No. 2676 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 15 SEPTEMBER 1928 Kroniek van den dans door J. W. F. Werumeus Buning Croquante croquetjes door Alida Zevenboom . Paul Valéry. dansphilosoof ALLE theoretische beschouwing over danskunst is gebaat met de hier reeds meer gestelde onderscheiding van dramatischen en lyrischendans.de eerste b.v. belichaamd in den Javaanschen tooneeldans, de laatste in de arabesken van Pawlowa's danse pure." De onderscheiding dier genres, die dan geenszins zijn ,,de dans die iets voorstelt, en de dans die niets voor stelt" is de grondslag voor bijna alle dieper gaande beschouwing over het wezen van den dans en zonder thans bij voorbaat te willen onderschrijven dat een van beiden het hoogste is, kan men toch niet ontkennen dat- het Oosten zijn sterkste dansvormen vindt in het dramatische," het Westen sinds eeuwen in het,.lyrische" dansen. No verre, wiens beteekeriis als ver nieuwer van liet ballet de laatste jaren hij stierf meer dan een eeuw geleden steeds weer op den voorgrond treedt, begon met dramatische idea len: de dans als uitdrukking van dra matische actie, gebaseerd op klassieke principes. Hij eindigde met die mee ning nagenoeg geheel te herzien: de dans in den strikten zin van bet woord is niet meer dan de kunst van het vormen van figuren, met gratie, zui verheid en lichtheid uitgevoerd op het rhythme en. de maat der muziek". Onderwijl hadden zijn vroegere dramatische dans-idealen de wereld al veroverd; eerst de romantiek keerde terug, in Taglioiii e.s., tot wat onze tijd de ..danse pure" 7.011 noemen, de zuivere dans van louter lijnen en ara besken, meer dan van dramatische figuren. En hoewel Théopliile Gantier. de grootste daiiscritiens der romantiek zich bij dat ideaal aansluit, heeft hij dien dans van zijn tijd toch geen aesthetiek toegeschreven in zijn ontel bare, tot op heden kleurig en plastisch gebleven feuilletons: eerst (Stéphane -.Mallarméschreef iets van dien aard. toen hij de passen met de beelden der poëzie, met hiëroglyfen ging vergelij ken en over den dans sprak als een bewegingsschrift van het lichaam, het alfabet van het onuitsprekelijke. De dans krijgt, in zijn beschouwing, voor het eerst weer niet een hoogere bewondering, want die hadden Taglioni's bewonderaars er reeds aan gegeven maar een sacralen zin, ge lijk hij in het Oosten steeds had. eeii diepere beteekenis, een raadselachtige en ondefinieerbare kern. De evolutie van deze en dergelijke gedachten over de zin en beteekenis van den dans is nog nimmer grondig te boek gesteld *), wat des te meer te betreuren is waar men. in den duisteren wirwar van huidige theorieën, ge dachten en experimenten hier een richtlijn zou kunnen vinden; ik kan hier slechts terloops de aandacht ves tigen op twee publicaties die het laat ste hoofdstuk van de studie; dier evo lutie zou moeten omvatten: Paul Valéry's sublieme dialoog ..l/.\me et la Danse" en een commentaar daarop van den uitiieinendeii danseritieus Aiidréi Lévinscin: ..Taul Valéry. philosophe de la Danse" (Kd. l .a Tour d'Ivoire Paris 1!)27). Valéry's Platonische dialoog word' in deze kleine studie uit. haar klassieke Grieksche sfeer herleid tol de entree eeiier klassieke danseres van on/eil tijd: immers de bajletdans Pawlowa's dans is gedetineerd als ..la danse de toujours. datisée comme jamais" kan zich zulk een meta morfose veroorloven, gezien haai- tra ditie en stamboom. De dans dezer Grieksche Athikféschijnt Valéry ge nspireerd door een Pawlowa: deze dialoog die schijnbaar den Griekschen dans verheerlijkt, eert veeleer den balletdans in zijn zuiverste beteekenis. Inderdaad, beteekenis. De taritaliseerend onuitsprekelijke ontroering van Pawlowa's zuiverste seconden is liiei niet gedefinieerd, want Va.]