DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 OCTOBER 1928 No. 2682 Amerikaansche brief door Hendrik Willem van Loon ^VERPAKTE AMERIKA verheugt zich geenszins in een algemeene Europeesche populariteit. Dat is niet meer dan begrijpelijk. Ik vind het ook niet prettig om aan dien meneer in de Viottastraat herinnerd te worden, wien ik nog twee en dertig gulden schuldig ben voor een paar telegrammen naar New-York. En dan komt er nog bij dat Amerika rustig doorwerkt en zijn energie; in gulden winst omzet, terwijl Europa kibbelt, vecht, hier zesduizend millioen voor nuttelooze grensverdedigingen wegsmijt, daar ain een. even nuttelooze vloot billioenen verknoeit, overal soldaten at'iicht, kazernes bouwt, buren bestookt, en op elke mogelijke wijze het nog overgebleven kapitaal vermorst aan nationale en internationaleruziotjes, die in den regel tot het jaar 500 v. C. teruggaan en daarom reeds lang verjaard zijn. Dat een reusachtig Kijk dat zich van al die hakkenzetterijtjes niets aantrekt, er zeli's niet naar luisteren wil en beslist weigert om eer enkeien helpenden vinger uit to steken totdat de hoeren disputanten eindelijk zichzelf eens /.uilen beginnen te helpen, dat een dergelijk gerneenbeet weinige vrienden heeft, dat valt te begrijpen. Hot kon ook wel niet anders. En, aan gene zijde van den Oceaan leggen wij er ons bij neef. Als we dan onpopulair moeten zijn. zijn we onpopulair en daarmede uit. Maar het maakt het wel wat al te gemakkelijk voor die belangen, die er hun voordeel in zien het Europeesche vasteland nog nu er tegen Amerika in het harnas te jagi n, elke geweiischte ongerijmdheid te lanceeren en die tot gemeengoed van Jan Publiek te maken. Daar is het vriendelijke sprookje van een ?waponing tegen Japan, van reuzeiilogeis en een reuzenvloot die uitgerust worden togen Japan. Daai- is, van ouder datum, de fabel dat \Vallstroot de Amerikaansche Republiek in den oorlog dreef om d'eigen beurs te redden. En tracht niet ei' legen te redeneeren. De eerste de beste brave burgerman wiens eeltige bekendheid met Amerika. daarin be staat dat hij met ontbloot hoofd zijn oude volkslied uitgalmde bij de plechtige ontvangst van e"ii neger juf f rouw. zal u haarfijn weten te ver tellen, dat Morgan er achter heeft ge/cl en, dat Morgan (met of zonder de coöperatie van d"ii l'aus, wartt er zijn twee verschillende soholo/i op dit gebied) nu nog de lieele \\ere1il rege.ert. maar bovendien, dtst -Morgan maar een briei'kaa.rt je. hoeft te schrijven en het Witte Huis. de Senaat mits gaders het Ihus van Afgevaardigden trillen en beven van louter angst en haasten zich om te doen. wat deze firiantieele geweldenaar hun bevoelt. Dat deze vermoed-:' diktator van Amerika, tegenover een regeering staat die hem y.ell's niet beleefd durft te ontvangen uit vrees daardoor onmiddellijk haar populariteit te verliezen, /.al men er bij de menigte in Kuropa nooit inbrengen. Want Amerika is ver weg. En om nu tot mijn schaapjcs (op hot natt-helaas, want diinken doen wij al (e veel) om nu tot mijn schaapjos terug te keeivn. ziet hier wat er in die verschrikkelijke oorlogsjaren, die reeds zoo vele eeuwen achter ons liggen, werkelijk ge beurd is. Er is sindsdien zooveel gebeurd dat het moeilijk is zich dat alles precies te herinneren. Maar wie die dagen in Amerika meegemaakt l'ooft weet dat er bij het uitbreken van den ooi'og geons/.ii.s een anti-Duitseho stemming in Anu rika heorsciile. In. tegendeel waren er vele invloeden aan h"t werk om die stemming p.