JV0. 2674 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i SEPTEMBER 1928 il Boekbespreking Dr. Jan Walch. Aan weers kanten van het voetlicht." Handboekjes Elck 't Beste," onder leiding van L. Simons. M v. G. G L. Dit boekje van ongelijkmatige waar de begint of eindigt indien dit, natuurkundig gesproken, mogelijk is, met een lacune: een opgaaf van den inhoud ontbreekt. Daar iets echter toch moeilijk met een lacune kan beginnen, vangt het aan met een heldendaad: een defi nitie. Een definitie van een tooneelvoorstelling", waarvoor Dr. Walch nu wel niet zijn beste, noch zijn puntigste Nederlandsch voor den dag heeft gehaald, maar die toch verdiensten heeft. Wij cursiveeren er enkele woorden in: Een tooneelvoorstelling is een ?complex van mimiek, gebaren en handelingen (dit woord schijnt of te vaag f overbodig), toegelicht en aan gevuld met gesproken woorden en soms met nog andere geluiden (ook dit is noch fraai noch zeer puntig), voorts met bekleedingen en licht werkingen. Ze wordt voorbereid en ineengezet door een regisseur", die met al de middelen der tooneelkunst zot) sterk en zuiver mogelijk den indruk poogt mee te deelen, welken hij heeft ondergaan (dit is zeer zeker veel te vaag) van een tot dit doel opgesteld handelinr/sschema-met-tekst, d.i.: een tooneelstuk"; met dien ver stande, dat hij bij het uitdrukken van dien indruk (dit U of plastisch zeer geestig gevonden of, naar ik eigenlijk vrees, een verwaarloozing van goeden stijl) gebonden is, de gegevens welke de tooneelschrijver hem in zijn stuk aan de hand deed, te gebruiken." Uit enkele onzer cursiveeringen blijkt, dat ook Dr. Walch terecht een tooneelvoorstelling niet in over wegende mate als gesproken woorden alleen beschouwt, maar het gesproken woord zijn, zij het ook meestal zeer ruime, plaats in het geheel verleent. Er is reeds vaak gespot met wat de Franschen in een zoo suggestieve formule noemen: Ie théatre du silence". Maar die spot belet niet, dat, al ware het alleen maar als reactie op den vaak al te sterk gezwollen literairen woordenstroom, waarvan en waarin vooral de Franschen weten mee te praten, op den duur meer zal worden overgelaten aan het onuitgesprokene. Na deze althans in dit opzicht verheugende definitie volgt een sum mier overzicht van het ontstaan van het tooneel. Het boekje is in hoofdzaak bestemd voor belangstellenden, wier kennis van die geheimenissen des tooneels nog gering is. In het He hoofdstuk geeft Dr. Walch aan. wat de taak van den regisseur bij de voorbe reiding der voorstelling is en maakt d.e als een ei van Columbus zoo goed overeind staande vergelijkingtusschen den dirigent van een orkest, dien het publiek wél en den regisseur, dien het niet aan het werk" ziet, en van wiens werk het publiek dan ook meest al geen begrip, laat staan daarvoor voldoende waardeering heeft. Dit hoofdstuk besluit met een zeer juiste opmerking, die wij laten volgen: . . . .?Men (moet) w'èl groot werk" vertalen; werk, bedoel ik. dat diepe algemeene menschelijkheid tot in houd heeft. Bij zulk werk Macbeth mag er veel anders worden in de opvoering, er blijft genoeg van den oorspronkelijken inhoud over, en zeker het voornaamste daarvan. . . . maar het werk van allen dag" moest men eigenlijk niet vertalen, en liever 't nationale een grooter plaats geven, .... omdat tooneelspel beter is, naarmate het meer nationaal is." Of bij ons het nationale voor deze verdeeling reeds sterk genoeg is, laat de auteur, en laten ook wij thans, buiten beschouwing. In een, niet een blijkbaar aan het whistspel ontleend beeld, de ver schillende,,handen" van den regisseur" getiteld hoofdstuk vernemen wij aller lei uit de keuken der regie. Daarop gaat Dr. Walch na Wat was en wat is het tooneel in het leven van een volk?" waarin wij reeds tot de ver houding van kerk en tooneel geraken, die, naar aanleiding van den brand van den Amsterdamschen Schouw burg in 1772 en van wat de orthodoxe predikanten daarover te vertellen had den, al te uitvoerig wordt beschouwd. Daarop begeeft Dr. Walch zich op dit had kunnen voorzien, zij, naar Dr. Walch's wensch, eerst na de vertoo ning hebben mogen ingrijpen door die opera van het repertoire te schrappen ? Het komt mij voor, dat een goede regeling wat betreft vrees voor ver storing der orde onderscheid zal moeten maken tusschen den invloed, dien het bijwonen der vertooning, en den invloed, dien het feit der vertooning in zekere gemeente of streek hebben kan. Alle bezwaren tegen Heyermans' Allerzielen" betroffen uitsluitend het feit der vertooniny in zekere deelen van ons land. Waar niemand ver plicht is met uitzondering der critici een hem onwelgevallige vertooning bij te wonen, zal men in dit opzicht plaatselijke censuur slechts mogen toepassen in geval van klaarblijkelijke en aanstoot gevende propaganda of welbewuste provo catie, die ik. terloops gezegd, geen van beide, hoe weinig sympathiek dit stuk van Heyermans mij ook is, er inhaerent aan acht. De vraag omtrent het gevaar voor Henry Jonas het netelige gebied van de censuur en wij herinneren ons zijn