Na. 2682 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 OCTOBER 1928 Wetenschappelijke Varia Een Winterboek door Dr. P. van Olst Ken wetenschappelijke aanwinst IN 1917 heeft de bekende astronoom-meteoro loog dr. O. Kaston een mededeeling gedaan aan de Kon. Ac. van Wetenschappen betreffende een door hem geconstateerde regelmaat in hot optreden van strenge of zachte winters. Hij had toentertijd de gegevens verzameld die bekend waren, over de winters van een ruim duizendjarig tijdvak, n.l. van 760?1917. dus 1157 jaar. Als men nagaat hoe graag de menscheri over het weer praten, wat natuurlijk ook geldt voor de oude kroniekschrijvers, dan kan men zich we] voor stellen welk .een enorm materiaal van gegevens ter beschikking stond van den onderzoeker. Kn natuurlijk kon alles ook niet zoo maar geaccepteerd worden, maar alles moest kritisch, zér kritisch geschift worden. De gegevens werden in drie groote perioden ondergebracht n.l. het tijdvak van 700 tot 1750, waarin alleen histo rische gegevens beschikbaar zijn, die hoofdzakelijk na 1205 met meer zorg behandeld wer den ; dan het tijdvak 1756 1851, waarin ook wetenschap pelijke gegevens beschikbaar zijn gekomen door oude ther mometerwaarnemingen, die, alhoewel minderwaardig ver geleken met de moderne waarnemingen, toch een veel vaster basis vormen dan alleen de verhalen van de kroniek schrijvers, en eindelijk het tij d vak van 18 51 1916 waari n thermometrische waarnemin gen gedaan zijn, die een vol doenden graad van nauwkeu righeid hebben e i onderling vergelijkbaar zijn. * * * Dr. Easton kwam bij dit onderzoek tot de merkwaar dige conclusie dat er waar schijnlijk een periode van <S9 jaar is, waarin de winters op regelmatige wijze optreden, naar hun strengheid of zacht heid beoordeeld. In het eerste kwart dezer periode zijn de winters zeer streng, in het tweede kwartaal daarentegen vrij warm, in de derde periode vrij streng, en in de vierde periode zeer warm. Men moet dit vooral niet te letterlijk opvatten, waar men als een neiging" tot strengheid of zachtheid, enz. Het jaar 1916 was juist het laatste jaar van de laatste volledige periode en sinds dat jaar zijn we dus weer in het eerste kwartaal, in een periode, met strenge winters. Men zal zeggen: daar hebben we nog niet heel veel van gemerkt, maar men roepe geen hei, eer men over de brug is. Van 1917 tot 1939 loopt het eerste kwartaal, dus we hebben nog gelegenheid genoeg vour het beleven van een strengen winter. Wij hebben trouwens in de loopende kwartperiode reeds een strengen winter gehad (1917) en een paar koude winters (1922 en 1924). Er zijn slappe en zelfs zachte; winters tusscheit geweest, maar de bedoeling is ook niet dat alle winters streng zijn in het eerste kwartaal dei' 89 jarige periode, maar dat de kans een strengen Pijnloos Scheren Geen pijn of naschrijnen en stukgaan der huid, indien men vóór het inzeepen de baardopper vlakte inwrijft met een weinig Purol. Heeren die gewoon zijn na het scheren poeder te gebruiken, nemen de verzachtende Purolpoeder daarvoor, Purol in doozen van 30 en 60 et., tube 80 et. Purol-poeder in bussen van 60 et. en l gld. Verkrijgbaar bij Apoth. en Drogisten winter in zoo'n kwartaal oenigszms in de andere kwartalen. * * g]',: dan Het effect van een strengen winter zal ook op ons moderne menseden heel anders zijn dan op onze voorouders. Met centrale verwarming, pekelwagens voor sneeuwruimen, treinen die de vast gevroren booten vervangen enz., beleven we de lange kon heel anders en stellig minder intens dan de menschen die een open haardvuur brandden. door sneeuw geblokkeerd werden en hun kanalen en waterwegen maandenlang voor de scheepvaart onbruikbaar zagen blijven. Welk een verschil reeds tusschen de winters van mijn jongensjaren en die van thans. Toentertijd ''eed men herhaal delijk schaatsen op de Amsterdarnsche grachten, zelfs in niet strenge winters, terwijl rui de scheepIJsvermaak op de Schelde voor Antwerpen in den strengen winter van 1564?1565 (Uit Dr. Easton, les Hivcrs) vaart veel langer liet \vinterbeold verstoort daf anders iii ons geheugen blijft, hangen. Dr. J'Jaston heeft thans alle data gepubliceerd uit de ruim 500 boeken en geschriften waaruit hij zijn gegevens heeft