No. 2682 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 27 OCTOBER 1928 De gedekte tafel in vijf eeuwen door Kate de Ridder Boekbanden van Elisabeth Menalda door Ro van Oven HET eten is een van de belangrijkste levens functies van den mensch; dan doet het li chaam de zoo hoog noodige brandstof op, die het levensvlammetje voor uitdooven moet behoeden. Geen wonder, dat er in den loop der eeuwen veel ?zorg aan het eten is besteed. Doch ook aan het op?dienen van dat voedsel. Er zullen niet veel menschen bestaan, die de waarde van dat opdienen onderschatten, ledereen, -die wel eens een tijd ziek is geweest, weet hoe de ?eetlust opgewekt kan worden door een smakelijke wijze van ..opdoen". Men kan iemand de lekkerste hapjes voorzetten, opgestapeld op een bord. met ?een verbogen vork en zonder servet en hij zal ei' noode van nemen: doch men kan ook het eenvou digste vleesch, wat groente, aardappelen en een beetje jus zóó keurig opgediend binnenbrengen in een aardig servies met mooi zilver en een helder servet, dat de patiënt er honger van krijgt en met .graagte gaat eten. ,,De gedekte tafel" is inderdaad in ons leven een punt van veel belang. En daarom is het zoo juist «ezien van de comités, die bij deze tentoonstellingregelend en uitvoerend optraden, om de gedekte tafel aJs uitgangspunt te nemen voor de interessante show. Van 20 October tot 19 November is de zeer merk waardige collectie eetgerei met de zeven tafels in het Gemeente Museum aan den Korten Vijverbergte 's-Gravenhage te zien. Ik raad u aan om vóór uw rondgang even in een rustig hoekje de beschrijving der tafels te lezen. ?die in de catalogus aan de opsomming van het ten toongestelde vooraf gaat. Die beschrijving is zeer belangrijk en zal u de beste geleidster zijn bij uw 'l)ezoek. De oudste tafel van de serie van zeven is die uit 'de eerste helft der 16de eeuw. een beeld gevend van het eenvoudige middeleeuwsche leven. Luxe beistond er ook toen reeds, doch alleen bij do maaltijden der vorsten: aan de hoven heerschten pracht en praal: de disch van den deftigen burgerstand echter muntte uit door eenvoud. Een vierkante tafel, laat Gothisch model, bedekt Tnet een eenvoudig arnmelaken", is verdei- slechts met een paar primitieve houten en tinnen bordjes. ?een paar kroezen en ec-nige messen en koperen lepels belegd. Vorken ontbraken in die dagen. Dan volgt de tafel van het begin der 17de eeuw: ?een rond model, rijker bewerkt naar Henaissancetrant. Een damasten tafellaken. \ emo.r.l met jacht motieven, en afzonderlijke servetten, waarin de provinciewapens en het jaartal l til 2 staan, bewijzen ? dat men niet meer, zooals een eeuw eerder gebeurde. de vingers aan het tafellaken of aan een gezamen lijke handdoek: de dwale" behoefde af te vegen. Overigens is ook hier het tafelgerei nog zeer een voudig: kannen, schalen, borden, het isalles van tin. De eenige luxe werd bijgezet door een hoofdschotel _met een zwaan of pauw in vollen vederdos binnen te brengen. Zoo'n pronkstuk is ook hier present. De 3de tafel is van omstreeks 1(590: het prachtige ? en meer hygiënische porcelein heeft het tin ver drongen. Er is o.a. een bordje, waarin een heel ver haal gebakken is, datmenhet bewerkelijke tin lieve ? door porcelein moet vervangen, daar dit afgewasschen wordt en niet geschuurd behoeft te wor?den. Voor mij was die derde tafel de mooiste van allen. Zij maakt een rustig en voornaam effect, is .