ware bemoeienis ooit zal kunnen worden. Het is aan anderen, en deze hebben zich daarvoor te vereenigen, en zich daarvoor te groepeeren. Te veel toch zien wij in de schilder kunst de politieke zeden naar voren komen, en te veel wordt waar de waarheid hoort gediend, de onwaai heid, gehuld, in een fatsoenlijken ? mantel geschoven voor de wezentlijkheid des geestes. Het is alleen de waarheid, de schilderkunst en de genegenheid, die dit graf hooren te sieren, dat nog fteeels daar door den waren sier mist. En nogmaals, ik weet dat het werk te eeren eerste noodzaak is, maar een . tweede eerbetoon zou dit eerste toch niet ver nietigen noch versmallen. Wanneer wij dit dan kunnen aannemen, dan wordt de vraag gesteld: hoe en waar zullen wij Toorop eeren? Een openbaar plein den naam te geven van Toorop, en niet een schamel pleintje, is een eerste iets, dat den Haag heeft te doen. Er is daar zooveel stadsuitbreiding ontworpen, en er ontstaan daal zooveel nieuwe pleinen, dat de keuze van een schoon plein voor deze eer een der gemakkelijkste /.aken. die te doen zijn, is. Maar dat is niet voldoende. .Brons moet gevoegd worden, of beeltenis uit harden steen (brons is onbreekbaarder !) bij dit plein. Het is natuurU3lL GCÏX centrum te geven aan zulk plein door een beeltenis van hem, wiens kop, tijdens zijn leven ik reeds zoo dikwijls zag gel e 'Idbouwd o£ statig geworden in een ed<-l metaal (weirug koppen waren daarvoor zóó zeer gebouwd) en zóó de ruimte het eischt moet dit centrum worden een monument, stil, groot, teruggetrokken, duidelijk een eerbied van menschen voor hem, wiens grootste eerbied die was voor den levend"n, strijdenden, moeitevollen mensch. Maar onze harten-innigheid is niet tevreegesteld met dit openbaar en nood zakelijk eerbetoon. De innigheid zoekt den schuilhoek om daar in stillen eenvoud te ontbloeyen, en naast het plein en het monument en langs het plein. en het monument gaat de gang van den heiinneringrijken voetganger naar het graf. waar voor goed en ongestoord, het lijf verteert en fijne stof wordt, het lijf, dat door den geest ten slot te gebootst en door dien geest bewogen, toch de zicht bare drager was van. dien geest. Ook daar moet een stille sier gevoegd worden bij de stilte van dien tuin, waar de dooden vergaan onder 't levend loof der kle'ne boomen. en onder een lucht wier wisse lingen voor hen zijn van geen b^teekenis. En omdat wij zijn een volk, schuw voor zijn innigheid, en teruggetrokken, bijna gebaarloos bij droefenis. hoort het graf van Toorop, kaal nog en onversierd, schuw en innig te w< rden verrijkt door een blijvend omtuining van wat fijn en lucht geboomd', maar ook door een gelijkenis naar het leven, dooi een stille bronzen buste;, eipdat oeik de lateren zouden weten, hoe de kop was van hem, den schilder en minnaar van rnenschen, die waar hij kwam nooit de ruimte verminderde, maar deze ruimte maaktegrooter. En he-t zal daar niet geven, dat de-ze buste zich patineert, als onderging zij ele- daden des levens en het zal daar passen, dat ele blaren, rijp en voltooid., bij tijden deze kop be-dekke-n, eüe alle moeiten des levens elastisch ervoer, en die de dagen nooit rekende, (en deze waren er niet !) dat hem niets overkwam dat van de zorg was. van de vaderlijke genegenheid, van ele liefde oi' van he-t verdriet, en die het leed steeds heeft ontvangen als een gist tot het beter e.>f greioter leven. Dubbel moet het eerbetoon zijn voor Toorop, en tweevoud. Het plein met het monument meiet do openbare getuigenis zijn dor dankbaarheid van een gemeenschap, elie dooi hem \ve>rd, en op zeldzame wijs, verrijkt, maar voor he-n. dio hun lange U-ven door hem zeldzaam waren ge-negen, moet het e:en der vertroostingen worden het graf te zien, zacht overloerfd van levend1' boomen, en waaronder een stiller brons de heugenis verlevendigt van dit rijp en rijk menschelijk aanschijn. Kamen van Joep \icolas bij Wiegersnia te I>eurne In ele stael zijn wij allen misschien meer verzot op het zuiver schouwspel van het