Sinds meer dan vfiftig jaar aan de spits der ?weekbladen . . . . " ONDER HOOFDREDACTIE VAN G. W. KERNRAMP Redacteuren: H. BRUGMANS, L. J. JORDAAN, M. KANN EN TOP NAEFF. Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM C. Dun, tóch ijzersterk OPGERICHT IN 1877 No. 2683 ZATERDAG 3 NOVEMBER 1928 Woeker en woeker bestrijding door Mr. Dr. G. van den Bergh D K woeker woekert in het verborgene voort. Vandaar dat slechts weinig mensen zich van ernst en omvang van het vraagstuk bewust zijn. In het algemeen komen alleen de beklagens waardige slachtoffers zelf, benevens enkele maatschappelike werkers met het euvel in aanraking. Het is zelfs voor ..deskundigen" en ingewijden uiterst moeilik de volle omvang van dit kwaad te leren kennen. Vast staat evenwel, dat vooral in de na-oorlogse jaren, en voornamelik in onze grote steden het euvel diep heeft ingevreten. Hier in Amsterdam vertoont het kwaad zich in tweeërlei vorm: het groot-bedrijf" en het klein-bedrijf". Onder groot-bedrijf worden dan verstaan de ver schillende leenbankjes, die, vaak onder zeer schone namen, bedragen van in de regel niet kleiner dan vijftig, en niet groter dan enige honderden guldens uitlenen. Onder kleinbedrijf verstaat men het woekeren door de zogenaamde leen vrouwen, in het biezonder in de Jordaan, die ook nog enkele. mannelike soortgenoten (bezwaarlik leenmannen te. noemen !) tellen. In den regel lenen zij niet meer ?dan enkele tientallen guldens, terwijl zelfs woekerleningen van n gulden (die elke week tegen n. ?dubbeltje worden verlengd) worden afgesloten. Het .aantal van dergelijke leenvrouwen wordt hier te Amsterdam op ongeveer 200 geschat. Het grootbedrijf heeft hier wel een dertigtal bankjes geteld; 'hun aantal is gelukkig door een krachtige kampanje, vooral van de zijde van de Armenraad ;gevoord (de dagbladen weigeren tans advertenties <,van hen op te nemen !) teruggelopen. De wijze, waarop de verschillende woekeraars te werk gaan. verschilt in onderdelen, maar komt toch steeds op ongeveer het zelfde neer. In de regel krijgt het slachtoffer reeds aanstonds aanzienlik minder geld in handen dan het bedrag ver meld op de schuldbekentenis, welke hij tekent. Somtijds moet z.g. rente vooruit betaald worden, welke dan afgetrokken wordt; informatiekosten en .andere onkosten worden in mindering gebracht, afsluitprovisie en wat niet al meer moet worden betaald. Vaak wordt het slachtoffer gedwongen tot een aanvullende levensverzekering; de premie, welke hiervoor wordt betaald, komt prakties op niets anders neer, dan op een verhooging van het rentebedrag. Zeer vaak wordt do ongelukkige, die in geldnood verkeert, reeds bij voorbaat voor het :geval van wanprestatie tot cessie van zijn loon of van andere inkomsten gedwongen. In andere ge vallen heeft een schijnverkoop, gepaard met een schijnverhuur van zijn inboedeltje plaats, niet andere woorden: zijn hele hebben en houden wordt in pand'gegeven. Vaak tekent de schuldenaar een .accept, dat dan telkens aan het einde van de maand tegen betaling van een aanzienlik bedrag voor een maand wordt verlengd, Onder zulke omstandigheden is het niet te verwonderen, dat mensen, die eens in de handen van woekeraars zijn gevallen, daar somtijds nooit meer uit ge raken. Vaak zijn /.ij na jaren lang betaald te hebben al wat zij maar missen kunnen, en mér dan dat, nog meer schuldig dan het bedrag van hun oorspronkelike schuldbekentenis. Kn natuurlik schro men zij zelf er met derden over te spreken, Slechts toevallige gevallen, die of voor de rechter kwamen. <jf tot een dramatiese ontknoping leidden, zijn be kend