DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 3 NOVEMBER 1928 No. 268 j Israël's wezen en willen door Prof. Dr. D. Gohen Individueele godsdienstigheid DE geschiedschrijver van het Joodsche volk zal het tijdperk, waarin wij leven, dat van den terugkeer" moeten noemen. .Scheen het vóór den grooten oorlog, alsof een meerderheid de vaan van natie en geloof den rug zou keereii, thans kan men van een réveil spreken: de gedachte eener saamhoorigheid van het verspreide volk heeft de harten gewonnen van tallooze jonge Joden, die verloren schenen, en hen teruggevoerd naar het. ouderlijk huis. Het ligt ver buiten het bestek van dit opstel de, nochtans zeer duidelijke, oorzaken van dit verschijnsel uitvoerig uiteen te zetten; gewezen moge slechts worden op den groei van het antisemi tisme, dat zelfbewust verweer, den opbouw van Palestina,die trotsche daden bracht, het algemeen idealisme der jeugd, dat ook in Joodsche harten weerklank vond. Verschillende zijden vertoont deze vernieuwing; voor heden zij het voldoende n ervan te belichten: de godsdienstige. Het Nederlandsen Jodendom heeft, door de gun stige omstandigheden waarin het verkeerd e. meestal een afzonderlijke plaats in het groote volk ingeno men. De verbinding met de Joden in andere landen, met name in Oost-Kuropa, was zwak. De oorlog. die velen uit den vreemde hierheen deed wijken en steun bij ginds geleden vervolgingen eischte, hoeft het contact hersteld. Toch kan men niet zeggen. dat de verschijnselen, die thans in dit land bemerk baar zijn, hun oorsprong in den vreemde hebben: veeleer moeten zij worden beschouwd als uitingen van den algemeeneii geest, dien ik hierboven, ken schetste. Om ze te begrijpen, dient men voorop te stellen dat in den Joodschen godsdienst de religie nimmer gescheiden is van wet en gebruik noch van de volKsgedachte. Voor don godsdienst i gen Jood is het geloof in God en Diens Openbaring niet voldoende; onafscheidelijk er mode verbonden is do plicht do goddelijke voorschriften in al hun bijzonderheden te gehoorzamen en uit te oefenen; en. deze taak te vervullen in een gemeenschap van Joden en als deel daarvan. Het gebed in vollen omvang wordt slechts verricht als tien mannen te zamen zijn; en in dit gebed smeekt de Jood niet voor don enkeling, maar voor zijn volk. Individueele religieusitoit ging in dezen volksgodsdienst en in deze gebondenheid der wet dikwijls verloren. Het was onafwijsbaar, dat hiertegen in W.-Kuropa een reactie kwam, zoodra in de negentiende eeuw de politieke emancipatie de Joden in aanraking bracht met godsdienstige gedachten buiten do muren van het Ghetto. Zij vonden er in ontwikkelde kringen een individueele vroomheid, die op den pan van dwang verlosten, naar vrijheid strevenden Jood grooten indruk maakte en bovendien de bezwaren wegnam van onderwerping aan de strenge wet van don gods dienst. Voor een deel leidde deze reactie tot over gang naar het Christendom met zijn persoonlijke; religieusiteit, een overgang, die ook om andere redenen wenschelijk scheen; een grooter deel echter streefde naar een vernieuwing van den Joodschen godsdienst, die dan, ontdaan van de oude vormen, vooral het gemoed van zijn aanhangers bevrediging zou schenken. Men noemt deze beweging de Iteform; zij telde haar volgelingen vooral in DnitschDE KEUZE UWER MEUBELEN 15 NIET VOLLEDIG, ZOO U ONZE TOONKAMERS NIET HEBT GEZIEN II II ?k. .