Historisch Archief 1877-1940
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 18 AUGUSTUS 1928
No. 2672
Achter den afsluitdijk
Brieven van een voortvarend reporter uit het drooggelegde gebied.
Bij voorbaat gepubliceerd
door H. G. Cannegieter
II. I»e industrie rondom het Yselmeer
NU het heden tien jaar geleden is, dat het
Urksche Zee-olie-bedrijf werd gesticht, is een
terugblik op de geschiedenis van onzen polder
allicht onzen lezers welkom. Want wat zou onze
Noord-oost-polder zijn zonder het U.Z.O.B.?
Wat heeft het voorgeslacht zich toch vergist,
toen het meende, dat de drooggelegde Zuiderzee
een landbouw- en veeteeltgebied zou worden ! liet
is het voorgeslacht te vergeven, want het kon nog
geen rekening houden inet de gewijzigde behoeften
der menschheid, die thans aan landbouw en veeteelt
al bitter weinig zou hebben.
Misschien is het niet overbodig, onzen lezers in
te lichten omtrent de voedingswij zo, welke in
vorige eeuwen in zwang was. Kr openbaart zich ook
in dit opzicht een evolutie.
Oudtijds was vlecsch het voornaam- te
volksvoedsel. Men at allerlei dieren op, en als wij thans
in het natuurmonument op de Schoklandsche
heide die vreemde, voorhistorische wezens ons zoo
goedig en droomerig zien aanblikken, kunnen we
ons niet voorstellen, dat de mensch ze eenmaal
gegeten heeft.
Weliswaar heeft de plant als voedsel reeds vroeg
in de historie het dier aangevuld. liet nuttigen van
graan is zeer oud. De aardappel is later uit Amerika
overgekomen en nog later heeft de Frarische
keuken met haar groenten haa" intrede gedaan.
Nog weer later werd het gebruik van fruit algemeen.
waartoe niet weinig de import van bananen uit
het voormalige West-Indiëheeft bijgedragen.
Fruit en groente hebben tenslotte het vleesch
ten eenen male verdrongen. Dit geschiedde om
economische, aesthetische, ethische en hygiënische
redenen. Groente en fruit waren goedkooper;
bovendien kreeg de verfijnde smaak van den
mensch een tegenzin in den bloederigeii dood van
zijn medeschepselen, die ter wille van den hooger
belichaamden mensch werden geslacht. De nieu
were zielkunde had gebroken met den waan. als
zou er een volstrekt verschil tusschon het wezen
van den mensch en dat van het dier bestaan. Kn de
godsdienst, die reeds heel vroeg in de geschiedenis
in de leer van de ziels verhuizing het verband
tusschen mensch en dier had erkend, begon zich
opnieuw tegen den dierenmoord te verzetten.
Maar de gezondheidsleer gaf den doorslag, toen zij
steeds minder beteekenis aan het dierlijk voedsel
toekende en de waarde van plantaardig voedsel
steeds hooger taxeerde.
Echter moest op haar tijd de plant evenals het
vleesch zich aan de wet der evolutie* onderwerpen.
Men ging inzien, dat ook het nuttigen van plant
aardig voedsel een overbodig omslachtig proces
beteekende. Toen de scheikundigen het ne
voedingsproduct na het andere chemisch leerden
bereiden, en de psychologie had bewezen, dat ook
tusschen plant en dier slechts een betrekkelijk
verschil bestaat, waardoor plant en mensch even
eens aan elkander verwant waren geworden, begon
de beweging van het mineralismo steeds grooter
afmetingen aan te nemen, gelijk in een vorig
cultuur-tijdperk het vegetarisme steeds verder zich
onder het volk had verspreid.
Voor den mineralist was de vegetariër een
bruut. Was het geen sadistisch barbarisme, de
kool te koken in haar eigen sap en was het niet
een teeken van even grove smakeloosheid, op een
levende peen als op een dood varken te kauwen?
