16 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 OCTOBER 1928 No. 2682 PROJECTIE. De ideale projectie-lantaarn zoowel voor huis- als schoolgebruik (voor doorschijnende en ondoorschijnende voorwerpen) is: een JANUS EPIDIASCOOP Prospectus op aanvrage JOS. HARTOG. Hoofdsteeg 17 _ Nobelstraat 28 Rotterdam. Utrecht. Ex oriente lux Leo 11 IWousslnac ..Ie cinéma soviétïquo.'' Ljibrairi»- Gallimarcl. Paris. DE heer Moussinac, bekend Parijsch film criticus heeft een studiereis naar Rusland ge maakt, om zich persoonlijk op de hoogte te stellen van de toestanden op cinematografisch gebied in den Sovjet-Staat en hij heeft zijn bevindingen neergelegd in een geschrift, dat weinig minder dan enthousiast kan genoemd worden. Een resultaat, dat we overigens gewoon zijn bij iedeien gast der U.R.S.S. en dat tot groote, onvermengde vreugde aanleiding zou kunnen geven, waren de onder vindingen in politicis," daarmede niet in zoo pijnlijk contrast. Het feit, dat de schrijver over tuigd communist is en alzoo sterk gedisponeerd, om op de zegeningen van het Sovjetbewind een ai of niet bewusten nadruk te leggen, nopen mede tot eenige voorzichtigheid, bij het trekken van con clusies. Daartegenover staat, dat Moussinac een uit stekenden naam heaft als eerlijk, moedig en scherp ziend criticus en dat geeft, met toevoeging dan van een korreltje Leninistisch zout, aan zijn boekje een groote belangrijkheid. Immers alt: van al de wonderlijke gerechten, die in den commuriistischen heksenkeuken worden toebereid, kennen wij ook van de Russische film weinig meer. dan enkele zeer merkwaardige specimina. Wat gebeurt daar eigen lijk, achter de barrière van taai >, brallende en naïeve propaganda-leetuur, die de Russische revo lutie als een tweede Chineesche muur om het terrein harer werkzaamheden heeft opgericht'-' Wij weten het niet het oor van West-Kuropa vangt slechts het doffe gerommel op. ecner voort durende inwendige beroering, eencr rustelooze gisting, waarboven onrustbarende kreten als: Trotsky"-,,Terreur"-.,Tsjeka"- en ..Contra-revo lutie" uitsnerpen. En uit dien politiseerenden, oreerenden en ruzieënden baaierd is de Russische film tot ons gekomen.... een verrassing en een openbaring! In den .,'Potjamkin" -- in .,I)e Moeder" en in vele ande.'e filmwerkon heeft het revolutionnaire sentiment" zich gesublimeerd tc-t een kunstuiting, zoo sterk, zoo nieesleepend en zoo oorspronkelijk, als wij gezien de gebruikelijke meetingpropaganda stellig niet hadden ver wacht. Hoe werd deze merkwaardige en oor spronkelijke kunst geboren ? Hoe werken de heksenmeesters Eisenstein. Pudowkin. Room-' Wat is als wij den puerilen term mogen gebruiken hun geheim"'? Ziedaar vragen, die lederen filmbeschouwer reeds lang hebben beziggehouden en die ons MoussinacV boekje met groote nieuwsgierigheid d'oen opslaan. Zooals het daar zwart op wit staa,t. is de op lossing zeer eenvoudig: de Russische film is zoo goed, omdat Rusland het paradijs der cineasten is. ... voila ! En niet der cineasten-alleen, maar het beloofde land in het algemeen. Men kan het ons, niet-comnaunisteii, moeilijk euvel duiden, dat wij dit nogal vér-gaand motief, met eenigszins scheeve gezichten voor kennisgeving aannemen. De harde ervaring der mensehelijke onvolmaakt heid heeft ons nu eenmaal sceptisch gestemd. tegenover iederen heilstaat en wij dienen Mous sinac'!» geschrift dan ook zorgvuldig te trancheeren, alvorens tot de consumptie over te gaan. ,,Le cinéma soviétique," zegt de schrijver in den aanhef, reste théoriquement et pratiquement. jusqu' a nouvel ordre Ie seul susceptible de fournir a l'humanjtédes oeuvres, et Ie seul capable de lutter efficacement contre Ia cinématographie internationale qui sera, dans quelques anneés . . . tout entiére entre les mains du capitalisme amëricain." Dat klopt vrijwel met de bevindingen, die iedere belangstellende buitenstaander heeft kun nen vaststellen en die wij ook te dezer plaatse meer malen constateerden, /onder echter wij be kennen het