No. 2674 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN i SEPTEMBER 1928 FEUILLETON De Duizendste door H. Middendorp Amsterdamsche plaatsnamen door S. KalfF OP een fr^aien leiitemorgeii van het jaar 19. . (het is tegenwoordig weer modern, een verhaal met een dergelijken aanhef te beginnen) verliet ik mijn woning om een wandeling te doen. De lucht was vol leven en opge wektheid. Ik moet hier, om de waarheid getrouw te blijven, de tradit ioneoio attributen van d,e lente, ais de kweelende zangvogels, de murmelende beekjes, het prille groen enz. achter wege laten ; die behooren nu eenmaal niet bij een Amsterd,a,msche dwars straat. Maar toch waren ook hier teekenen tv bespeuren van ontwaking en verhoogde levens-intensiteit. De vuilnisman ratelde kwieker, geestdriftiger, ik zou bijna zeggen inniger en melodischer dan gewoonlijk; de glundere dienstmeisjes ranselden met haar mattenkloppers op loopei's en kleedjes, alsof ze een lieve; vriendin voor zich hadden die haar een beminde afhandig wilde maken; de slpgorsjongens zwierden met hun fietsen over -de breedte van de straat en lieten hun schoonste liederen hooren. In 't kort. er zat een aanstekelijke vroolijkheid in de lucht, die ook mij beving, zoodra ik mijn neus buiten de deur stak. Bovendien, vierde ik mijn jubileum. Ik zette koers naar het schoone Hembrandtsplein. De kellners hadden op dezen warmen Aprilda.g de stoelen ?np de terrassen gezet: ze waren blijk baar bevreesd, dat d" gelegenheid zich vóór September niet opnieuw zou aanbieden. Jk ging ergens zitten, be,stolde koffie. s!oeg tevreden liet drukke ochtendverkeer gade en verbaasde mij er over, dat er geen meisjes liepen te leuren met bloempjes voor een lief dadig doel; het was er een uitgezochte dag voor. Toen passeerde ('ornelis Knibbel; ik had de onvoorzichtigheid, hem aan te roepen en hij kwa.m naar me toe. liet ging nog even door me heen. dat het onvoorzichtig was. maar ik ver keerde in een stemming om de heele wereld aan mijn hart te dl ukken, en. .?dapr was Cornolis Knibbel toch ook bij inbegrepen. Hij had een lange gestalte en liep wat voorovergebogen, alsof hij voort durend iets zocht. /ij n kleine, stekelige .snor leek op een veelgebruikt en tanden borstel. Hij had een eeiiigszhis inge vallen gezicht met' vooruitsptingendo jukbeenderen, /ijn. overigens correct»1, kleeren hingen hem wat slobberig om het schrale lijf; zijn scbonkig figuur wei-kte tegen. Morgen, zei ik. Ken kop koffie;" Hij schikte zijn lichram in het .krakende riet van den stoel. Ja, zei hij. Kn met een grijns: Wat ben je rojaal ! 't Mooie weer hè! zei ik jovia,a,i. en bovendien.... Ik wachtte even, geheimzinnig. Knibbel keek me aan met dien eigonaardig-onverschilligeii blik. dien .sommige menschen over zich hebben en dien ook ('ornelis Knibbel over zich had; ze kijken je at'.ti alsof ze al t.voren weten, dat ze a.Iles wa.t je zo gaat vertellen, onbelangrijk /.uilen vinden. Ik vier een jubileum, zei ik. Wel? Dat moet jij nou es raden. Hij somde een aantal gebruikelijke .maatschappelijke jubilea op. als: m'ii vijf en dertigste, veertigste en vijf en veertigste verjaardag (de laatste ver onderstelling was rechtstreeks boleedigend. maar in mijn enthousiasme lette ik daar niet op): m'ii koperen bruiloft; de geboorte van m'n vijfde. m'n zevende en m'n. twaalfde kind (ik heb er maar n), enz. Je raadt het nooit, zei ik toen: ik za.1 het je maai' zeggen. //.' Itfl) tn'ti. ilwzpndslf critici; t/cxc/ircvt'it. Het bleef even stil. Ik spiedde liet gelaatsveld van Knibbel af, om de uitwerking van mijn woorden na te gaan. Maar hij bleef, uiterlijk althans, onbewogen. Zoo, zei hij toen. Duizend boeken? Negen honderd, negen en negen tig, antwoordde ik. Kn die duizendste oritiek? Dat was een handdoek. In don mobilisatietijd was ik redacteur van een tijdschrift, on toen stuurden, /.e me eens een papieren handdoek, met