-als een stilleven van lleda met het ('hineesehe blauw porcelein. de aangesneden vruchten en de hopranken slingerend om de roemers. Het zilver prijkt hier voor het eerst op tafel: lepels, zoutvaatjes, kandelaars ! De meubels zelve hebben de be kende getorste pooten. Jlet glaswerk is edel van - vorm en sierlijk gegraveerd. Dan volgt de tafel van 175(1; de Fransche invloed is merkbaar; hier heerscht een verfijnde smaak, die zelfs haar stempel drukte op de kleinste détails: tot in het tafellaken zijn de slingerende lij nen geweven. Doch ook in de ranke kandelaars, in het eetservies met familiewapen (door bemidde ling der Oost-Indische compagnie liet men in het ('hineesche rose porcelein het familiewapen bewer ken), in het geslepen glaswerk en het graciouse koffieserviesje herkent men de preferentie voor het losse, bevallige rococo. De Empire tafel is de 5de; het zwaar vergulde pièce de milieu op het spiegelplateau is alles domineerend: de hoofdindruk is hier: enorm duur en overdadig. Hoogst merkwaardig is. dat men er in slaagde een door Napoleon zelf bestelde tafel met stoelen en bijbehoorend damast voor deze tentoon stelling beschikbaar te krijgen: ook de waterglazen dra en zijn gekroonde X. Een Fransch porceleineii eetservies. zware candelabers. groote fruit schalen verhalen hier van prachtige pronk. Uit het midden der 19de eeuw stamt de Biedermeijer-tafel met de acht stoelen, afkomstig van het huis ,,de Pauw", een warm en intiem geheel met het Engelsche eetservies. de zilveren kandelaars en al het kristal. De laatste is de tafel van 1928. die voor velen een teleurstelling zal zijn. Deze is kil. rommelig en ongezellig. Waarom heeft men hiervoor niet iemand als Chris Lebeau in den arm genomen? De licht eikenhouten tafel met het Limoges eetservies zal niemand als specifiek modern herkennen. Waarom niet de werkelijk moderne tafel ~oml<r tafellaken, doch met kleine fijnlinnen kleedjes onder ieders bord? Waarom hier niet een van Van Gelder's prachtige serviezen, van die rooinwitte met een kleurig randmotief. die het zoo mooi ..doen" op een donkere tafel, waartegen ook de Bazel of de Lorm's glaswerk zoo prachtig kan af steken? Op een echte tafel 192S is ruimte, zoodaf elk bord en elk glas, ieder stukje zilver tot zijn recht komt. en voor bloem versiering wordt gelukkig tegenwoor dig ook iets veel mooiers gebruikt dan wat we nu hier zien. Is Sheherezade niet de modernste tafcldecorateur? Het is heel jammer, dat op een ten toonstelling als deze. waar aan het antieke zooveel eer wordt betoond, het moderne zoo stiefmoederlijk wordt behandeld. Het had beter lot verdiend. Niet alleen de gedekte tafels zijn belangrijk, ook de z.g. series van het eetgerei: de serie van hel bord. die van mes. lepel en vork (waarbij een zeld zaam mooie verzameling van Dr. .Molhuijsen). de serie van den kandelaar en die van de drinkbekers zijn een nauwkeurige bezichtiging- ten volle waard. Voorts is er nog een collectie schilderijen te zien (bij iedere tafel hangen er voorstellingen uit den tijd), een mooie verzameling damast en eindelijk een aantal .,kleingoed" van de tafel: zout vaatjes. peperbussen, bonbonbakjes, kastanjevazen enz. Vele vitrines vol. Ook de aardige Wedgowoodkinderserviesjes ontbreken hier niet. Alles bij elkander een tentoonstelling om ..je hart aan op te halen !" VAN ALLES WAT Waardig |»atriotisnn' In Zwitserland, waar ieder jaar de herden king plaats heeft van den .Nationaleii Bondsdag. worden op vele bergtoppen vuren ontstoken, die uitdrukking moeten geven a-aii hetgeen in het hart van het volk leeft: solidariteit en broederzin. ..Die .None Ilolvetische Gosellsehal't" richtte «-en oproep tot het geheole volk, /.ieh op dozen dag waardig te gedragen; niet door het afsteken van prutsvuurwerk dezen dag te ..verknallen": noch door la.wa.ai en wangedrag de plechtige beteekenis van dit l'.'est te boderven, maar door een bijdrage te schenken aan het Xationale fonds. die. hoe klein ook. toch de saamhoorigheid zal versterken, daar men weet dat door dit fonds nooddruft