Historisch Archief 1877-1940
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN f AUGUSTUS 1928
No. 2670
SCHILDERKUNST
door A. Plasschaert
Toorop's graf
Tegenover het breed rumoer der ,,Olympiade"
treft' de grooter wordende stilte van Toorop's
onversierd graf. En ik weet, dit deze stilte onop
houdelijk het rumoer der Olympiade overwint,
en dat een werk, zoo zeer van geest verzadigd, allen
lijfelijken sier achter zich laat, maar dat veront
schuldigt ons niet, die den schilder liefhadden, met
deze weet rond te gaan en aan het graf den nood igen
tooi van onzen eerbied niet te geven. Want het
is niet aan een willekeurig schildergenootschap
Toorop te eeren; een ie?lame voor hen, die
hem zeker onverschillig lieten, noch is het aan
andere groepen van eerzuchtigen, niet-gedreven
door genegenheid, zich te gaan bemoei ;n met wat
voor hen geen ware bemoeienis ooit zal kunnen
worden. Het is aan anderen, en deze hebben zich
daarvoor te vereenigen, en zich daarvoor te
groepeeren. Te veel toch zien wij in de schilder
kunst de politieke zeden naar voren komen, en te veel
wordt waar de waarheid hoort gediend, de onwaai
heid, gehuld, in een fatsoenlijken ? mantel geschoven
voor de wezentlijkheid des geestes. Het is alleen
de waarheid, de schilderkunst en de genegenheid,
die dit graf hooren te sieren, dat nog fteeels daar
door den waren sier mist. En nogmaals, ik weet
dat het werk te eeren eerste noodzaak is, maar een
. tweede eerbetoon zou dit eerste toch niet ver
nietigen noch versmallen. Wanneer wij dit dan
kunnen aannemen, dan wordt de vraag gesteld:
hoe en waar zullen wij Toorop eeren? Een openbaar
plein den naam te geven van Toorop, en niet een
schamel pleintje, is een eerste iets, dat den Haag
heeft te doen. Er is daar zooveel stadsuitbreiding
ontworpen, en er ontstaan daal zooveel nieuwe
pleinen, dat de keuze van een schoon plein voor
deze eer een der gemakkelijkste /.aken. die te doen
zijn, is. Maar dat is niet voldoende. .Brons moet
gevoegd worden, of beeltenis uit harden steen
(brons is onbreekbaarder !) bij dit plein. Het is
natuurU3lL GCÏX centrum te geven aan zulk plein
door een beeltenis van hem, wiens kop, tijdens zijn
leven ik reeds zoo dikwijls zag gel e 'Idbouwd o£
statig geworden in een ed<-l metaal (weirug koppen
waren daarvoor zóó zeer gebouwd) en zóó de
ruimte het eischt moet dit centrum worden een
monument, stil, groot, teruggetrokken, duidelijk
een eerbied van menschen voor hem, wiens grootste
eerbied die was voor den levend"n, strijdenden,
moeitevollen mensch. Maar onze harten-innigheid
is niet tevreegesteld met dit openbaar en nood
zakelijk eerbetoon. De innigheid zoekt den
schuilhoek om daar in stillen eenvoud te ontbloeyen, en
naast het plein en het monument en langs het plein.
en het monument gaat de gang van den
heiinneringrijken voetganger naar het graf. waar voor
goed en ongestoord, het lijf verteert en fijne stof
wordt, het lijf, dat door den geest ten slot te
gebootst en door dien geest bewogen, toch de zicht
bare drager was van. dien geest. Ook daar moet een
stille sier gevoegd worden bij de stilte van dien
tuin, waar de dooden vergaan onder 't levend loof
der kle'ne boomen. en onder een lucht wier wisse
lingen voor hen zijn van geen b^teekenis. En omdat
wij zijn een volk, schuw voor zijn innigheid, en
teruggetrokken, bijna gebaarloos bij droefenis.