Trouwens de geneesheereii wezen op hei gevaar.
dat de aanwezigheid van ziekte-verwekkende
micro-organismen in het plantaardig voedsel
meebracht. Waarom zou een gezond mensch zich
hiertegen niet even goed kunnen vrijwaren als
een zieke, die immers de benoodigde voedings
stoffen ook reeds sinds jaren op recht streeksche
wijze tot zich nam. sinds de ouderwetsche
kruidenzoekerij was vervangen door de pharmaceutische,
fabriek ?
TABA SIGAREN
*» ZIJN TOCH DB BESTB «?»
De algeheele overwinning van het nüneralisme
op het vegetarisme heeft op den duur landbouw
en veeteelt overbodig gemaakt en de synthetische
aardappel smaakt ons, modernen Urkers, even
heerlijk als den vroegeren vegetariër zijn bal
schijngehakt.
Met een dergelijke evolutie in de levensbehoeften,
want immers zijn ook onze kleedi-igstoffen
langs rechtstreeks-chemischen weg bereid hebben
wij noch het natuurlijke; bont van de roofdieren
noch het fabriekmatig verwerkt vlas langer noodig.
Sinds niet langer Kde alleen kunst-zijde, maar
het grootbedrijf van den Wieringerpolder ook
kunst-1'lan.el en kunst-linnen vervaardigt, is er
geen enkele reden om duizenden bunders kostelijk
bouwterrein voor fabrieken aan het telen van
gewassen of het grazen van vee te verspillen.
Wanneer wij de kronieken uit de eerste decenniën
van onze eeuw raadplegen, bemerken wij, dat liet
toenmalig geslacht nooit heeft veraioed. dat de
Zuiderzee-sovjet een induslrie-pro\ incie zou
worderi. "K ventnin als het daarvoor levend geslacht ooit
heeft gedacht, dat de vredige hei van Twente zich
eens tot een industrie-streek zou ontwikkelen of
dat het dorpje Heerlen eens centrum zou zijn van
een groot mijnwerkersbedi-ijf.
Wij. Urkers, inmiddels zijn trotsch, dat van alle
groote bedrijven in de vier polders het U.Z.O.B.
het grootste is. Denken wij er wel eens aan, wat er
van de wereld zou zijn geworden, zoo niet te juister
tijd de Amerikaan dr. l'ark er D. Tivi.sk, wiens
standbeeld den heuvel, waarop onze stad ligt.
bekroont, op het denkbeeld ware gekomen, olie
uit den zeebodem te winnen?
Kvenals bij alle uitvindingen en ontdekkingen
van beteekenis lag ook hier. achteraf beschouwd.
de uitkomst voor de; hand. liet is zoo eenvoudig!
Immers hadden de geologen reeds lang uitgemaakt.
(lat de onderbeddingen van de meeste olie-velden
oorspronkelijk zeebeddingeri zijn geweest, en dat
de olie. Welke zich op den bodem der zee uit de
daar tezainen geperste stoffen vormt, zich in poelen
geconcentreerd heeft, welke later zijn opgedroogd.
K ere aan de Hollaiidsche ingenieurs, die het nieuw
ingedijkte gebied zijn gaan exploreercn en daarbij
hebben ontdekt, (lat het, IJs-vlnieer in zijn zeeklei
een schat van olie bevat. Wie de werktuigen aan
schouwt, waarmee het l'rksche dist illat ie-bedrijf
de olie uit den zeebodem wint zonder in letterlijken
zin veel stof op te jagen, staat verbluft van de
moderne techniek. Hij begrijpt niet. hoe de mensch
heid het zoo lang heeft kunnen stellen met de
primitieve middelen, die men ie Hakoe en elders
bij het winnen van land-olie gebruikte.
Kn. hoe kwam ook deze toepassing, dooi- het
evolutie-proces biologisch noodzakelijk gemaakt.
prompt op tijd ! De land-olie immers raakte op.
naarmate het toenemend autoverkeer en de zich
steeds uitbreidende industrie haar meer noodig had.
Gelijk de synthetische rubber juist van pas kwam,
toen de natuurlijke rubber op haar eind raakte.
heeft de zee-olie voorkomen, dat het tekort aan
land-olie noodlottig zou zijn.
