Sinds meer dan vijftig jaar aan de spits der ?weekbladen . . . ." ONDER HOOFDREDACTIE VAN G, W. KERNRAMP Redacteuren: H. BRUGMANS, M. KANN EN TOP NAEFF Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 333 Uit.: N.V. DE GROENE AMSTERDAMMER AMSTERDAM. C. Onverslijtbaar OPGERICHT IN 1877 No. 2681 ZATERDAG 20 OCTOBER 1928 Tollenmisère door Mr. N. J. G. M. Kappeijne van de Coppello Zij, die zich thans met ingang van l Januari a.s. abonneeren ontvangen de in November en December verschijnende nummers, waaronder ook het Kerstnummer, kosteloos. ii DE tolheffing in ons land is meer dan 2000 jaar oud; zoodra van eenig belangrijk verkeer sprake was en dientengevolge wegen moesten worden aangelegd, is men begonnen van den reiziger voor het passeeren eenig geld te eischen. Dit geschiedde zoowel te water als to land. Men schijnt daarbij van tweeërlei standpunt te zijn uitgegaan: aan den eeiieii kant dienden de kosten van aanleg en onderhoud van verkeerswegen ?(waarbij niet alleen aan landwegen moet worden gedacht, maar waarin de kanalen zeer zeker ook moeten worden begrepen) mede door tolheffing te ?worden bestreden, terwijl aan den anderen kant speciaal bij de watertolleii de wenschelijkheid van oen in- en uitvoerrecht heeft voorgezeten. Oorspronkelijk bezat de vorst, in casu dus de Duitsche keizer, alleen het recht om tollen in te «tellen, Maar gelijk ook met andere zaken geschied de, droeg de vorst het recht op zijn leenmannen over. Vandaar, dat de Ilollandsehe graven zelf standig nieuwe tollen konden instellen. De Graven .maakten op hun beurt hunne leenmannen met de overdracht van de, tohvchten gelukkig, zoodat het aantal tollen in den loop der jaren gestadig kon vermeerderen. Het is begrijpelijk, dat al vroeg verzet, tegen de veelheid der tollen rees. Toen dan ook den vorst. door zijne onderdanen allerlei voorrechten werden afgedwongen, kwam ook het tollenvraagstuk ter sprake. Hier te lande geschiedde zulks, toen in 1177 Gravin Maria van Bonrgondie' werd ge dwongen het Groot Privilege; te geven, waarvan Art. 17 bepaalde: ..Geen nieuwe tol. wagt van tol, noch beswaernis van deselven, mag voortaen op«estelt worden, dan bij goetvinden der Staten". Aan de ongebreidelde tollenvermeerdering werd aldus paal en perk gesteld. Dit bleek echter niet het eenige middel te zijn, ?«?aardoor het ,,beswaerde" gemoed der burgers "kon worden verlicht. Bij wijze van privilege werd aan verschillende categorieën van personen vrijdom van tol toegestaan. Zoo komt het. dat allerlei varianten dezer vrijstellingen nog heden, ten dage n ons tolsysteem worden aangetroffen. De meest rationeele is wel deze, dat de in- en. omwonenden, de ingezetenen van de plaats, waar de tol is geves tigd, den tol vrijelijk mogen passeeren. Een. meer bijzondere en, gezien de hedendaagsche strubbe lingen, tevens een zeer interessante variant is vervat in de resolutie van de vroedschap te Muiden d.d. 30 December 1681. welke burgemeesteren, ?schepenen en. verdere regeering der stad Amster dam ton eeuwigen dage vrijstelde van de gabelle op de brug te Muiden: ,.in consideratie van diversche goede diensten, en vrintschappen, van haar Kd. Gr. Achtb.. die van de Kegeeringe der .Stadt Amsterdam on t fangen". Maar ondanks de toegepaste verlichtingen schijnt ?de toldruk onzen voorvaders reeds te zwaar te zijn geweest. Althans men ontzag zich somtijds niet een poging te wagen, den tol te ontduiken. De geschiedenis bewijst, dat de 18de-eeuwsche tolgaarders ten aanzien van dergelijke laakbare "handelingen niet dat schier onuitputtelijke geduld hebben bezeten, als waarvan hun huidige Muidensche collega thans blijk geeft. Ik doel in het bij zonder op Reiume Frericks. die omstreeks 1710 tolmeester was aan 't Wijtwerder meer. Toen zekere Dirck Halsema, hoewel toiplichtig, den tol zocht te ontduiken, greep hij. overtuigd volgens zijn instructie te handelen, den schuldige aan, smeet hem onder den voet. en schopte hem voor 't hoofd. Hierdoor haalde Frericks zich een condemnatoire sententie van het gericht te Appingedam op den hals, hem veroordeeletule tot de summa, van 20 daelder. Wij willen T de afloop van het drama niet onthouden en vermelden dus volledigheids halve, dat de boosaardige tolgaarder de boete niet betaalde en toen deswege- beslag was gelegd, in appèl kwam bij de Hootdmamu.