DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 15 SEPTEMBER 1828 No. 2676 Nieuwe Duitsche boeken door A. M. Buis Hans Grimm. Volk ohnc Raum. Albert Langen. Een boek vol tegenstrijdigheden: knap en oppervlakkig, belangwekkend en ook vaak eindeloos langdradig, vol frissche opmerkingen en toch de din gen bekijkend van een zeer eenzijdig standpunt. Dat laatste zal den schrijver wellicht verbaasd doen opzien. ,.lk laat toch altijd beide partijen aan het woord", hoor ik hem al tegenwerpen. Zeker, dat doet hij ook. Maar de argu mentatie der partij waarmee Grimm het niet eens is, is altijd uiterst zwak. Vor diesem Buche mussen (Hoeken lauten", luidt al dadelijk de eerste zin van dit langademige pleidooi (twee deelen, meer dan dertienhonderd blad zijden) voor Duitschland's goed recht op koloniën. Als we dat lezen houden we al dadelijk ons hart vast. En zoo dra we een bladzij verdei' zijn, grijpen we wederom naar dat edele orgaan als den lezer de gewetensvraag wordt go daan: ..Oder meinst du, daszesirgeiidein Gröszeres gebe nuf Krden umi hu Himmel als die letzte Schicksalsfrago unseres Volkc-s?" Ik cursiveer slechts. en zal me van al te gemakkelijk com mentaar maar onthouden. Tóch een belangwekkend boek, zoo lang Grimm tenminste rustig zijn ver haal verder spint en niet den politiekeii Messias uithangt. Dat hij Zuid-Afrika kent als weinigen en hot larul sug gestief weet te beschrijven ook wisten wij reeds uit zijn bundels ..Per Gang duren, den Hand" en ..S dafrikanisehe Novellen". Beschrijven is trouwens zijn. sterkste kant. Zijn ge sprekken doen. vaak niet heel levens waar aan. K n. hij is te langdradig. In de meeste passages zou zeker <le helft geschrapt kunnen worden. En dan soms. ineens, verrast de schrijver ons, na zijn ellenlange uiteen zettingen, met een. korte samenvatting. die veel meer inslaat dan zijn lang ademige beschouwingen. Zoo raakt Nelius Friebott de kern der zaak wan neer hij in een gesprek zegt: ..Ich bin von Vfarrer- und Hauernherkunf t. Aber zum Pfarrer reichten die Mittel nicht, und zum Bauer reichte das Land nicht; ich selbst bin Handwer ker, ich konnte in der Hernia t mi t meinem Handwerke nicht uiiterkonimen, es sind ihrer 7,u viel. . . . " En dan zet Nelius nog een stap ver der op den weg, die voor hem voorloopig bergaf voert, en wordt fabrieks arbeider en later mijnwerker. Maai' daar heeft hij toch te veel ontwikkeling voor. zoodat hij tenslotte in ZuidAfrika zijn geluk gaat zoeken en einde lijk vindt. Daar gaat echter de noodige tijd mee heen. Hij maakt den Boe renoorlog mee en den wereldoorlog in, wat vroeger Puitsch Zuid-West" heette. Dat gebeurt in het tweede deel. dat in plaats van ..Volk ohne Kaum" misschien beter ..Haum ohne Volk" had kunnen heeten. Kiiwun ontmoeten wij daar in Afrika ook? Niemand minder dan Hans Grimm, den schrijver zelf. met naam en toe naam. Die Afrikaanschc jaren van Nelius zouden zich allerprettigst laten, lezen als ook in figuurlijke)! zin --? de schrijver niet steeds om den hoek kwam kijken om bijvoorbeeld te be weren dat ,.de Fransehen immers al lang geen blank volk meer zijn". Neen. dan de Duitsrhers! Hoe kon het die in den oorlog toch zoo tegenloopcn 'i Dat begrepen blijkbaar ook de.... .Portugeezen niet, want (op bid/.. 