"V au grooter belang voor de 7nensehelijke cultuur
is dr. Trask's uitvinding misschien nog geweest.
doordat zij een nieuwen Wereld-oorlog voorkomen
heeft. Sinds l!)l!) bleef de internationale sfeer
vertroebeld door economische tegenstellingen,
waaronder die tusschen de beide wereldomvattende
petroleum-trusts wel de gevaarlijkste was. Keeds
bereidde men zich op een nieuwen verdelgingskrijg
voor. die, ware zij uitgebarsten, ongetwijfeld aan
het bestaan van een meiischelijke cultuur op aarde
voorgoed een eind zou hebben gemaakt.
Maar xiei. twee honden vechten om een been,
de derde loopt er ras mee heen. Het dist illeeren. van
olie uit zeeslib brak ineens alle monopolie: met
imperialistische kansen was het gedaan. Want
door het eenvoudig technisch proces, dat men bij
het winnen van zee-olie toepast, is elke natie in de
gelegenheid binnen klein bestek haar eigen olie
te fabriceeren. Al heeft dan. gelijk ik den lezer
niet meer behoef toe te lichten, het begrip ..natie''
in zijn ouderwetschen. funest en zin in liet moderne
organisme, waaronder wij leven, een volkomen
gewijzigd-> befeekeniügekregen.
Alleenvertegenwoordiging voor
- Nederland en Kederl.-Indi
N.V. Dutch Gramophone Comp.
DEN HAAG
HisMasters
Voice
c% uoCeneiKc
aelulaiNieuwe Uitgaven
A. B. HriUHK(iTs[.:\. A'i//?.:</<</V/.Wr Dnitxcln
Si-liiilurHiiniKifili. \V. .1. Thieme en ('ie. Zulfen.
\V. N. HuoKKliCYSKN. Hi'l.-iiti/il lecrhoek' ilt-i
Jtiiitwhi Tditl. I)eel II. tweede, herziene druk.
W. .1. Thieme en ('ie. Zutfen.
l'. DI-: Uoo DI-: i,A KAIU.K. //<?/ .S'H»»///-</'.S
IIY.sM-uxlRtt\i\n>rl fi' tff' Atlttl. Ma.rt. Nijhoi'f. 's (ira\ etiluige.
M. .1. ],AN(;I-:\ iou>. \'<irni en /,7r«c. Handleiding
voorliet out wét-pen v;m vormen en lief zorki-n v;m
kleuren voor t ecken\'oorbeelden en
Imndenarbeidsmodellen voor school en gezin. 11. [>. Tjeenk
Willink en Zoon, Haarlem.
l "ii/p.iK. Zinrijl.'c <>n~in ('t I,even in den lach
spiegel) Nederlnndsehr l'itg. .Maatschap.
_\7>isterdam.
OOKTFRED:JftOESKE
ZAND B L AD - SIC AREN 8 enIO ets.
Tentoonstellingen
Nenijto, Hottcrdam. Handel en Industrie.
Tot l September.
Atelier Blariciimmcrtollaan .'il. lïlaricmn. Wer
ken van Lou Lobberen Dirk Koning.Tot l September.
K. J. van Wisselingh en Co., Amsterdam.
Hollaiidsche en Fransche schilderijen uit de l!(e en
2()e eeuw. Tot l September.
J. H. de Bois, Haarlem. Moderne schilderijen en
teekeningeii. 'Pot l September.
Willem Brok. Hilversum. Schilderijen,
teekeiiingeri, etsen en hontsneden. 'Pol l September.
Hclweg en Zoon. Ko/engracl.t Co. Amsterdam.
Tentoonstelling van Kdelsmeedwerk. Tot l Octobei
Zeist als Woonplaats.
BOUWTKltUEIX T K KOOP in het centrum
van Zeist, aan den verkeersweg Utrecht
Arnhem, in de onmiddellijke nabijheid van
het Itaudliuis, «Ie Hotels Hermitage en Figi
en het Slot van Zeist. Fraehtig opgaand
geboomte, stofvrije wogen, voorzien van
rioleering, gas, water en eleetrieiteit,
Kadere gegevens «orden verstrekt door de
X.V. FAKK KEK81ÏEKGEX,
Montaubanstraat 4, Zeist.