^MEUBEL = FABRIEK MESKER lOiPAKKSTDAAT 1WDEN MAAG MhinwBiiiiiiiiiniiiiiiiB) land, maar vindt haar aanhangers thans over de geheele wereld, in groote irassa in Amerika. In Nederland is zij nimmer doorgedrongen, voor al door het krachtig optreden van den Amsterelamschen Opi orrabijn Dr. J. II. Dunner. Specifiek Nederlandsche toestanden hadden geleid tot de vorming van oen Israëlitisch kerkgenootschap, waarin godsdienstige!! on ,,liberalen." te /.amen zijn vereenigd, in het genot van gelijke rechten on met gelijke plichten. Van eenig streven naar aansluiting bij de reform is hier tot in den allerlaatsteii tijd nin.mor iets te bespeuren geweest. Xaast de orthodoxen haddon ook do Zionisten hiertegen een dam gesteld. Voor hen was de natio nale idee en de Palestina-gedachte hoofdzaak. Kri juist deze had de reform uit haar programma ge schrapt. Ontstaan uit de emancipatie achtte zij de Joden volkomen gelijkgerechtigd, met de andere bewoners van het land hunner inwoning; werden deze rechten, wat al te vaak gebeurde, geschonden. dan zocht zij de remedie in het streven naar algemeene mensehenliefde, nimmer in den terugkeer tot oen eigen volksbestaan.. Dei-halve schrapten haar aanhangers het verlangen naar dezen terug keer, gesymboliseerd in den naam Zion, uit haar g< boden, on trachtten als gemeenschap op te gaan in hot volk, dat hen herbergde. De desillusie, die daarbij hun dool was, on de geringe afstand, die hun, van elk spoor van hot volksverleden, on.tdan.en. godsdienst scheidde! van het Christendom, verleidde velen van hen tot den doeip: e-on. consequentie, eüe; orthodoxen e-n Zionisten nog moor van hen ver wijderde. Merkwaardige verandoriiige-n zijn nu in eloii jongston tijel juist ton opzichte van he-t polilie-ke pro gramma de r reform te bespeuren. De nationale ge dachte, sterk levend, thans in hot Joeidse-he- volk, is e>e>k aan de' l elijders dor reform uie't voorbij gegaan; velen van lie'H zijn toe-ge-treden tot ele1 Zio nistische' organisatie. Bovendien hebben zij gezien. en vaak aan don lijve' ondervonden, dat he-t anti semitisme niet zwicht voor hun leus van algomoeiie; menscheiiliefde. Zeio is er in ele-n jongst en tijd ee-n streven bemerkbaar eim he't politieke programma van ele- reform op te geven e-n zich tot he-t gods dienstige (e' bepale-n. Zionisten, elie Ite'f. groote- aan tal refe>rmjodcn voor zich willen winnen, maken natuurlijk van dit .streven gebruik. De .IndischeHundsc-h.au, het officieele Zionistische' orgaan in Duitsehland, wijelele; eenige weken ge-Iode-n e-en speciaal nummer aan het te; Berlijn ge-houden wereldcongres dor reformisten; e-H dit mimme-r werd, onelaiiks hot protest der conservatieven" onde-r eleze> ,,liberalen" in vele e-xemplaivn te'ii cemgre-sse; verspre-iel. He't zijn elo eerste teekenen. Maar /.ij be'teeke-ne-ii oen groot gevaar voor het wetsgetrouwe Joelondom on, naar mijn. mee-iiing. althans in Nederland ook voor elo ontwikkeling der nationale- goetachte, zelfs inelie'il de'/.<; laatste officieel dool' de' iv form /.ou worde-n beleden. Want, ele>e>r toe-val of door de; geheimzinnige wet van samenhang van ideeën, worele'ii oeik hier vooi' he-t eerst stemmen ge-hejord, die opkomen voor hot recht van een modern-godsdienstig Joelondom, gedragen door individueelo religieusite-il. vrij e>t' gedeeltelijk vrij van de bindende bepalingen ele-r wet. Het zijn ne>g vage', onzekere; ge-luide-ii; maar zij verbreken de stilte. Deze stemmen worden vooral gehoord van den kant der terugkeerenden". Voor een de-el gesproten uit orthodoxe geslachten, doch sinds hun jeugd of je>ngelingschap vrij van den band der wet of van godsdienstig bewustzijn, hebben do/.o een on bewuste aanhankelijkheid aan de; gemeenschap bewaard; anderen hebben ook in he't eiudet-Iijk huis reeds geen ceremoniën aanschouwd, maar komen nu tot het volk terug, gedreven de>or het algomee;ii verlangen, waardoor dit thans beheerscht wordt. Tezamen hebbon zij een begeerte naar Joeulschen. geest, voor zich zelf en hun kinderen. De; emde godsdienst, nauw gekend, nimmer gewaardeerd, bevredigt hen niet meer. Schuchter uiten zij hun verlangen naar het nieuwe, dat hen bevredigen moet; schuchter, omdat zij zelf den inhemd moeten scheppen en dit nie.;t vermogen, gelijk ook ele; reform nimmer n gelijken vorm van godsdienstigheid of n gelijke' belijdenis van geloof hooft kunnen <>pstellen. Vroogeron, elie' tot het Jodendom ,.