-nkumer van Stad en Lande, die hem ten aanzien van het beslag in het gelijk stelde. (Xie de IJlécourt in hel Tijdschrift voor Keehtsgeschied( nis. Deel VI, Aflevering -l. blz. 413). Het mag geen verwondering baren. d;i( onder de omstandigheden, in het voorgaande gi schelst, een systematische indeeling ten aanzien van het. tolwezen ten eeneina.le ontbrak. De Hepnbliek met haar verregaand gedecentraliseerde regelgeving bracht daarin geen verbetering. Anders liet Kransche regiem. Kapoleon. die zich tot taak stelde het geheele rechtswezen in de uitgestrekte, in zijne machtssfeer liggende gebieden, van oneffenheden te zuiveren, na-m ook ile regeling van het tohve/.en hier te lande ter hand. Aldus kwam het keizerlijke decreet van 21 October ISlt tot stand. Het is. mede met het oog op de g'-scKiedeiiis v;ui het l olwe/.en in hel Xederland-idie Koninkrijk te belang rijk, dan il at wij daara",n niet enkele regvl-, zouden moeten wijden. Aan de regeling van het tolwe/.eii verbindt het decreet de classificatie dei' \\egen. gelijk ook ons recht deze beide materies a Is aanverwant beschouwt. Ons hedendaagse!! recht onderscheidt t.-n aanzien van de tollen diegenen, welke door het .Kijk. de provincies, de gemeenten, de waterschappen en dool' particulieren worden geëxploiteerd. Kn waa.i uit de classificatie der wegen voortvloeit, aan wie der bovengenoemde!! de zorg voor den. weg wordt overgelaten, zoo wordt ook dooi' die classeering het karakter van den. op dien weg zich bevindenden tol. bepaald. Het decreet stempelt de vier hoofdwegen in den lande lot: ..routes impériales''. De tollen op die wegen bleven in stand, voorzoover ze niet aan het Rijk toebehoorden. Maai- de toleigeiiaar moest vóór 1. Januari 1812 de bewijsstukken, dat hij recht had op do tolheffing, aan den prefect van zijn departement doen toekomen. De prefect stuurde de stukken vervolgens, voorzien, van zijn advies. naai' Frankrijk n.l. naar den directeur-generaal van de afdeeling Wegen en bruggen, terwijl de keizer tenslotte zelf, nadat hem door den minister vanbinneixlandsche zaken rapport was uitgebracht. besliste. De liijkstolleii op de keizerlijke Wegen werden, echter afgeschaft. Hef is dus aan Xapoleon en zijn helpers te dankt n. dat de eerste streep door het tollenstelsel werd gehaald. Tegenover de keizerlijke wegen werden alle anderen gesteld, die deels als departementaal. deels als communaal werden, aangemerkt. Het bovengesehetste, ingewikkelde proces, om van zijn. recht te doen blijken. Werd ook op deze wegen toe passelijk verklaard. DE GROENE AMSTERDAMMER Prijs per jaargang ?10.?bij vooruitbetaling. Per No. 25 Cent. Advertentiën ?0.75 per regel. Postgiro 72880, Oern.-Oiro O 1000. INHOUD: 3. Mr. N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello, Tollenmisère, II. 2, Dr. Jan Romein, Een nieuwe cniente. 3. Aanteekeningen Joh. Braakensiek. DL' actie van de Duitse/ie communisten tegen den pantser kruiser. 4. H. G. Cannegieter, Achter den Afsluitdijk L. J. Jordaan, Een vraag. 5. A. N. J. Th. a Tli. van der Hoop, De Graf Zeppelin" aangekomen. *». Dr, R. Feenstra. Tikblaadjes. 7. Dr. Jac, F. Thijsse, Bcvkenwond Mr. Frans Ccenen, Kroniek, 9 Voor Vrouwen, redactrice EI is. Al. Rogge. Ui. Prof Dr. D Cohen en Herman .Middendorp, Boekbespreking. l l Mr. M. F Hennus, Veiling Fredcrik Muller. 1 2. Top Naeff, Dramatische Kroniek Spreektaal. \?>. C. van Wcsstni, Muziek H. Scholtc en H. v. d. V., 'i'ooneel. 5. C. A. Klasse, Credietbank en Orcrheid Beursspiegel. Iö. L. ,1. Jordaan, Bioxcnpy - Melis Slnke, Rij ir., 'l 7. Alida Zevenboom's Croquante Crnquctjcs - J. G. Sïuia, Indie. 18. W. F. van hreda en Sir Harry Lauder, raittmafix'in en ttaiiio. U>?Jantje's Kladschrift ??Melis Stoke, Lüii-Parlatus. 2i t. Vel 2. Telefoon --- Clturivaria. Omslag: Spclproblemcn. Bijvoegsel: Joh. Braakensiek, De .,Gra/ Zeppelin" i t: Amerika aangekomen. vr&ciqb steeds Bonbons UINGERS Let~ op den naam liet decreet maakt overigens ook onderscheid tussche.ii huid- en watevtolleii. \\~at de laatste betreft, kon de eigeiia.ai' volstaan met den prefect aan te tonnen, dat hij de rechtmatige bezitter van het tolrecht «'as. 11 i,-r is liet proces dus lang niet 7.00 omslachtig, liet verschil te dien aanzien tiwschen land- en wateiiollen. komt duidelijk uit in een door .llu1. Six, heet van. Hillegom in het laatst, der vorige eeuw gevoerde procedure, waarin ons hoogste rechtscollege, teil. overvloede, gelegen heid had als zijne nieening uit te spreken, dat. voor het inslandblijveiL van een tolrecht op een vaart. die tot bovengenoemde heerlijkheid behoorde, de beslissing van. een hoogere autoriteit dan de prefect destijds oimoodig is geweest. Het decreet van 1S11 is ook nog voor ons huidig tolwezeii van eminent belang. Aan de hand daarvan toch zal meestal de vraag kunnen worden beant woord, of oude, particuliere tolreehteii nog terecht worden uitgeoefend.