-o-Duit-'ch te maken. In de eerste plaats liet groot e a.antal Dm'tsohcrs dat in Amerika Woonde. Voeg daarbij de Teren die in de politiek de bovenhand hebben en die steeds heftig anti-Engclsch geweest zijn on dit z.'Ife ge durende den oorlog bleven, toen Amerika reeds . lang gedwongen geweest was met de geallieerden Voor Allen die Sukkelen met Verstopping of moeilijken, tragen en onregelmatiger! Stoelgang zijn Mijnhardt's Laxeertabletten onmisbaar. Werken vlug zonder kramp of pijn. Bij Apothekers en Drogisten. Doos 60 et. samen te werken. Voeg daarbij de bewondering die duizende Amerikanen die in Duitschland ge studeerd hadden voor dit groote volk voelden. Voeg daarbij de kracht van Washington's laatste woorden .,blijf vit Kuropa weg". Neen, wat er ook later gebeurd is, toen de oorlog uitbrak was de Amerikaansche republiek niet anti-Dnitsch gezind en volkomen bereid de heere;: in Europa in hun. eigen petje gaar te laten koken zonder er zich nu heel A eet om te b< kommeren wie liet eerste ga.ar zou zijn. /oo schreef wij'en Theodoro Roosevelt in zijn Outlook, /oo schreven de kranten wi< r geschrijf de moeite waard was. Zoo sprak AVilson eu leest men zijn. brieven van dien tijd er op na. da.n weet men, dat. hij dat ook diep in zijn hart voelde. I>e gewone. alioda.agsche Amerikaan dacht ,,dat heb je van al dat gedoe met legers on uniformen en paradis. Xa hebben ze hun verdiende loon. L-iat ze mekaar maar afslachten. Wij, in onze Hepubliek, hebben het beter en de lu m ?! zij gedankt dat wij ons nooit dien \ orstenrommel op d,- hals gehaald hebben, want dat geeft maar iasl". Il'-t leitje was schoon. Men kon er op schrijven wat men wilde. fri de vaudoviUe-theaters (de beste barometer voor de plaatselijke politieke weorgosteldhcid) zong de menigte en applaudiseerde bij het refrein van het aandoenlijke lied: ..l did not raise my boy to be a soldier" en luisterde naar do eerste ongeloofelijkc verhalen omtrent do Eiiivpceschimobilisatie.. zooals men naar een h<'< l pakkende. maar een beetje griezelige film l ijkt. .''ion vond hot wol intei i'ssant. maar was 1.0ij dal men er zelf niet ;noe te maken had. En toen begon net. liet is een ondankbaar vork ou;!o koeien uit. de sloot, te ha.!.-n, maar de urggraal' van llni/.e Doorn heeft het diertje /..'l! al halverwege iid den Krommen Itijn gesleept. Als er wat modder va!! is liet hoüsch mijn schuld niet. D" onvorseliillighi i'i van het/ Aniorikaansoho publiek tegenover don hooien oorlog en de bezadigde welwillendheid tegenover Duifsohland veranderde plotseling door de ihideu 011 de woorden van ilii'ti /.oiiden lioorschor,dio nu na tien jaren ;iog < eiis het aan denken a,an Wiison trsieh! te bekladden om zich zelf eenige superieure deugden toe t ? sohrijvi-u. die de (.Jeschieden is hem Werkelijk ni'-t /.al toe kennen. Laat ons dan (voor hot laatst, als do hoor van Doorn hot ons toestaat ) oven momorecron wat er gebeurde om die Aiix-rika.-na-'ehi onvo,'sehil)jv!ioid in boft il-.. -11 toorn legen Di.it schla.nd to doen o\ er Fouten, fouten, fouten. De oeiie fout boven o;> do andere. Nog wa.s <le Belgische grens niet over schreden of dos Keizers Kanselier hield zijn be roemde rede over ..i.ood breekt wet". Nog had men zich dit niet uit de ongoloo\ ige ooren gewre ven ot Leuven, stond in licht eniaia ie. terwijl do puinhoopen bezoedo'd worden door de kroko dillentranen van dezen zelfden Kei/.or. wiens ii'ezant in Washington korten tijd daarna door middel van een Kleinen /ookor a;m 120 millioen Ameri kanen mededeelde hoe zij niet en hoe zij We! don Oceaan over mochten stoken, /clI's toon nog wilde do overgroot o meerderheid van het Ameri kaansche volk niet aan een oorlog meedoen. ..Hlijt' uit iMiropa". bleef het wachtwoord. Maar il at ging niet meer. In Duitsohland begon de pers stemming te maken tegen het zondige Amerika dat oorlogsbehoeften leverde aan de ge allieerden. Dat een twintigtal ja.ren to voren hun «igcitsfe eri beminde (min of meer) llcci'sofu-r .