verkregen, met daarbij de wijze van waardeering de:- winters, liet bock: ..les hivers dans l'Kurope occidentale" is een weten schappelijke aanwinst, waaruit ook leeken interes sante bijzonderheden kunnen opdoen. Vanzelf gaat men aan het. snuffelen en t'antaseeron voor de toekomst. Wat zou het niet heerlijk zijn als u e nog eens ei-n ..o.iderwetsche.n" strengen winter meemaakten, eentje, die een ..grand hiver" genoemd wordt. zooals de eeretitel is van een harde, uiterst strenge» winter, /oo'n winter b. v. a,ls die van l 709 (dus ei IK Ie l TOS. beg n 1709). die oeri der allerergsten was van de moderne tijden, de winter, die nog lange jai'eii onderscheiden werd als ..de koude winter", toen na een tamelijk /achten \oorwinter. de vorst inviel in begin Januari en maanden aanhield, (oen de grond drie el riiep bevroren was. toen iemand 's nachts kon wakker gehouden worden door donderslagen of kanonschoten, die den. volgenden da,g bleken veroorzaakt te zijn door st ukgevroren rotsblokken of tot op het nieig gebarsten eiken. t oen men van llarlingen naar Amsterdam per schaats kon komen. Of anders een winter als van 1SSO. toen het van halt' November vroor tot dichtbij het einde var. Februari. Of zou men liever een zeer zachteti winter hebben, een tegenvoeter va,n 1709 en 1830, zooalf-;. b.v. de winter van 1289 die ongemeen zacht was. Te Keulen droegen de jongemeisjes met Kerstmis, en Driekoningen kransjes van viooltjes, primula's. en bloeiende boschbes (tenzij de kroniekschrijver met ..bleuets" de blauwe oereprijsjes bedoelt, wat niet onwaarschijnlijk is). In den Klzas:bloeiden de bloemen voor Kerstmis en de wijn gaarden reeds voor \',\ .Januari. .Kind December zwommen de jongens in het meer van ('onstaiiz. De eksters en kippen zaten al voor Driekoningen (begin Januari) te broeien. De boomen behielden hun bladen van het afgeloopen jaar totdat zij nieuwe bladen maakten ! Het was bij het onder/.oek wel eens noodig om vergissingen te herstellen. Zoo is de winter van 701 een der historische strenge winters geweest, de eerste ook die goed gedocumenteerd en gedetailleerd be schreven is voor West-Kuropa. De kroniekschrijver Sigebert /egt dat de koude in October reeds begon. Ilij vermeldde echter als jaartal 7(5", maar ooemt 2 jaar later den dood van den beroemden bisschop ('hrodogangas. Daar deze volgens betrouwbare opgaven in 760 is gestorven, heeft Sigebert zich dus vergist en bed >e t hij den strengen win ter van 701. De Melliceriser Kroniek geeft 762 a,ls het jaar van de hevige vorst, aan, maar tegelijk vermeldt deze kroniek dat in hetzelfde jaar den vierde)*. Juni een zonsverduistering is. geweest. Daarom zijn de astro nomen dadelijk in staat dezen kroniekschrijver zout op den staart te leggen en te constateeren dab deze zonsverduistering een aanwijzing is dat de strengt; winter viel in 761 en niet in. 762. r In het historisch registerderwinters worden ook nog een aantal jaartallen \ermeld, die vallen voer de eigenlijke peri ode, waaruit Dr. Kaston zijl» gegevens baalde. 7oo staat ophet jaartal 66 voor ('hristus een winter vernield die koud was in /ui.l Rusland. Strabo. in zijn geografika, deelt ten minste mede dat bij de mon ding van de l'alus Ma otides (tegenwoordig: '/.<?'? van Azol') een der generaals van Mithradates op het ijs de cavalerie. der barbaren versloeg, op de zelfde plek waai- zij 's zomers. in een zeegevecht op hun kop hadden gehad. Wie denkt dan als rechtgeaarde vadci lander niet aan dergelijke cavalerief\ perinient en op eigen bodem, n.l. aan het veroveren onzer bij Texel ingevroren oorlogsschepen dooi- Kransche huzaren alleen is dit verhaal van eigen bodem een legende die vermoedelijk geen soliede basis heeft, terwijl liet ijsgevecht van .Mil hradates.. hoewel tien maal langer geleden en in tien maal verdorat gelegen woestenijen voorgevallen, ge steund wordt dooi- Strabo's naa-m en dus gemak kelijker te gelooven is dan de oorlogsleu^cns uit moderner tijden. Ook wie zich interesseert voor het onderworp der winter-periodiciteit als wetenschappelijk onder werp vindt, in Dr. Kaston's boek belangrijke zaken. Maar daarvoor is het hier niet de plaats om ei over uit te weiden. N.V. J. S. MEUWSEN'S Grootste keuze. . . . STETSON&