eerlijk - tot de ntopistische verklaring van dit boek te komen. Moussinac formuleert /,ijn opvatting als volgt: de film vereischt. meer dan iedere andere kunst vorm een onvoorwaardelijke discipline, gemeen schappelijke inspiratie en gemeenschappelijke toe wijding. Le cinéma reclame déja une sorte de discipline collective, par la nécessitémême des collaborateurs qu'il impose a tous les degrés." Welnu die gemeenschappelijke toewijding vindt men slechts in de ideale gemeenschap: die der Sovjet- Republieken. ,, . ,. Cet tat politique auquel il est fait allusion existe déja en U. R. S. S." Wij moeten hier tegenover opmerken, da.t de praemisse dezer redeneering ons reeds uiterst aan vechtbaar toeschijnt. Dat een kunst - zelfs een geheel nieuwe vorm van kunst als de cinema zou kunnen bestaan bij de gratie eener collectiviteit. kunnen wij niet aanvaarden. Het sterkste voorbeeld door Moussinac bijgebracht: de ..Knjas Potjamkin" keert zich tégen deze stelling: het is juist, nieenen wij, de krachtige, geniale persoonlijkheid van een Eisenstein. die een massa-conceptie als de ..Pi.tjamkin" mogelijk maakte. Niet de politieke over tuiging van een massa zal ooit het kunstwerk scheppen slechts liet genie en de kracht der kunstenaarspersoonlijkheid! Wie de zwakke film ..Die Todesbarke" en het wan-product ..Het gele paspoort" gezien heeft, immers met dezelfde ..bezielde massa" gemaakt, zal stellig geen verder bewijs van noode hebben. I loewel niet het voorrecht van een onderzoek-in-loco genoten hebbende. houden wij ons dan ook voorloopig maar liever aan onze oorspronkelijke veronderstelling, dat. de film in den volksaa.rd der Russen een merkwaardige predispositie heeft gevonden voor dezen eigenaardigen, nieuwen kunstvorm -?een zuiveren rasaanleg, die met een communistische levens beschouwing niets van doen heeft. Dat de Rus sische film eerst onder het Sovjetbewind haar groote vlucht heeft genomen, gelijk Moussinae terecht constateert, schrijven wij eenvoudig toe aan haar reorganisatie tot een voortreffelijk geleid staatsbedrijf. Kn deze reorga.nisa.Ui belangwekkende h< slim. lle il'd'/.aak van Moussiiuic's verOOKTFEED-.JUOESKE ZANDBLAD - SIGAREN 8 enIO ets. In tegenstelling met de Amerikaanseh- Kuropeesehe handelsfilm. *de ..film eapitaliste". die eenvoudig winstobject is --- gaat de Russische organisatie van het tegenovergestelde principe uit: ..Tous h's bénéfiees du cinéma, pour Ie d veloppemeiit du cinéma" m.a.w. de Sovjetstaat, wil niet a,an de film verdienen ~ - alle baten worden tot verbetering en. versterking van het bedrijf-zelf aangewend. Daardoor alleen, zegt Moussinüc. was het mogelijk een jonge organisatie in nog geen drie jaar tijds. tot een zoodanige capaciteit op te voeren. Van dit standpunt uitgaande, heeft men de pro ductie samengetrokken in drie groote lichamen: de Xot'A'itio. de (dochter-instelling) .Uc.s/mf/inom en de \\~iifkn. het filmcentrum der l'kraïne. Van deze drie is de Snrkiiio de belangrijkste. Opgericht in 1!)25 be/.it /.ij het monopolie voor inen uitvoer van films voor geheel Rusland, /jij heeft het bedrijfsplan ontworpen en beheerseht prac tisch gesproken de nationale productie. Aandeel houders en oprichters zijn: hè*. Volkscommissa riaat van Onderwijs, de Raad van Industrie en Kconomie. de twee voornaamste .sovjets van Moskou en Leningrad en het Commissariaat van Handel. Zij wordt geleid door een Raad van Administratie van elf personen en technisch bestuurd door een comité-van-vijf. gekozen dool de Algem. Verg. van Aandeelhouders. Zij heeft in haar dienst 15 metteiirs-eii-scene. waaronder Eisenstein (..l'otemkin") Room (..Het t und Sofa") Kuleschov (..Volgens de wet "l Taritsj (..Iwan de Verschrikkelijke") en Wertoff. de merk waardige absolutist. dien wij hier nog niet kennen. Met behulp van dezen staf en een totaal aan bedrijïsonkosten van 5 millioeii roebel ((i.5 millioen gulden) heeft de Sovkino in li)27 uitgebracht: 40 speelfilms. .'iO documentaire films en 511 ..diver sen". VAN DER