verzoek om er wat over te sehiijven. Ik vond het nog al origineel. Och ja, zei hij, o.n het kwam toch eigenlijk op hetzelfde neer. Papier is papier. Zijn opmerking beviel mij niet. Wat bedoel je daarmee? vroeg ik scherp. Nou. een boek is voor jou toch óók papier. Nee ! viel ik uit. Het papier is maai' bijzaak. .Maar wat er op staat ! Dus je lést die boeken allemaal? vroeg hij quasi-onnoozel. Maar natuurlijk! riep ik vol vuur. Wat dacht je dan !. . . . Nou ja, zei hij onverschillig: je hebt anders wel critici. . . . liet bloei' weel' even stil. Jk voelde mij niet op mijn gemak, en het viel mij in, dat ('ornelis Knibbel van de vele honderden, die hier voorbijgingen, wellicht de meest ongeschikte persoon was om mij op dit oogenblik te ont moeten. Kil wat bereik je daar nu eigen lijk mee, zei bij na een poosje, met al die critiek-schrijverij ? NYu ja. /.ei ik ongeduldig: je hebt toch de gelegenheid om de men schen voor te lichten; je hebt een stom in do litteratuur; je dient de kunst, de .Schoonheid .... Ik dacht dat het gauw een métier werd, dat critiseeren. zei hij. een domper op mijn. geestdrift zettend. Ik begrijp niet hoe je zoo praten kunt! riep ik verontwaardigd- Ik meen dat je vroeger zelf ook nog eritiek geschreven hebt ! .Ja, dat is ook /.oo, a.ntwoordde hij. Maar ik bon er mee opgehouden. Ik ben latei' nog eens bezig geweest aan een practisehe handleiding voor net critvk-sehrijven. Wacht, ik geloot' dat ik er nog wat. van bij me heb. Hij graaide in zijn jaszakken on haalde er een paar beduimelde, mot potlood beknibbelde blaadjes uit. die hij m<' overl'eikte. -- Ik donk niet. dat er voor ii.inand. die duizend erit ieken geschreven hoeft. veel nieuws bij is. zei hij met een grijnslach. Maar kijk maar es. misschien. kun je er toch nog je voordeel mee doen.' Het gelukte mij. het volgende te ontcijferen? 1. Tracht er u aan te goweimon, ..Het volk. dat in hef liattemiosf huist 011 hokt, is voor het meerendcel aan den drank verslaafd 011 oefent beroepen uit. die het daglicht niet kunnen velen. Al behoort het niet dadelijk tot de oathegorie ..misda digers", inderdaad in het misdadiger dan hij of /.ij die, soms door nood gedwongen, steelt, of hi drift iemand overhoop steekt. In do onderste lagen dei' maatschappij wroetend, krioelend in den socialen modder, verdienen zij meestal hun onderhoud, ruim of karig, op oneerbare, niet te noemen wijze en komen daardoor voortdurend met de politie, dikwijls ook met den strafrechter in aanraking. Het geheele -Kattennest is als 't ware doortrokken van jenever en drank, een vieze rommel, waarvoor de fatsoenlijke werkman den neus ophaalt. Wat dit stadsgedeelte betreft is het spreek woord: de tijden veranderen en do menschen met hen. niet volkomen van toepassing, /oolang het Hatteniiest nog schuilhockcn heeft als de Bethlehemsgaiig en de .Blompotgang. waar reeds zoo menige onnoozele boer of stedeling word heengelokt, mishandeld en uit geplunderd, zoolang er nog holen van. ontucht en gelegenheden zijn. die niet onder het bereik der politie vallen omdat ze te veel in de huizen zijn verborgen, kan er geen iioemenswaardo verandering ten goede komen." Intusschen vermeldde dezelfde schrij ver dat er reeds verbetering gekomen was door de razzia's der politie, uit drijving van prostituees, onbewooiibaarvorklaring. verdwijning van de beruchte logementen de Knilo» en het /f/xx/e Ilari. 011 doordien de broodfabriek Wed. de Jonge in deze buurt ettelijke krotten en sloppon opkocht. De ratten verhuisden toen. uit het Kal tonnest, maar verhuizing was nog niet hetzelfde als verdwijning. De namen (iebed zonder Knd 0:1 t Kiidjo van do Wereld wiirer niet zoozeer bijnamen als wel spotiiamen. 