éry, dichter, spreekt in gelijkenissen en niet in definities - - maar herschapen: in L'Ame et la Danse" leeft, als bijna nergens in pro/a of poëzie, het levend geheim van den dans. Een dei' onder vragers van Socrates wil voor alles vaststellen dat de dans iets voorstelt. Maar Socrates antwoordt: ..Begrijpt ge niet dat de dans de acte pur des métamorphoses" is:* Wie stuwt de danseres dooi' die veranderlijke vor men:' Niet zij zelf: zij drukt niet uit. zij steil niet voor. 7ij is, /.ij danst: /.ij zegl, bekomend uit haar bezwijming: Asile, asile, O nion asile, 6 Tourbilkm .l'etais en toi, 6 mouvement, en dehors de toutes les ehoses . . ." Daarmee is liet geheim aangeraakt. liet verder cimmenteeren en verklaren'; Waarom-' Het schijnt vrucht baarder dat de waarlijk belangstellen de de/.en dialoog van Valéry ter hand neemt en /.ijn eigen schatten opgraaft, om /,e des te zekerder te bezitten. Want wat baat liet over de extase van den dans te oreeren. zoolang men niet inziet dat ze in een Pawlowa leeft in haai' vervoerde seconden, meel- dan in eenig geëtiketteerd ..extatisch" dansen. \\at baat het over de esoterische geheimen van den dans te debatteereii zoolang men het er niet over eens is dat .,une l'lexioii du jarrel, mie d tente du cou de pied commandées par Ja danse affectent prodigieusement ce (|iie l'lotin appclait .,la partie su périeure de l'ame". De ware basis van het ondergaan der danskunst, het zuivere zien" van Valéry's geheim- -moet nog steeds bij een groot deel der toeschouweis gelegd worden, die zich vastgrijpen aan elke draad van beteekenis en dramatische handeling om hun weg in den doolhof der danskunst te vin den; men kan op het bovenstaande slechts de a.a.ndacht vestigen, en meer niet, op gevaar- van verwarring. Want tenslotte zijn de zoogenaamde idealisten in zake danskunst, zij die overal de ziel" zien. en de ..bewe ging" niet willen zien, vuige materia listen: en de materialisten, die slechts in. de onuitsprekelijke, volmaakte beweging de ziel zien en erkennen. de idealisten .... Kn afgescheiden v a. n het feit dat. na hun nuttig gebruik, de ondi-rscheidingen dramatisch en lyrisch hierbij - - maar ook eerst, hier - kunnen vervallen, omdat tenslotte, en in ,Iodja.na. en in Pawlowa <le beweging het eenige criterium lilijl't. schijnt mij dat m-ilerialist ische-idea.lisme v c n u-I on p ij. al diüishilosofie genoeg.... "M M OKTKN wij niet dankbaar zijn Ifl dat wij in dezen tijd leven;' Die heerlijke tijd. dat je geen krant, kunt opslaan of er staat weer iets over den vrede in l' Ik maak mij wel eens ongerust, dat er wat te veel over gesproken wordt want ik ben eens verloofd geweest met iemand van heel nette familie en die spra.k bijna, ner gens anders over ais over trouwen. maar als ik dan voorzichtig over den trouwdag begon, dan wist hij het altijd zoo te draaien dat ik er nooit een antwoord op kreeg. Ik heb hem toen maar laten loopen en het is Item er naar gegaan, gelukkig, al mag men een medemensch nooit iets slechts 1 f (cwenschen. .Maar nu hebben ze in Parijs toch ma.a.r den oorlog buiten de wet gezet. en dat. is nog nooit eerder Lrelieurd in de geschiedenis, heeft, meneer Stanislafski. wiens haren mi weer de normale klem- hebben want ik heb een sodabadje voor hem kla.ii.r gemaakt, waar hij ze in gevva-sschen heeft, mij verteld. M da r nu d( rlog buiten de wet is. heb ik me al afgevraagd hoe ik nu aan moet met den zoon van lijn zuster die sergeant-majoor is. Kan ik zoo iemand nog wel op de visite hebben;' Ik heb verleden week me al niet thuis gehouden maar als ik dat een paar maal achter elkaar doe. dan denk! mijn zuster allicht wat kwaads er van. want, dat heb je altijd met je naaste familie. Kit hoe moet het nu gaan met Generaal Duymaer vü.it Twist? Mag die eigenlijk nog een dag langer in de Tweede Kamer zit l en r Niemand zal er aan denken om in brekers en moordenaars in de