licht en van do lucht, dan dat wij ons uitzicht ze>uden willen ver minderen, eif verdonkeren. of moer stabiel zouden willen maken door het toepassen van de gekleurde ramen der glazeniers, die in elonke;re blijvende e)f als in van innerlijk ble)eel pralenele kleuren hun wezen e>penbaar maken, en wat hen beweegt, of elie geven wat hun blijve-nd eigen is in telkens andere schakeering. Tn de steden zijn wij spaar zaam met het licht, en wij verschuilen eins netoit voor ele stralen van elat licht. Alleen in groote ge bouwen, en niet in ele kerken alleen, kunnen wij een grooter afgeslotenheid van heit licht eer verdragen: daar is ele afgeschoten ruimte geschapen op een gebondener tesamen zijn. Maar buiten is het licht souverein; het is elaar gul en te geef; spaarzaamheid zem daar vrekkigheid worden bij gre>oten rijkele>m. Het is dus in de huizen, binten, en in d", buiten huizen, normaler e«n de kunst el,er glazeniers te hulp te re>e-pen, en c'e intimiteit te- versterken tegenover het verspreidend licht. He-t was, zóó gedacht, eins juist, dat Wiegersma ,\"ice>las ver zocht ramen te maken in zijn woemkamer, en zoo elen rijkelom aan kunstwerken van liet Deurnsche huis te; vergroe>ten. ^vicolas hoe-ft een goede ople>ssing gevonden voor het gevraagde, on zelf een rangschikkor van gekleurde lichtbundels (wa.t anelers is te'n eerste de glazenier?) heeft hij toch het buitenlicht niet als oen. vijand behandeld, maar bleet' z'n Werk doon, daartegenover eerbiedig. Hij heeft do kamer niet donke-r gemaakt. 011 bij hooft de ramen gegeven als een illustratie van ('c noeidzakelijkheiel der dagolijksche dingen en dor dagelijkse-ho behoeft em. l [ij hooft tafoi-ee:lon ge brand, die een glasvenster zijn toneerste, ma.arten. tweede den inhoud hebben. die blijft. Hij beeft dat godaati van den hoek uit. waa.ruit hij mv-ir hot loven kijkt, en go weet. dat bij hem hot komische-. waa?-voor vele anel/'ron te angstig zijn on etaj. toch eon dor krachten is van hot loven, niet wordt verre gchouelen. maar soms (als oen dool' andoi'e-ii ve-rgoefs gosniade-n gast) wordt gezocht bij voor keur. (Je vin.'t. op de/.e voorstellingen ('ikwi.'ls do naar elon eisch der voorstelling .a'ewij/igdo figuur van .loop ,Niei:!as zelf (il.io iets van ooit spe-elsohoii clown kan hebben) en. van zijn vrouw, \\ioi lange rechte neus. staande voor een gezicht vol vasthoudenheid, een der veelmaal-; gevonden lichaams vormen is (lp hot werk, dit vool a'iyt el ? pha;itaisie Hotel Duin en Daal" - Bloemendaa! Str. koud en warm water op alle kamers PRIVÉBADKAMERS - Telefoon 22223 elankt, maar ge we^et, de phantaisio herinnert zich ge-makkelijk vormen, die haar in elo elaagsche realiteit sterk troffen. De voorstellingen zijn (het is de eetkamer, waar ze zich bevinden) elie va.n elon vrucliteneiogst, van ele vischvangst, van ele veeteelt-, van de broodbakkerij, van ele slage-rij, en van elo jacht; in de .'j ramen dus telkens twee voorstellingen die motelkaar coloristisch een eenheid moeten vormen in de doorschijnend gehouelen kleur. De menschen zijn overal ele noexlzaak, el.o hoofdtaak maai er zijn ook dieren. Op ele koddige jnc.ld vindt ge elon mijnheer met do knechten, u'terst-eigenwijs, die hazen dragen, vcrelcr eon eend, hond, vogels in dnlucht etc.; op «U- sldf/erij een portret van don slager uit Groet (do weiemplaats van Nicolas); op ele bakkerij, ele beieren zoisonel in het graan: elen bakker voor den oven: do broodjes, die hij bakte; op elo reeieelt Nicolas als boer, zijn vronw (strak en klein> als boerin; kippen, eenden, koeion, een rood paardje, een gesel emmorjuk: eip do viachvonf/nt eon schip. oen kerel in rood. netten etc. met vischjes, veerdor op do andere. naïeve, als rond'- noteiiel'ippen fvineloonde scheepjes; op don vriichtmomihl een man op elen ladder, vrouwen e-n mannen met nianelon vol appols etc. . . . De/o ramen ontstonden in 1027 on I92S. Hun verdienste is een ei'rbic'! zonder ccnir/e /ilcr/ilxtdlii/heiil. Ik weet niet. OL do waarde van zoo iets wol voldoende begrepen wordt. Kr zijn ook geliefdon. (iio vro(;lijk zijn in hun geluk en die niet voortdurend zich be/.ig honden ni"< hot benaderen \ an do Idee de-r Liefde. ma."i' dio <Uo Liefd ? als eon vreugde ondorvindoti. w.'