't Kerste doelde op het gedeelte van de Nes, waar zich vroeger een tiental vrouwenkloosters bevonden, ieder met eeiio bevolking van 50 tot HO nonnen. Wie daar voorbij kwam. geraakte er als 't ware van het eene gebod iil hot andere, 't Kndjo van de Wereld was de uithoek op het punt. waar de N. /. Aohterburgwal met den Voorburgwal in n kolk samenvloeide. .Men kon daar niet verder; en in een tijd toen de Achterburgwal nog de buitenste gracht van Amsterdam was. eindigde hier het stadsgebied. Krankrijk had z'n .Finist erro. Kngolaiid z'n Landseiid, zulk een ..end" lag hier voor do Amstolstad. Keiio dergelijke situatie gaf aanleiding lot den na.am Keerweer voor hot punt. waar do Kijiibaansgracht doodliep tusschon Weesperplein en Plantage. De Iloogesluis was in den Kranscheii tijd ook bekend als de Sa.meroiiy.en.brug. naar de groote Kijnschepeii of samereuzen (van tfdtnbre et Mriitx') die uit de Amstel naai' de stad kwamen. Die naam word door de Pransohon in hunne wijsheid vertaald met ..Pont des Amonreux". 't Was oneigenlijk, maar altijd beter dan wanneer men de Iloogesluis oen 'Hrug der Kuchten had moeten noemen. Kn de Jordiian. was voor de Kra-nschen als van zelf eene verdietsing van Juriliii, uit den tijd toen de réfugiés hier hef land binnenkwamen. Die hadden, zoo 't boette, hier hunne tuintjes a.angelogd, evenals ze een verooiiigïngspunt hadden in de Klandstraat, dat de l^raiische Tuin boette. Doch tegen (lic afleiding werd aange voerd, d'it het strateneomplex t ussehen Leidsche dracht en Haarlem merdijk reeds bevolkt was, althans ten dooie, nog vóór dat de herroeping van het Kdi-'t van Xaiites zooveel Fransohe uitgewekenen in de stad bracht. Anderen zochten den oor sprong van den naam in eene verba.stering van .lordik/.ie. voor jurisdicti". hot rechtsgebied dor stad. ..'t Is zeer opmerkelijk", schreef ter (Jouw. ..dat die naam tot in onzen tijd in hol .Jord't;m*ehe spraakgebruik is blijven 'even." l SI il r,,!/!} uw oordeel te bou;vlen voor ge eeu boek gelezen hebt ; dit bespjii'rl u gaandeweg voel werk. i. Lees vooral do voorberichten: in don regel is dat voldoend^'. '.'>. Citeer zooveel mogelijk: citaten leveren (Ie makkelijkste copy. 1. Wek den indruk, da.t uw niedeoritici on bet rouwbivir zijn. maar noem geen namen. .">. Broek nu en iHn een werk c f dat door anderen geprezen wordt, on prijs wi'.ii.r anderen afkeuren: d'',t ver sterkt uw zelfstandigheid als criticus. l>. .Boa'itwoord nooit brieven van beleedigd" schrij\ ers : uw antwoorden zijn onbeta.U'lde eopy. 7. H ren g openlijke anti-eritick d;1d.elijk op persoonlijk terrein, door te zeggen d.a.t do schrijver boos is omdat ge zijn werk niet mooi vindt. S. Bijt uw tong af voordat ge erke.it. dat go een fout begaan hebt. !). /eg nooit da.t' ge een boek niet begrijpt: wa! d. e erit ious niet begrijpt. d".t deugt niet. III. Als gij geen raad weet met een boek. maak het da.n belachelijk: dan bobt gij do meeste lozers op uw hand. 11. Wees oiivoimooid. in het ont dekken v (m sti mingen en genera ties: di'.n wekt gij den indruk dat go thuis zijt in uw vak. !:>. We.-s pviictiscb. Bedenk i(».\. senrijvor.- voor hun ijdelheid heel wat over bobben en dut vele schrijvers oen mooie vri-'iiw bezitten. (iodiirond" de lezing va.n deze aai>teokoningen had. ik mij al behoorlijk zitten opwhid.oM. maar speciaal de laatste opmerking deed mij opspringen. \(lh Woede. I )a,t is ini'aani ! riep ik. I)onk jij di'.i ik volgens zulke boginselon eritiok schrijf :I >;:( v. ei t ik niol. zei hij kalm. Ma.a.r ik ben d'- eenii^e ni;-i, d.ie zoo over de i-ril ici denkt l k wenkte don kol l nor en ging ha.ii si i g weg. .Mijn jiibileum-stt mming was geslonk,.,, l n de i i', t i m i t eit \; KII m i j n \verk ka met nerkreeg ik mijn kalmte en mijn ver trouwen. Kr was juist oen nieuwe stapel boeken v<-or me gebrachl met het l rad-i t ioneelo ..ter recensie" er op gestempeld. Ik i;Teep er een: hel w;i,s oen roman van zeven honderd blad zijden. Ik sneed hem open - \ an begin tot einde, ik zweer het u ! ?--en ik begon g.-troost :win mijn tweede duizendtal....