helden daad van den aanvang doet eene nieuwe regeling in plaats van art. 188 van de gemeentewet aan de hand ! Ten eerste wil Dr. Walch eene rijkswet, die aan 't Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap pen de beoordeeling, wat de zedelijk heid betreft, overdraagt. Minder juist schijnt ons Dr. VValch's tweede eisch dat een verbod uit het oogpunt van orde" alleen dan worde uitgevaardigd, wanneer er een wezen lijk begin van ernstige niet gepro voceerde ! ordeverstoring was ge constateerd". Uiterst naïef laat Dr. Walch hierop volgen: Dus dezelfde gang van zaken als bij afkondigen van den staat van beleg". Dit voorstel, dat alle preventie de deur wijst, verwondert bij Dr. Walch, die zeer terecht, ten opzichte van de censuur, wijst op de veel grooter suggestieve kracht, die het tooneel uitoefent, dan bij ecnige andere kunst mogelijk is. Men beweert dat de vertooning van La Muette de Porti ei" in laatste instantie de oorzaak van den Belgi schen opstand van 18ÜO is geweest. Zou, indien de bevoegde autoriteit verstoring der orde door het bijwonen der vertooning, zal men toch wel steeds door de plaatselijke overheid moeten laten beslissen en niet jiost fitctum. maar te voren. Met de hierboven gemaakte onder scheiding, al laat haar toepassing natuurlijk nog speelruimte, zouden de meeste bezwaren tegen plaatselijke censuur wel opgeheven zijn. Aansluitend aan een vergelijking' tusschen Amsterdamse!! Concertge bouw en ons verbrokkeld tooneel, stelt Dr. Walch de vraag of we. er zouden wezen, als evenals dat met het concertgebouw is gebeurd eenige particulieren een zuiver kunsttooneel stichtten," en beantwoordt die vraag ontkennend, omdat we daar nog niet aan toe zijn." Ook weer eenigszins naïef lijkt ons Dr. Walch's hierop in een noot aangebrachte opmerking: Ik heb in dergelijke ge vallen moor op met particulieren steun, dan met dien van de overheid." Dr. Walch vergeet hierbij, dat een zuiver kunsttooneel" waarschijnlijk deficitten zou te boeken hebben, waar bij die, van het Concertgebouw kinder spel zouden zijn. Ook ons is de overheid in dezen niet welgevallig, maar nood leert bidden! II. v. d. V. Toegepaste kunst Otto van Tussenbroek Xieuwe aanplakbiljetten Voor eene tentoonstelling van eigen werk te Heerlen en (naar ik meen te mogen veronderstellen, aangezien. de plaatsnaam onvermeld bleef): te Maastricht heeft Henry Jonas een tweetal reclameplaten gecomponeerd uit typografisch zetmateriaal bene vens een door hem zelf gesneden hoxitblok, waarop men, toepasselijk, zoowaar Jonas in den walvisch her kent ! Een schip, een schildpad, schaaldieren op do rotsen, waaromheen een ruwe zee spoelt met in het midden het monsterdier, uit welks geweldigen bek met baleinen een naakt*; Jonasfiguur verschijnt. Xaast dezen vier kanten afdruk reien zich de letter regels in rood en zwart. Het beste der beide biljetten is ongetwijfeld dat van Heerlen. Er is eenheid, evenwicht en logische indee ling van het vlak. Er is ook een zuiver afwegen van kleur, een bouwen met letterteekens waarbij het gebezigde blok benut werd als hoofdaccent, waaromheen de telkens verspringende regels een speelschen maar toch beheerschten indruk maken. Tot ware uitbundigheid geraakte de ontwerper iu het andere biljet waarop hij. met alle traditie brekend, de letters en cijfers in diagonalen dwars over het blad opstelt. Ook hier is hetzelfde houtblok af gedrukt, maar het geheel rammelt ietwat, hoewel het oorspronkelijk karakter dezer plaat een deugd blijft. Ondanks deze. voor de hand liggende. bedenking, blijft het werkstuk bij herhaalde beschouwing boeien, om dat het zoo recht gedurfd kan heeteii en tevens omdat, evenals bij het eerst besproken ontwerp, de druk door Lfitci'?\ijpcls te Maastricht 7.00 uitnemend werd verzorgd. Iloiitsncdeii Van dezelfde persen is eene ver zameling houtsnedeu door lloiri .fotititi verschenen, onder hoede van (.'. A'/y/«>/,s' en uitgegeven door -l. A. .!/. tftolx te Maastricht ter gelegenheid van den viji'tigsteii jaardag van den kunstenaar. Deze verzameling geeft een com pleet overzicht van zijn Xylographischeri arbeid, waarbij /.eer duide lijk de groei van het talent valt waar te nemen. Als kenmerk van dit laatste /.ij geconstateerd, dat de zoo moeilijke maar prachtige techniek van het houtsnijden door hem volkomen wordt beheerseht. doch ook dat. blijkens de allerlaatste stalen van zijn kunst. Jo las zich bij voortduring ver nieuwt, (van de ">2 nummers dateert het eerste van l!) 19, het laatste van 1!)28). Het boeiendst van al is m. i. de front ispice voor Frans Erens' ..Anna Catliariria Emmericli", waarin Jonas tot waar meesterschap wist uit te rijzen. Ken aardig boekje Vanwege de Kijvvielpad-Vereeniging Utrecht met Omstreken" (Ü.M. O.), is een aardig propagandaboekje verspreid met omslag en ver siering door Keen Kuiler. De typo grafische verzorging is van de druk kerij ./. jv/ii Hoeklioren te Utrecht. Kr zijn tal van geestige vignetten in dit boekje opgenomen, (lat in een omslag va,ti zwart en geel op wit papier een bijzonder aangenamen indruk maakt.