hoort het graf van Toorop, kaal nog en onversierd,
schuw en innig te w< rden verrijkt door een blijvend
omtuining van wat fijn en lucht geboomd', maar
ook door een gelijkenis naar het leven, dooi een
stille bronzen buste;, eipdat oeik de lateren zouden
weten, hoe de kop was van hem, den schilder en
minnaar van rnenschen, die waar hij kwam nooit
de ruimte verminderde, maar deze ruimte
maaktegrooter. En he-t zal daar niet geven, dat de-ze
buste zich patineert, als onderging zij ele- daden
des levens en het zal daar passen, dat ele blaren,
rijp en voltooid., bij tijden deze kop be-dekke-n, eüe
alle moeiten des levens elastisch ervoer, en die de
dagen nooit rekende, (en deze waren er niet !) dat
hem niets overkwam dat van de zorg was. van de
vaderlijke genegenheid, van ele liefde oi' van he-t
verdriet, en die het leed steeds heeft ontvangen
als een gist tot het beter e.>f greioter leven.
Dubbel moet het eerbetoon zijn voor Toorop, en
tweevoud. Het plein met het monument meiet do
openbare getuigenis zijn dor dankbaarheid van een
gemeenschap, elie dooi hem \ve>rd, en op zeldzame
wijs, verrijkt, maar voor he-n. dio hun lange U-ven
door hem zeldzaam waren ge-negen, moet het e:en
der vertroostingen worden het graf te zien, zacht
overloerfd van levend1' boomen, en waaronder een
stiller brons de heugenis verlevendigt van dit rijp
en rijk menschelijk aanschijn.
Kamen van Joep \icolas bij Wiegersnia
te I>eurne
In ele stael zijn wij allen misschien meer verzot
op het zuiver schouwspel van het licht en van do
lucht, dan dat wij ons uitzicht ze>uden willen ver
minderen, eif verdonkeren. of moer stabiel zouden
willen maken door het toepassen van de gekleurde
ramen der glazeniers, die in elonke;re blijvende e)f
als in van innerlijk ble)eel pralenele kleuren hun
wezen e>penbaar maken, en wat hen beweegt, of
elie geven wat hun blijve-nd eigen is in telkens
andere schakeering. Tn de steden zijn wij spaar
zaam met het licht, en wij verschuilen eins netoit
voor ele stralen van elat licht. Alleen in groote ge
bouwen, en niet in ele kerken alleen, kunnen wij een
grooter afgeslotenheid van heit licht eer verdragen:
daar is ele afgeschoten ruimte geschapen op een
gebondener tesamen zijn. Maar buiten is het licht
souverein; het is elaar gul en te geef; spaarzaamheid
zem daar vrekkigheid worden bij gre>oten rijkele>m.
Het is dus in de huizen, binten, en in d", buiten
huizen, normaler e«n de kunst el,er glazeniers te
hulp te re>e-pen, en c'e intimiteit te- versterken
tegenover het verspreidend licht. He-t was, zóó
gedacht, eins juist, dat Wiegersma ,\"ice>las ver
zocht ramen te maken in zijn woemkamer, en zoo
elen rijkelom aan kunstwerken van liet Deurnsche
huis te; vergroe>ten. ^vicolas hoe-ft een goede
ople>ssing gevonden voor het gevraagde, on zelf een
rangschikkor van gekleurde lichtbundels (wa.t
anelers is te'n eerste de glazenier?) heeft hij toch
het buitenlicht niet als oen. vijand behandeld,
maar bleet' z'n Werk doon, daartegenover eerbiedig.