geworden. De leenvrouwen gaan op simpeler wijze te werk. Akte's worden daarbij niet opgemaakt. Dat zou allicht ook tot prakt ies<> moeiliklieden aanleiding geven. Hier wordt eenvoudig met brutaliteit opge treden. Wordt het geld niet terug betaald, of de rente niet aangezuiverd, dan wordt met schandaal gedreigd en zo nodig de buurt op stelten gezet. Deze ..direkte aktie" is in de regel volkomen doel treffend. En zo zijn er tallozen, die iedere week aan de leenvrouw n gulden betalen, jaar in, jaar uit. omdat zij eens vele jaren geleden ? 10 hebben geleend. Ziehier het kwaad, waarvan de; algeheele uit roeiing met behulp van positieve en negatieve maatregelen, natuurlik in het bie/.onder wat de leenvrouwen betreft, uiterst moeilik is. Anderzijds moet echter met leedwezen worden gekonstateerd, dat hier te lande, misschien meer dan ergens anders, het de woekeraar wel heel gemakkelik wordt gemaakt. Ken woekerwetgeving immers ont breekt. Alleen tegen de woeker, die zich vroeger ook in het pandhuiswezen vertoonde, is de wet gever hier te lande, en wel met onmiskenbaar sukses opgetreden. (Pandhuiswet 1910). De zuivere leenwoeker is echter in beginsel vrij. De rcntemaxima zijn hier te landt! reeds bijna een eeuw geleden, onder de werking van. het ongebreidelde liberalisme, afgeschaft. In veel landen is men op die algehele vrijheid weer terug gekomen, zijn in verschillende vormen weer bepalingen ter bestrij ding van de woeker in liet leven geroepen. Onze wetgever bleef echter werkeloos. Dit wil niet zeggen dat onze rechter, wanneer een woekcrschuld in de een of andere vorm aan zijn oordeel wordt onder worpen, geheel machteloos staat. Hij kan de overeenkomst, waaruit de vordering voort vloiel. als onzetlelik beschouwen, en deze afwijzen. (ielukkig heeft hij van die bevoegdheid in de laatste jaren in een aantal gevallen gebruik ge maakt; maar daar staan andere gevallen tegen over. Waarbij de rechter zich beroept op de wettelike bepaling, dat de hoogte van dr rente ;ian par tijen wordt overgelaten, eu de vordering toewijst. Kn. in bepaalde gevallen, b.v. waarin ren accept door een derde, een stroman, wordt ingevorderd. maken juridiesc overwegingen het do rechterlike macht dikwijls uiterst moeilik de woekeraar met lege handen naar huis te zenden. Ken hicy.ondere wet tot bestrijding van de woeker is dus stellig noodzakelik. Xochta.ns heeft de minister van Justitie bij het begrotingsdebat in het najaar van 1920 geweigerd, altans voorlopig, stappen in deze richting te doen. l [ij verklaarde het gewenst, te achten, dat, evenzeer als dit bij de pandhuizen het geval was geweest, eerst de gemeentebesturen plaatselik de nodige stappen zouden doen. en ver ordeningen tot regeling van liet leenwe/.eii en bestrijding van woekerpraktijken in hel leven zouden roepen. Deze wenk heeft de Amsterdamse Kommissie. door Burgemeester en Wethouders ingesteld met de opdracht te onderzoeken, vrat van gemeente wege ter bestrijding van de woeker ka.n worden gedaan, ter harte genomen. Zij biedt in haar rapport een koncept-verordening aan. waarbij het kleine leenwezen aan sterke banden wordt gelegd. Zij stelt voor het ..bij wijze van beroep of bedrijf uitlenen van geldsommen, wanneer deze uit sluitend, of A'oor een o\ erwegeiitl deel minder dan ? 