HELST SIGAREN GOEDE SIGAREN IN EEN BESCHAAFDE VERPAKKING. De Mexhrabpom. die voor scenario's. materia.a.T en exploitatie van de Sovkino afhankelijk is, vormt een zuiver uitvoerende organisatie. De voor treffelijke Pudowkin behoort tot haar regisseurs. De H'u/A'u. die behalve wat in- en uitvoer betreft, geheel onafhankelijk werkt, beheerseht vanuit haar residentie. Kieff. hef geheele Ukraïnsch.' territoire. Behalve Stababoï(..Twee dagen") zijn haar eiiieasten ten onzent nog volkomen onbekend. Dit wat de zakelijke organisatie betreft. Wat de technische en artistieke werkwijze aangaat, vertelt de schrijver on/, zulke heugelijke dingen, dat. wij onze ooren nauwelijks durven gelooven. In enkel" axioma's, die door hun stoutheid, doortas tendheid en doeltreffendheid vernissen. heelt de Sovkino de fatale cirkel: xtioliit-rttricli'-lirinitl/!'««/. practisch verbroken. \Vij noemden reeds de leus: ..Tous les bénéfices du cinéma, pour Ie d veloppement du cinéma,". 10r zijn er meer ! In <)<? eerste plaats deze: ,.I,e scénario est Ie prétexte <t Ie fondement du film.'' (ieen kostbare renstal alzoo van ..star's". om wier physieke eigenaardigheden men stomme ver haaltjes knutselt, maar een consciëntieus bureau. dat het scenario als filmische coriceptiernogelijkheid keurt en bestudeert. Ken ,.académie libre" !?? Leningrad, waar schrijvers de ..découpage" en alletechnische phasen der productie kunnen best"deeren, om de mogelijkheden der cinematografie te leeren kcTineri, zooals de schilder zijn veil'. <!«?beeldhouwer zijn marmer leert behandelen, om.. in 't kort, een ras van xce)Kirintrn te kwceken. hetgeen iets anders bet eekent dan de huidige nood hulp der liticmtorc». Verder is daar de absolute vrijheid der mettciirsen-scene. .Mogen wij den schrijver gelooven. dan heeft de cineast in Rusland een zelfstandigheid.. als nergens elders, li- het scenario eenmaal goed gekeurd, dan is hij onbeperkt souverein ov. i middelen en uitvoering. Ten slotte de belangrijkste stelling, scheiding van film en /..g. ..amusement", die de auteur a!-volgt formuleert: ,,On s'efforce Ie plus possible d'amener Ia suppresMon iie^ ,,attractions" Deja beaucoup de salles ne presentent que de^ films, elles ont lhninétotit empnint au music-hall, en verii:' de ce principe, seul juste, qu'il convient de ne pas crei-r de confusion entre les genres." \\'ij noemden slechts de meest principieele. d.' me, «t revoltit joiiuaire hervormingen van ii.i Sovkinobedi-ijf. Tal van andere, als liet bevorderen van een serieiise. Zii.:ikkimdiu'c filmpers, de ve;-blul'fend-radiciile herziening v M n de vak-opleid iim (technisch en artist i<>k). het kweeken va.n o-n geschoold publiek door gesubsidieerde studi' ?vereeiiigingeii (de t).D.S.K. Association de>' .\rnis du ('inéiniitographe. een soort reusa.c-litii-'J Filmliga). 7ieda.il.]' een werkprogramma, dat zich vierk;i.:it heeft geplaatst tegenover liet systeem van <ien variété-lredmolen. \va,a,rin de film nu reeds jaren als een blind paard rondsiikkelt, /.ondel- een -ut]-, vooruit te komen. In i-en tweede deel. getiteld: ..Les théories. leidées. les oeuvi'es". begeeft de auteur zich op aest hetiseh terrein en het zou zeker de moeit i loonen. hem ook hierin te volgen en wa.ir noodig - te bestrijden. Maar dat zou een nieuw artikel eisehen en het raakt per slot van rekening toch dingen, die hier vanzelf op hun beurt t ei sprake komen. Zooals het boekje daai- ligt. geeft, het een buiten gewoon belangrijk inzicht in een wereld, die tot nog toe voor ons gesloten wils en waarvoor bij vele lezers van dit weekblad stellig een groot e belang stelling bestaat. In hoeverre de schrijver de noodig.? objectiviteit betracht of de Knssische film productie op den ingeslagen weg zal kunnen voort gaan. . . . het zijn dingen, die wij hier niet wagen te beoordeelen. Laa.t ons er het beste van verwachten en hop'-iu dat. de- wijzen, ditmaal uit het Oosten /.uilen komen. PANDBRIEVEN BEUPSKOERS . DIRECTIE M? S.J.VAhZlJST M? J.F.VERSTEEVErf