Hij heeft do kamer niet donke-r gemaakt. 011 bij
hooft de ramen gegeven als een illustratie van ('c
noeidzakelijkheiel der dagolijksche dingen en dor
dagelijkse-ho behoeft em. l [ij hooft tafoi-ee:lon ge
brand, die een glasvenster zijn toneerste, ma.arten.
tweede den inhoud hebben. die blijft. Hij beeft dat
godaati van den hoek uit. waa.ruit hij mv-ir hot
loven kijkt, en go weet. dat bij hem hot komische-.
waa?-voor vele anel/'ron te angstig zijn on etaj. toch
eon dor krachten is van hot loven, niet wordt verre
gchouelen. maar soms (als oen dool' andoi'e-ii
ve-rgoefs gosniade-n gast) wordt gezocht bij voor
keur. (Je vin.'t. op de/.e voorstellingen ('ikwi.'ls do
naar elon eisch der voorstelling .a'ewij/igdo figuur van
.loop ,Niei:!as zelf (il.io iets van ooit spe-elsohoii
clown kan hebben) en. van zijn vrouw, \\ioi lange
rechte neus. staande voor een gezicht vol
vasthoudenheid, een der veelmaal-; gevonden lichaams
vormen is (lp hot werk, dit vool a'iyt el ? pha;itaisie
Hotel Duin en Daal" - Bloemendaa!
Str. koud en warm water op alle kamers
PRIVÉBADKAMERS - Telefoon 22223
elankt, maar ge we^et, de phantaisio herinnert zich
ge-makkelijk vormen, die haar in elo elaagsche
realiteit sterk troffen.
De voorstellingen zijn (het is de eetkamer, waar
ze zich bevinden) elie va.n elon vrucliteneiogst, van
ele vischvangst, van ele veeteelt-, van de
broodbakkerij, van ele slage-rij, en van elo jacht; in de
.'j ramen dus telkens twee voorstellingen die
motelkaar coloristisch een eenheid moeten vormen in
de doorschijnend gehouelen kleur. De menschen
zijn overal ele noexlzaak, el.o hoofdtaak maai
er zijn ook dieren. Op ele koddige jnc.ld vindt ge elon
mijnheer met do knechten, u'terst-eigenwijs, die
hazen dragen, vcrelcr eon eend, hond, vogels in
dnlucht etc.; op «U- sldf/erij een portret van don slager
uit Groet (do weiemplaats van Nicolas); op ele
bakkerij, ele beieren zoisonel in het graan: elen bakker
voor den oven: do broodjes, die hij bakte; op elo
reeieelt Nicolas als boer, zijn vronw (strak en klein>
als boerin; kippen, eenden, koeion, een rood paardje,
een gesel emmorjuk: eip do viachvonf/nt eon schip.
oen kerel in rood. netten etc. met vischjes, veerdor
op do andere. naïeve, als rond'- noteiiel'ippen
fvineloonde scheepjes; op don vriichtmomihl een man op
elen ladder, vrouwen e-n mannen met nianelon vol
appols etc. . . .
De/o ramen ontstonden in 1027 on I92S. Hun
verdienste is een ei'rbic'! zonder ccnir/e
/ilcr/ilxtdlii/heiil. Ik weet niet. OL do waarde van zoo iets wol
voldoende begrepen wordt. Kr zijn ook geliefdon.
(iio vro(;lijk zijn in hun geluk en die niet
voortdurend zich be/.ig honden ni"< hot benaderen \ an
do Idee de-r Liefde. ma."i' dio <Uo Liefd ? als eon
vreugde ondorvindoti. w.'>,a.r het koinis( ho itiot
uitgesloten is. en Ava.ar laeiion toch geen seh"miis.
uven vei'smuüeu is v:',n inm ge'uk. nrYir e.ls hot
opvliegen., potsierlijk. Vi>.n oen vond iiit hot domein
hunner innigheid. D;tt is voor mij een der
[mofdvet'dienst en naast <ie andere vol 'diensten in hot werk
van Nicolas.
Het was (?(?.! noodzakelijkheid, (lat wij ons
herinnoi-ilon. dat wij vroolijkhoid Inzaten, en hieraan
kunnen de raiin-n van Nicolas meehelpen, dio niet
alleen do wijding van hot l"von geven, maai' ook
do \i lijkhoid: die den lm kstecn der
plcehtstatighoid om don lials ons als soms noodeloos
doen vooh'li.