550, tweede doel) zegt een 'l'ortugeeseh kapitein ? men lette vooral op de rea list isch-m ilit ai i o spreekwijze ! :,.Per Welt ist ein ungehenres l'nglück gescheheii durchdie Krwiïrgung I >eutsel:1,'uuls. Als die doutsohon Kriegssehift'o noch fuhlvn. mit del' leuehtetuleu I'V.Ime. und «,Is es noch ein deiitselies Heer und einen deiitseheii. Kaix'i' gi'J>. di>. liiitte «lic Ki'eiheit unter den \'(">lkel'ii eirii' Stiitxe". Kn als nu toch y.eHs et1!! l*ort ug<'«'sch k;!])iti'in /.<><»iets /egt. nietwii.ar. . . . r1 .In. 'lis. . . . l)c toon ergert ons telkens, die /,<m weinig op een vergelijk dool1 verzoe ning is al'gesti'ind en we vragen ons \"aak ai ol' (Jrinini werkelijk ook nu nog altijd zoo over do dingen denkt als hij hier voorgeeft te- doen. Is dit boek eigenlijk al niet door de feiten, door de internationale politiek d er laatst e jaren. achterhaald? Zoo ja. waarom liet dan nu nog te laten verschijnen? Het kan meer kwaad dan goed uitwerken. In zekeren zin is dat jammer, want de ..Werdegang" van Nelius Friebott. zijn nadenken over de dingen, xijn doorzetten, ook in. moeilijkheden. kortom: de roman als roman is waar lijk interessant genoeg en. laat zich prettig lezen. Maar we zien tenslotte door de boomen het bosch niet meeren door al de politieke beschouwingen begint zelfs de figuur van Nelius. die toch vrijwel op iedere bladzij voorkomt. te verwazen. Kn. dat is dubbel jammer omdat Nelius al evenmin als deze roman ..de eerste de beste" is. GOH) ONTWAPENEN Af MCT OPSTAAN DEN BUrrtNRANO HERSTELT DE/PLATVOET\\ d.A.MASSING. \v O.Z.VOgïWURSWAL 334. . HMtTBINTieN6A5TMUISI OVERHEMDEN NAAR MAAT FR. SINEMUS 20 Leidschestraat 22 - Amsterdam HOTEL?V£LSERBEEK" VELSEN (bij de Pont) Gemakkelijk te bereiken per autobus en Electrische Spoor. Schitterende omgeving Groot Terras THEESCHENKERIJ LUNCH DINER SOUPER Het geheele jaar geopend. Tel. 504 G. L. v. TOOM BERGEN. BAU'S OLIJFOLIE Onontbeerlijk bij de bereiding van Slaatjes, Mayonnaises, enz. f2?per kiloblik Importeurs ; N.V. HOOGEWERFF, CHABOT & VISSER'S Wijnhandel l)h\\ I!.\A<; ROTTERDAM Al.'M11-31 N.V. Meubelmagazijn Eden" MOLSTEEG - AMSTERDAM BOEKENKASTEN Ujetimmermgen zoowel in eenvoudige als ri/fïe uitvoering &nJer den Jt. y/iaarfen Qlrnsferdam, Q)en (jffaaf?, QCanrlem. Witte tanden: Chlorodont Als getrouwe Chlorodont aanhanger deel ik U het volgende uit vrije beweging mede: Waar ik sinds vijftien jaar Uw hoog gewaardeerd tandmiddel Chlorodont" gebruik en nooit van een ander middel voor het behandelen mijner tanden gebruik gemaakt heb, heb ik mijn heden nog sneeuwwit gebit alleen aan Chlorodont te danken. Ik heb al mijn tanden nog en herinner mij niet, ooit tandpijn gehad te hebben. Ik verbruik gemiddeld eene groote tube in 4 weken en heb mij zelfs verscheiden tuben naar het buitenland laten zenden, wanneer ik daar geen Chlorodont kon verkrijgen." 0 H. G?Singer. (brief in origineel gedeponeerd bij onzen notaris.) Chlorodont - tandpasta tube 35 cent en 60 cent. Chlorodont - tandenborstels 75 cent, voor kinderen 45 cent. Chlorodont- Mondwater Flesch Fl. 1.10. Verlang uitdrukkelijk alleen echt Chlorodont en weiger eiken namaak aan te nemen.