Ka.merte kiezen en zijn die niet net zoo erg huilen de wet gesteld als de militairen nu;' De Generaa.l zal misschien zeggen, dat hij alleen bij plechtige gelegen heden en op bizolldere /on- «'n leestda.gen Generaa' is maar a-aal dat, op? Als ik een inbreker tegen kom die mij vertelt dat hij alleen op Koninginne dag en nog een paar andere uitge zochte dagen met zijn inbrekerswerktiiigen iit /.ijn zak loopt, is die er daarom minder gevaarlijk om? In ieder geval zal liet mij benieuwen wat de anti-revolutionaire partij met hem doet het volgend jaar en of het den euvelen moed zal hebbeA hem weer candidaMt te stellen. Maar wat moet je als vreedzaa,m mensch die dan toch maar gelooft, wat. de krant je eiken dag vertelt.denken vanon/.e regeering. die dcn/.elfden dag dat bet pact in Parijs geteekend werd. aanbood om meneer \\Viss van liet \rbit rageHol' - de andere meneer \\eiss. van den Gemeenteraad leeft, gelukkig nog met militaire eer te begraven ! Ik kan mij begrijpen da! d,, familie voor een dergelijke eer bedankt heeft. Kan het scha daligei'? Ma-ikt het. niet den indruk of ie aanbied! den over ledene de laatste eer te doen bewijzen door een escorte \an levensla!):;"veroordeelden? AU ie ii-in inch niet builen de wel gestelden wil! Werken. d,ie hel dan t'-nminsl e :_;oe,! ! I-.-L w.il /.,-|.l de Wereld We' \H:i ons /ILTJ.. III. \\-ii Mllop iil de e. rooi e l , i'l ? !Oe U \ l'e.zil!. n. a!>of meiie, ? !w!i«u-: nooil he-taao bad en v.'ij n.ioi! \ ; < 'e>|.'\ ,? U'e/.i ',;d. misd.-nl e.' l -H m.-inoeu\ re- in l .im''':r de lïeki-cle- -ren-- .! M,. l,;.-,;:> eell palroc.l, .el. .--r i,, -/a.,- i! i. i,eb; n:, ' poppen aan liet dansen. Ik weet wl< dat wij ons in den Tiendaagschei: Veldtocht mat, lauweren overdekt hebben, maar wie zegt ons dat, dal weer het geval zal zijn? Ik heb jaren lang de sjako, die mijn o vergroot vadei bij die gelegenheid gedragen heeft. bewaard, maar de mot en. de muizen hebben er zoo meehnisgehouden.dat ik hem met, een bloedend hart aan den vuilnisman heb meegegeven, maar moet het zoo eigenlijk niet ga-in met al die militaire uniform.'ii? Kn dan heb ik nog niet, eens gezegd dat- onze vioot groote zeemanoeuvres houdt in de /eenwsche wateren, waarbij - ik las het, gistel-en nog in de krant ouze admiraals van de veronderstelling uitgaan dat /eeuwsch-Vlaaitderen en Tholen in handen van den vijand zijn ! Is het niet of wij over drie maanden tof onzen hals in een oorlog met Belgiëzitten ? l k heb a!s vrouw van al die dingen geen verstand maar ik weel wel dat ik eens een zeker verschil van gevoelen met e"ii paar naaste familie leden gehad heb - ?- u kan het eigenlijk wei lioogloopende ruzie noemen tnaa.r da.elit u dat. l oen wij eindelijk weer voor de eerste maal bij elkaar leggen, ik met een paar opgestroopte mouwen en met de matteidJoppe! binnen kwam. om toch maar t_oed ie laten blijken hoe vredelievend ik was? Ik denk da.t mijn schoonzuster, da; mirakel om wie de herrie wa- aangekonien. al heel ga.uw mei een haar-petd wij droegen toen not; ha,ar-i>e!den in (MIS haar - had klaar e;;-vta-i n. l lei zou mij eigenlijk spijt en vuur < ieiieraa Duymaer als hij buiten de «el werd gesteld, want. wat moet de man be ginnen? Ken mi ilair die aan politiek gedaan heeft kan het er:.vr? l k /m; hem mijn poes niet toevertrouwen alik eens een v ri jka:i rfje van hel acti-nitje van liet zolderkamertje voor den Stadsschoiivv burg kreet; ,-n liet huialleen moest, laten. Ik voor m'.j uelo.,i da.t wij nooit, eenier vrede krijgen voor wij al de generaals een bele1 betaald baantje be/.orgen. .Maar je hebt sommige inbrekers die hè: inbreken toch niet kunnen iaten ei. als het den generaals net /., >o gaat .... Adverteert in <x> <? DE GROENE clan bereikt u liet beste publiek Ji sxs = - ALLE STUKKIÏN voor de admini stratie te riciilen arm e!e N.Y. De