500 bedragen", te verbieden, behoudens ver gunning van B. en W. Ook het als agent optreden voor dergelijke ondernemingen, hei maken van reklame en propaganda, en?,, wordt verboden. De boete, die op overtreding van. dit verbod staat. is uit de aard van de zaak niet hoog, (de < iemeciit ewet stelt hier haar grenzen !) maai' de polilie is bij machte om met de sterke arm te beletten, wat in strijd met de verordening zou geschieden. Vast sta.at wel, dat met behulp van deze verordening de woekerbaiikjes het bestaan volkomen immogelik kan worden gemaakt. Het euvel der leenvrouwen liet is goed dit ronduit te erkennen - is natuur>e beschaafde smaak Vraagt Bonbons RINGERS Heb op eren naam De inhoud staat op pag, 20 lik veel moeiliker te bestrijden. Tegen individuele kont rakten, vermag een plaatselikc verordening bovendien niets te doen. Deze ongeldig verklaren, bepalingen maken, welke afwijkingen inhouden van het gemene Burgelike Hecht, kan natuurlik slechts tic rijks-wet. De Kommissie heeft echt ei1 wel begrepen, dat met ecu negatief optreden alleen niet kan worden volstaan. Kr zijn i'atsoeiilike mensen, die in tijdelikc geldnood verkeren, tut' geen kapitaalkrachtige borgen kunnen stellen, maar wier omstandigheden nochtans een redclike waarborg bieden, dat zij het geleende, vermeerderd met een redelike interest, zullen kunnen terugbetalen. Deze mensen moeten geholpen worden, en o]> In-t ogenblik be staat daartoe niet of nauweliks gelegenheid. Kr bestaan hier in Amsterdam, en hetzelfde geldt ook in het algemeen voor ons land. slechts zeer enkele instellingen, die bereid zijn geld te lenen aan personen, die geen goede borgen of za.krlik onder pand kunnen stellen. De instellingen die er nog zijn. beschikken echt e i'o ver weinig kapitaal, en lellen slechts kleine bedragen. in tle regel enkele tientallen guldens, uit. Vernietigt men de woekerbanken. dan is het zorgen voor een behoorlike leen-inslelling dubbel plicht. Kn ?/.<> stelt dan ook de Amsterdamse Kommissie voor totoprichting van een .ilifliliin/ over te gaan. waaraan de gemeente, de reeds bestaande instellingen, Werkgevers- en werknemersorganisaties en be langstellende partikuliereii zullen, deel nemen. De Kommissie stelt zich voor. dat het leeuwendeel van hot benodigde kapitaal, dat voorlopig op twee ton zal worden gesteld, dooi' de gemeente zal worden Verschaft, terwijl het overige van partikuliere zijde zal worden bijeen gebracht. De Kom missie oppert dit plan niet in het wilde weg. maar heeft zich van te voren van tle instemming van alle betrokkenen ver/.ckcrti. Hij het berekenen van een zeer matige rente zal er een jaarlijks exploitatie-verlies zijn. waarvan het bedrag echter op grond van bij de instellingen n in het buiten land opgedane ervaringen, vermoedelik bet rekkelik klein zal blijken. De Kommissie stelt zich voor. dat deze stichting. onder leiding van een bestuur, waarin de gemeente cil de verschillende instellingen vertegenwoordigd zullen zijn. na behoorlik onderzoek gelden zal uit lenen aan hen. die dit werkclik nodig blijken te hebben. De hier en daar heersende lecir/.iekte moet do stichting zeker niet in de hand werken. Voor meel' biezonderheden mogen we naai- het rapport van de Kommissie ver\\ ijzen. Dit zij TI de twee voornaamste maatregelen, welke de Kommissie voorstelt. Daarnaast heeft zij nog haa.r aa.ntlacht gewijd aan een bevordering van het sparen, waarin ti:it iiurlik een indirekte bestrijding van de woeker kan zijn gelegen. 'Pen slotte zou zij nog belangrijke wijzigingen in de inrichting van tle liank van Lening gewenst achten. t itroeiing van de wockerbankjes en oprichting van een fatsoenlike Iceninslelliiig. waarin partikuliereii en gemeente samenwerken, hierop komen de voorstellen van de Kommissie neer. Wij geloven, dat het gemeentebestuur van Amsterdam goed zal handelen door de denkbeelden van de Kommissie zo spoedig mogi'lik te verwerkelikeii.