No. 2679 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 6 OCTOBER 1928 I b s e n's N o r a" door Henrik Scholte E H steekt in alle vrouwenfiguren uit Ibsen's middenperiode een onver? gankelijke inhoud in een tijdelijkeu. vorm: ecu drama n een ps.mphlet. een zoeker naar objectieve waarheid in conflict niet de diepste menschelijkheid van den dichter, en den dichter soms a coritre-coeur. .Men kan Ibsen niet meer minacht en om een verouderde probleemstelling in den zwaanviehtigon trant van het. psychologisch drama. Daarom kon C'o:,ter in zijn essay Terug naai' Ibsen'' uit Erts 1927 hernieuwden eerbied eischen voor de/.e ,,diepzinnige draken". Kn zoo Else Mauhs zich eenmaal het woord liet ontglippen: ..Ibseu ligt achter mij", dan is dat een boutade uit den mond van een ras-echte Nora: noch te aanvaarden. noch te verwerpen, maar waard om met zorg en geduld te begrijpen. Voor ons geldt niet meer de leeningsaffaire en Nora's sociaal recht om heen te gaan van man, en kinderen. Er is hier geen. sprake meer van vrouwen emancipatie, wel van: een vrouw. Eerst te veel kind om vrouw, en later te veel vrouw om moeder te zijn. Een kasplant, van vaderhtiis naar huwelijk zonder merkbare overgang, overgeplant, maai' niet een even laten als dreigenden bloei. O t' zij werkelijk in staat zal zijn om zich van bibclot tot individu te ontwikkelen, is zeer de vraag. Egocentrisch als zij denkt. ziet zij i u haar ontwaken slechtsgevaar, overal gevaar. /ij gaat niet heen, zij rlucht. En als eenmaal aan het slot de bliksem der ontgoocheling tusschen .man en vrouw gevaren is. heeft zij het pleit niet gewonnen, integendeel. Deze Xora pleegt daarmee een veel ver fijndere zelfmoord: Krogstad. in zijn mislukt 3 neiging om zich te wreken op een hem schuldeloos voorkomend ver leden,en ('hrist ine.dame nog in haar ge desillusioneerde opof f ei ings-ge?indhdd zijn mee van de deelen eener nieuwe Xora. wa.arvan het doek opgaat als het zich o ver deze Xora sluit. Want is deze ontdekking van niet niet het gezicht, maar met de ruggen naar elkaar toegestaan te heb!:.-n. jarenlang, zoodat men thans volgens onveranderlijke natuurwetten den v . 1len cirkel zou moeten loopen om elkaar van aangezicht tot aangezichtte ontmoeten is deze ontdekking ten opzichte van M «ra g.^motivetrd 'i Nora's angst is geen voldoende reden om haar uit den droom te helpen". Het geeft haar hoogstens den moed der lafheid: de zelfmoord. J)e actrice, die na haar tarantella een variét nummer trouwens, een typisch voor beeld van Ibsen's zucht naar effectieve ?acte-sluitingen gedanst te hebben. in het laatste bedrijf opkomt als een bewust goworden vrouw, breekt daar mee haar rol in tweeën. Maar de ?actrice, die tijdens de eveneens gefor ceerde twee-brieven-truc een mime maakt van du bist gerichtet. . . . gerettet worden", breekt haar rol op dat oogenblik eveneens. M.a.w. de breuk schuilt in de rol. Er is een pop in een poppenhuis, die op een gegeven oogenblik buiten een poppenhuis is. Maar wanneer? Nora, y.noals wij haar kennen uit het gerekte exposéin I en de prachtige scènes uit II, is de vrouw met een gevaarlijk, onberedeneerd surplus, het ontoereikende van ..na, het derde kind" (en tegenwoordig niet eens meer na, het derde). Van het vroegere offer aan haai' man staat alleen nog maar het kille geraamte, het bloott: feit, waarover veel gepraat moet worden liefst tegen onbekenden wil men er zich nog aan warmen. Ken nutteloos leven, dat alleen door con creet te verwezenlijken idealen nog beheerscht wordt, een vrouw die niet denkt, maar er zich alleen maar ..uitredt" en dan over alle raffinement der dwaasheid beschikt. Voortreffelijk zijn die paar replieken uit l : die be rekenende réserve bij haar edelmoe dige daad .die geborneerde fierheid.welk;. een ..standesgemasze" minachting heeft voor alles wat buiten haar kooi ligt. Die zich voor de