(e-rugkoe-relcii", vonden volkomen hun bevrediging in ele natie male idee1 on stonden buiten de'ii goelselionst. zoe> /.ij nie-t te-r wille van ele- ve>lksge'ela.clito ele'ii e>rlhoelo\en aanvaarelde-n. Maar ele; nationale- ieloo hoe'ft. mi Palestina vez-krogoii is. voor \ e-Ion buiten Pitle-st in;i haai' alles-verge)<;dende; bekoring ve-rleire-n. Do/.o zooken dus. voe>r een de-el. be-vre-digiug in e-e-n nie-teimlijnd mdividuool-religious ge-voe-I. dat naar hun weiisch e'H wil ele' Joodseh-,! geulsdietist hun biVelen moet. Zoo kouelcn wat. vreiegor onmogeTijk ware geweest gerucht enejmt reut e-on liberale bewi'ging in Nijme-geTi elo ronele1 ele>en ; /.oo kwam bij oen eonflict in he-t kerkge-ne>otschap, elat re'e-els we'e'r bezwoi-e'ii is. hot woord ,,re>form'' elaelolijk o[) vele-r lippi'ii. Me-ri voe-lt he-t dreigend gevaar, al weet men nie't of het den ke>p zal opsteken. Zal het e-e-n ge-vaar worden!1 Het voi-langeu zou zoo groot lliet zijn, illdie'ii bij elo terugkeereiiele-i! en bij een deel dor jongeren niet ele- kennis van hot oude; Jodendom ontbrak; w.-irit natuurlijk bieeleti psalmen en profeten, ejn ook latere ge-boden hem. elie ze Ve-rstaat, voldoende bevre-eliging voor elon drang naar individueele! vre»>mhe-id. .Maar juist elit verstaan is moeilijk. Daaremi zeiektmen elo ge-mi!.kkelijker-schijiiendo woge-n. Ke-n bock als I,'-wis' Wondere- Waarheid, elat de- oude- Jooelse-hi' historie' tot een holdongeschiede-ms (ol' mineier elan dat.) vi'rne-dert, is daarbij een ge-roi'elo hulp. Zoo kon men in he-t orgaan van den Jooilsclie-n \ roiiwenraa,il zich e-e'it debat zien emtwikke-le-n eive-r do vraag. of het Jooelse-h oneloi'wi.js voor he-l kinel uit nie-tge»lselionstigen huize- niet op moer bovroelige-nelo wij/o kü,n ))laats he-bbe-n. He-t autwoorei won l niet ge-vemelon i'U zal ook niet gemakkelijk ge-vond<-n we>rdon. \Vanl elit alli-.is teit nu toe moe-r uiting van e-on verhinge-n. elan van vast-omlijnelo de-nkbe-e-lde-n. Tot oen bi'We-ging van be'te'ckenis zal he-t pas woreloii, als er moge-lijklie-iel zou zijn van le'ieiing on organisatie'. Deie-h zij, elio elo/.e zouden meiete-n ge-ve'ii, zijn <>t' aan ele' orthodoxie' óf aan elo lut.tionale' ieloo gebe)nele-n. He't gevaar elroigt dus pas, inelioii ele-ze be-ielo in we-ze-n of houding zone l on v e-ra m l ere-n. Ook e laar \ oor zijn aanwijzingen te be'spe-uivn. elio laitor die-non !>? wordi'ii be-sprokeiL. HOOFIEN'S ROOMBOTER WORDT SPECIAAL BEREID Tentoonstellingen irofste'o Doe-lnian. Amstorelam. Schilderijen van J. J. Voskuil. Nieuwe! Kunsthanelol. Amslerelam. ScIiilde'T'ijon van Chris Boekman, (icr Oerrits. Sal .MenVr on Lou Schrikkol. Tot 7 Novombe-r. Kunst/aal van Lier. Amsterdam. Beeldhoiuvworke-ii van Jeihaii Polot. Tot 10 Xovombi'i'. De Bron. 's Gravenhage. Te-e-koningon on bceldhemwwork van Chris He-kker en \Villom Kilelrkor. Tot 14 Ne>vomber. D. (!. Sant e-e Lat dwce-r. Amsterdam, l.ithos Aart van Deibbcuburgh e-n bce-ldhouwwerk V. van Hall. Tot 24 Xov. Kon. Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER 6 Co. ».*?»« DEN HAAG ??»?*«? AMSTERDAM ARNHEM Vcrz. van Tentoonstellinggoederen