-uut groelinama in Londen een uitgewerkt veld tochtplan gezonden had, opdat de Lngelsche legers dos to sneller het stamvorwanfëboeronvolk (die ..stamverwantsehap" klonk aardig) er onder zouden kunnen krijgen, dat scheen men vin.r het oogenblik vergeten te hebben. Dat Duitsehla-nd in dien oorlog aan Engeland geschut geleverd had evenals het dit in den. Spaansch-Amerikaanscheri oorlog aan Spanje gedaan had, evenals elk land, als het de kans krijgt, aan elk ander land wapenen. zal leveren, ziet. dat werd voor hot gemak maar vergoten en Amerika werd. a.a n de kaak gesteld als een land dat zonder geweten in een reusachtige kanonnen-fabriek was veranderd, onkoi on alleen om het arme eerlijke Duitsche v<.lk er onder te krijgen. Maar w.it kon men verwachten van oen rijk waar hot Departom -nl van Builenlandsche /aken eenvoudig nooit mol hot Departement van Oorlog confereerde en waar alles bedisseld Werd door ooit nazaat, van don Ouden Krit s. die zijn keizerlijken trein loog liet rondrijden, terwijl hijzelf wegens hot vliegergevaa,!' in oen automobiel!jo het front afreisde ? * # Hot is een oude koe 011 oen Zeer doode koe on het boost had in zijn grachtje moeten blijven, .Maar in dat doel van do geschiedenis dat mij min of moor bekend is. zoo ongeveer do laatste vijftig eeuwen, kan ik geen. enkel ander voorbeeld vinden van een dergelijk'- syst< matisclie aanhitsingpolitiek tot wrevel on strijd als die welke do Keizerlijke, Duitsche rogeering gedurende do eerste twee jaren v.-i.n den oorlog tegenover Amerika volgde. Dat do geallieerden (e hunnen bate uit de domheden en grofhedon van do Duitscho diplo ma,! ie munt sloegen, is begrijp,'lijk. Dat zij in dr keuze van hun middelen oven weinig kieskeurig wa.ron a.!s oen vischviouw die een paling vilt.i-botrouretiswaa.rdig1. Maai- als hot waar is dat na twee jaren de gea.llieerden ton opzichte va-n hol Aiuerikaanseho publiek alle troeven in handen hadden, dan is het e\vn \va.ar dat Duitschland hun die troeven, in. do mouw geduwd ha.d. Totdat eindelijk do dam van de onverschilligheid brak on \\ ilson on zijn neutraliteit .*'; a.Me a.;id<Te b'./adigdf geesten woggvvaagd werden omdal oen ieder dool do woorden on de dad-'H van den Dniisehen Koi/.ot tot de conclusie gekoiin-n was ..wij /.ijn de volgend' ma-il aan de beurt. Lat en we. zoolang het nog niet t e laat is. ge i n een o zaak maken mei d:- geallieerden. wanl nu hebben wij nog de kans on/.e huid 1redden en over een hall' jaar misschien niet moer" Waut Amerika, kwam niet uit ideöelo gronden in don oorlog, maar zuiver on alleen uit het volkomen normale verlangen on k niet op een goeden dag liet onderwerp Ie worden van een \an die Keizerlijke feest eüllt at e's waarvan de Wereld lli eerste t wee jaren san Jen oor'og \<.<! meer hoordi dan. ioina.nd lief was. ..Hol was dus zuivel eigcnbe';< ng". '/Uit go zou'getl. \ olkomen juist '. l lel wa.s zuiver ei gen bel;1 ng. maar e>.|i eigen belang, dal hot dreigende govaar had loeren inzien niet d'ior de /.ooirena emde laster-campagne van d< latere vrienden, n ia a. r doo.- de bolt e on hand i gl ieder. van dion/.ell'doii Keizer on zijn raadslieden, dii thans trachten nog eens voor hot laatst de schuld te werpen op don man die don moed had vom zijn idealen in den dooi! te gaan. Dit is nu allema.al zeel' oude geschiedenis en wij deden er het beste aan dit alles zoo spoedig moge lijk on zoo definitief mogelijk to vergeten. Maai kan niemand den Hoor van Doorn aan het ver sta.ml brengen dat het spel gedaan is. dat do spelers naa.r huis zijn gegaan, ja. dat zelfs hol licht in do zaal niet meer brandt, dal ei' niot.nioor is. behoort to zijn dan ..Stilte";' BERGT UWEN INBOEDEL BIJ VOORGENOMEN VESTIGING IN DEN HAAG OF IN HET BUITENLAND BIJ DB FIBMA BATENBURG & FOLMER TE 'S-GRAVENHAGE,HuuGENSPAB,K22 TELEFOON 11030 EIGEN GEBOUWEN. Bespreking kosteloos 8PEC. BlNNENL. EN INTEBN. TRANSPORTEN