ZOO JIMST VEI!S!'HKNKN:
WILLEM VAN KONIJNENBURG
H. DK BOKIt. Dr. JULI I'S DE HOKH. A. M. W. .T. IIAM.MACI l K K. H. K. .\IKKS,
(i. A. II. VAX DKK STOK.
met oen inleiding van D;-. 11. E. VAX (iKLDKII.
Dit prachtwerk bevat. behalve don tekst, ruim 100 reproducties, waaronder
in kleuren, na.ar schilderijen en to.-k-iiingon uit het dagboek van den .Moester.
door
H'XK riToAVK .M KT II ANDTK KK K N I\(; l
KCHT K. ALKS-VKU K A.MKNT
K. \LKSI.EKU
LUXK-LINNKNHAND
O KW. UITOAVK. <;HJ.JS1,INNK.N HAND
40.
17.50
Verkrijgbaar bij dea bookha.-idol of bij don uitgever:
J. A. A. M. VAN ES WASSENAAR
KUNSTZAAL .,DE RIETVINK"
HeeoiLsio uit de .. \1KU\YK l{() l'TilKDA.MSCI l K rOTKANT" van \'iijl<i,/ '!ïJuli:
...... Dit is voorwaar een prachtig boekwerk, onbekrompen uitgegeven met smaak en kennis, om onzen grontsten
Nederlandschen schilder op waardige wijze te ecren, Het is een kloek, liekler en ruim gedrukt boek ......
...... Dr. H. E. van Gelder opent de rij van opstellen met een korte inleiding ......
...... Dan volgt een ronduit voortreffelijke ..Biografie- en Karakteristiek" door H. de Boe-r. Hiermede zijn wij
zoo verheugd at wij graag een zorgvuldige inhonds-opgave met lange aanhalingen zouden pubüeeeren, waarvoor
echter in onze kolommen geen plaats is ......
...... Nooit zal over ziju werk een meer omvattende of dieper indringende monografie worden geschreven, /ij
onderscheidt zich door alomvattende vertrouwdheid met een intiem imaginair beleven van des schilders oeuvre,
een zeldzame gave van generalisatie, breede belezenheid en rijpheid van deuken ......
...... Op dit doorwrochte, lange opstel volgen kleinere, die alle zorgvuldige lezing ovcrwaard zijn. Dr. J. J. C. de
Boer beantwoordt de vraag ,,Hoc ziet Van Konijnenburg den kosmischen en ideeelen AV.'nschV" Men kan er zich
over verheugen, dat de begrippen, die in deze studie ter sprake komen, door publicatie verspreiding vinden ......
...... Van Impressionisme tot monumentale kunst" luidt de titel van O. A. H. van der Stok's bijdrage. Zij
brei'gt een fijne ontleding der evolutie van West-Kunipeesdie schilderkunst gedurende de laatste vijftig jaren ..... '.
...... Sympathiek is wat Herman E. Mees schrijft over Van Konijnenburg als leermeester ..... ".
...... A.M. Hammacher besluit de reeks met een es^ay ,,Kem'ge treden van Portretkunst" ......
...... Niet alleen is aldus de tekst van dit boek uitnemend verzorgd; het is bovendien verlucht met een over
vloed van reproducties. Wij vinden hier foto's van algemeen bekende schilderijen en teekeningen, als ele- Damherten
van 1898, ,, Natura Integra \ het portret van den dichter Boulens, de triptiek: Aardt', Atmosfeer, Water; Xacharia,
details van ,,VVrbi Divini Inspiratie*" t- n andere Maar bovendien tal van kleinere en grootere voorstudiis en
ontwerpen; soms minutieuze teekeningen naar de natuur, soms krabbels die een inva! vastleggen of een waar
neming registreeren. Het is een verzameling, tlie ieelere bewonderaar van Va.n Konijnenbnrg's werk zal willen
bezitten. De uitgever heeft alle eer van zijn werk, waarop .\ederland trotsch ma" zijn. lii behoort een Duitsche
en Engelsche vertaling te komen als die te maken zijn !