>,a.r het koinis( ho itiot uitgesloten is. en Ava.ar laeiion toch geen seh"miis. uven vei'smuüeu is v:',n inm ge'uk. nrYir e.ls hot opvliegen., potsierlijk. Vi>.n oen vond iiit hot domein hunner innigheid. D;tt is voor mij een der [mofdvet'dienst en naast <ie andere vol 'diensten in hot werk van Nicolas. Het was (?(?.! noodzakelijkheid, (lat wij ons herinnoi-ilon. dat wij vroolijkhoid Inzaten, en hieraan kunnen de raiin-n van Nicolas meehelpen, dio niet alleen do wijding van hot l"von geven, maai' ook do \i lijkhoid: die den lm kstecn der plcehtstatighoid om don lials ons als soms noodeloos doen vooh'li. ZOO JIMST VEI!S!'HKNKN: WILLEM VAN KONIJNENBURG H. DK BOKIt. Dr. JULI I'S DE HOKH. A. M. W. .T. IIAM.MACI l K K. H. K. .\IKKS, (i. A. II. VAX DKK STOK. met oen inleiding van D;-. 11. E. VAX (iKLDKII. Dit prachtwerk bevat. behalve don tekst, ruim 100 reproducties, waaronder in kleuren, na.ar schilderijen en to.-k-iiingon uit het dagboek van den .Moester. door H'XK riToAVK .M KT II ANDTK KK K N I\(; l KCHT K. ALKS-VKU K A.MKNT K. \LKSI.EKU LUXK-LINNKNHAND O KW. UITOAVK. <;HJ.JS1,INNK.N HAND 40. 17.50 Verkrijgbaar bij dea bookha.-idol of bij don uitgever: J. A. A. M. VAN ES WASSENAAR KUNSTZAAL .,DE RIETVINK" HeeoiLsio uit de .. \1KU\YK l{() l'TilKDA.MSCI l K rOTKANT" van \'iijl<i,/ '!ïJuli: ...... Dit is voorwaar een prachtig boekwerk, onbekrompen uitgegeven met smaak en kennis, om onzen grontsten Nederlandschen schilder op waardige wijze te ecren, Het is een kloek, liekler en ruim gedrukt boek ...... ...... Dr. H. E. van Gelder opent de rij van opstellen met een korte inleiding ...... ...... Dan volgt een ronduit voortreffelijke ..Biografie- en Karakteristiek" door H. de Boe-r. Hiermede zijn wij zoo verheugd at wij graag een zorgvuldige inhonds-opgave met lange aanhalingen zouden pubüeeeren, waarvoor echter in onze kolommen geen plaats is ...... ...... Nooit zal over ziju werk een meer omvattende of dieper indringende monografie worden geschreven, /ij onderscheidt zich door alomvattende vertrouwdheid met een intiem imaginair beleven van des schilders oeuvre, een zeldzame gave van generalisatie, breede belezenheid en rijpheid van deuken ...... ...... Op dit doorwrochte, lange opstel volgen kleinere, die alle zorgvuldige lezing ovcrwaard zijn. Dr. J. J. C. de Boer beantwoordt de vraag ,,Hoc ziet Van Konijnenburg den kosmischen en ideeelen AV.'nschV" Men kan er zich over verheugen, dat de begrippen, die in deze studie ter sprake komen, door publicatie verspreiding vinden ...... ...... Van Impressionisme tot monumentale kunst" luidt de titel van O. A. H. van der Stok's bijdrage. Zij brei'gt een fijne ontleding der evolutie van West-Kunipeesdie schilderkunst gedurende de laatste vijftig jaren ..... '. ...... Sympathiek is wat Herman E. Mees schrijft over Van Konijnenburg als leermeester ..... ". ...... A.M. Hammacher besluit de reeks met een es^ay ,,Kem'ge treden van Portretkunst" ...... ...... Niet alleen is aldus de tekst van dit boek uitnemend verzorgd; het is bovendien verlucht met een over vloed van reproducties. Wij vinden hier foto's van algemeen bekende schilderijen en teekeningen, als ele- Damherten van 1898, ,, Natura Integra \ het portret van den dichter Boulens, de triptiek: Aardt', Atmosfeer, Water; Xacharia, details van ,,VVrbi Divini Inspiratie*" t- n andere Maar bovendien tal van kleinere en grootere voorstudiis en ontwerpen; soms minutieuze teekeningen naar de natuur, soms krabbels die een inva! vastleggen of een waar neming registreeren. Het is een verzameling, tlie ieelere bewonderaar van Va.n Konijnenbnrg's werk zal willen bezitten. De uitgever heeft alle eer van zijn werk, waarop .\ederland trotsch ma" zijn. lii behoort een Duitsche en Engelsche vertaling te komen als die te maken zijn !