geldzaak geneert. zoodat de troef, die daarin steekt. voor haar eensklaps een radelooze obsessie wordt. Ken obsessie, die haar ongevoelig maakt voor den tragischeii Harik. wiens agonie overigens ter juister tijd optreedt om hem voor het gevaar van bliksemleider te behoeden. Bliksemafleider: want deze Xora had evengoed een minnaar als een chaiiteur tegen 't lijf kunnen loopen en hoe vaak heeft Htrintlberg niet met een verbeten gezicht XoraV hand schoen opgenomen, die de vrouwenpleiter Ibsen hem toewierp ! Kn men zou zich de actrice kunnen voorstellen die zelfs Ibsen's Xora ijzig, ge wetenloos en ,.antipathiek" speelde. Over Klse Mauhs' als Xora'' is bij de voorstellingen van het Ilofstadtooneel, destijds, reeds het noodige gezegd, liet is een voortreffelijke rol, die in de metst argeloo/.e, speelsche indicaties het geringe, engbesloten leven eerier nerveuze Xora herschept eiidie behoudensdeblijvende breuk in deze rol haar hoogtepunt kan vinden, in de groot e ontgoocheling. mits zij daar een even knap spelendeii partner tegenover zich vindt. Xu is het Vereeriigd Tooneel niet bepaald een Ibsen-ensemble en Ver kilde heeft in regie en spel dan ook geen geluk gehad. Torvatd is toch niet dit mes»|uine type, dat het buikje op sloffen van Tante Julle: .lörgeit Tesman. in philistreuse kanier-intimi teit evenaart-' Integendeel, deze Torv.tltl is een gevaarlijke, arrivist in zijn intelligi ntie en fatsoensmoraal. te fijn voor de galerij om er zijn woede a.iii te luchten, maar een dobber voor d" benedenrangen. Hij ..heeft" zijn vrouw: zijn liefde is identiek nit-t zijn ijdelheid, haar te bezitten. Hij maakt gebruik van haar en is bereid daarvoor de kosten te betalen, mits niet te veel" (woordelijk!) Haar waarde is volkomen uitgebalanceerd: geen cent. geen offer daar boven. Beneden deze maximum-grens a,lles: verliefdheid in poppenhuisstij). Daarboven: niets. waiitdaar bloeit standing, eer en positie. Xoo er thans nog Xora's genoeg '/?ijn. Torvald's zijn er altijd nog meer. K n als Torvald's kaartcnhuis in elkaar stort, is hij niet de knockoiit-gebokst.' onderwijzer van Verkade, maar een. die geoordeeld wordt en telicht bevonden. Van. Dalsum's Dr. Rank was. hoe wel buiten het ensemble, een grot-te creatie!: donker, week. voorgoed opge schreven. Als men zich afvraagt, hoe deze even milde als ellendige figuur past in het kader van Xora's huis. dan viïi'gete men niet dat deze Hank niet de oude Hauk. tic huisvriend is. maai' een die bij zijn eerste komst reeds de zekerheid meebrengt, dat hij sh'.at op den drempel van een onont kootnbareiidood. Kn juist indit licht krijgt van I>a.lsum"s wrergaiVe zijn sombrivn en veel/.eiïgetltlen kleur. Type 520-dewonder- zes"uit voorraad leverbaar! Torpedo . . . H. 3450. Cond. Int 3850. Uitrusting : zes-wiel met band. 4 schokbrekers, electr. richtingsaanw., aut. ruitenwisscher enz. .» Optrekvermogen van 8 toe 40 K.M. heid in 3 sec. Benzineverbruik l L. op in 10 sec. snelheid in 4e versnelling 8 K.M. Geheel geruischloos. Muurvast van 8 tot 95 K.M. Klimvermogen m op den weg. Prachtvolle carrosserieën. 4e versnelling van 8 pCt. Renwermogen tot totalen stilstand bij 90 K.M. snel- Vraag onze brochures aan. J. LEONARD LANG, Stadhouderskade 114, Amsterdam. I1IIIIIIIIIIIIIII UK Illlllll IIMIlllllMllinilllllllllllMIIMIMIi; LIPS & PETERS Vraagt Catalogus met prijzen DORDT KIES YeOB UWE WWMKIfllNG sssset TE OOSTEC6EEK HERSTELT D BPLATVOET cl. A. (BASSIN G. O.Z.VOq.RBÜRGWAL 334. W HtTBINN EN6ASTHUIS Sierteekenaar teekent J billijk FAMILIEWAPENS fraai gekleurd, heraldiek juist. Br. letter S., Bur. v. d. blad. Spoor's Mosterd W. A. Spoor Jr., De bond die minder kost dan hij moest kosten Irmp voor Nederland N .V. R-A-M-IAMSTERDAM LEEUWARDEN N.Z.Voorturwg. 75a Ruiterskwartier 37 Tel. 35397 Tel. 232 VICTORIA-WATER Bij geregeld gebruik *" OBERIAHHSTEIN digestie bevorderend