igcn geholpen worden. .Ma-ar bovenal, met dankbaarheid te denken aan de alpinisten, die elk jaar de brandstoffen naar de hoogste bergtoppen dragen en het gevaar van den nachtelijken terugtocht trotseoren. opdat op den feestdag dit vurig eenheidssymbool ovci- bergen en dalen zijn licht zal uitstralen. ^ El. is de strijd, die gestreden wordt tusschen hen, die de herleving van het oude ambacht. begroeten als de aanvang van een nieuwen bloei en degenen, die slechts de schoonheid erkennen van de machine, waai' een feller, volgens de oenen over haast, volgens do anderen harmonisch, tempo scheppend optreedt. Onmisbaar lijkt me de her leving van hot oude ambacht om eindelijk te ge raken tot een ..machinaal" resultaat, dat bewogen wordt door het rhytme van dezen, laten we liever zoggen, van den komenden tijd. Want de machine hoeft evenals hot handwerk evenwicht van noode on eerst als het handwerk dit evenwicht, gedurende de 19e eeuw deerlijk verstoor,1. zal hebben teruggevonden, zal de machine haar eigen schoonheid volledig ontdekken. Het eerste kwart dor 20ste eeuw hooft het hand werk tot zijn intrinsieke waarde teruggebracht en langzaam, o uiterst langzaam zal do tijd komen, dat het zijn taak zal hebben vervuld. Gelooven we, dat hot individu zal ondergaan in de massa (Amerika en Duitschland schijnen in deze richting te wijzen), dan zal het handwerk zijn taak bobben volbracht. Maar behooren we tot hen. die buiten do massa de individuen onderscheiden, dan zullen we ook do eeuwige levenskracht van hot handwerk er kennen. Het handwerk, dat in boekband, in boekstempel den kunstenaar-vakman volledig bevrediging kan schenken. Zóó. als hot bedreven wordt door Elisa beth Menalda. die in het ..Nieuwe Huis". Hoelof Hartstraat l te Ainstorcam oen expositie hoeft ingericht van de boekbanden, door haar. in even wichtig schoonheidsge\oei. met volkomen behoersching der techniek, in don loop dor jaren ver vaardigd. Op de vroegere Kunstambaehtschool. thans Instituut voor Kunstnijverheid te Amsterdam. heeft ze het boekbinden n het snijden der stem pels geleerd onder do beproefde leiding van ha,ar looraar J. B. Kmits. nadat zo te voren de Ambachtsscliool te Leeuwarden, do (jucllinusschoo] te Am sterdam had bezocht. Veel technische bedrevenheid heeft zo dus ver overd, zoodat ze in staat was. binnen do grenzen, telkens opnieuw door het te binden boek of album gesteld, haar intuïtie vorm te geven. In hoofdzaak gebruikt ze voor do loeren banden geitenlcor. Verschillend gekleurd, waarin het grein van hot leer zulk oen belangrijke factor voor de schoonheid is. Ze snijdt zelve haar stempels on wonderlijk is do verscheidenheid van patroonteokening. welke met nzelfde stempel, telkens anders gerangschikt, kan worden .bereikt. Daarvan getuigt o.a. de groonlodoron band. zwart-on-goud gestempeld, waarin oen oorkonde, aan Dr. S. G. de Vries opgedragen, is vervat. Vijf stempels werden voor dit zeer ranke ornament gebruikt; dezelfde stempels, op andere wijze samengevoegd. leiden tot oen resultaat, hot bost te vergelijken met de variaties van een caleidoscoop. Met dit, verschil, dat deze variaties toevallig, gene wél overwogen zijn. l'itorst sober, slechts mot oen enkele rechte lijn, wei-d bot herinnoriiigsalbum, aan Mr. E. C. Knap pert aangeboden, verlevendigd. Opmerkenswaar dig is, boe steeds strakker, meer beheerscht hot ornament wordt van deze ba.nden, waarvan de Kembrandt bijbel, oen der moeilijkste werkst likken, hot bewijs levert. Voor bibliophilen in de eerste plaats, voor allen, die het schoone handwerk liefhebben, is dit bindwei-k de aandacht overwaard. Koopt U een gouden ring zonder merk? Waarom dan wel boter zonder Rijksmerk? Hofstede Oud-Bussem" Kerkstraat 67 TeL 37344