F)e Groene <b>c_yweekblad voor- Nederland Sinds meer dan vijftig jaar aan de spits der ?weekbladen . . . ." ONDER HOOFDREDACTIE VAN G. W. KERNRAMP Redacteuren: H. BRUGMANS, L. J. JORDAAN, M. KANN EN TOP NAEFF. Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM C. Alom verkrijgbaar OPGERICHT IN 1877 No. 2684 ZATERDAG 10 NOVEMBER 1928 11 November 1918 herdacht OP den elfden November zal allerwegen worden herdacht, dat, tien jaren geleden, de wapen stilstand werd gesloten, die te land, ter zee. in de lucht, op alle fronten een einde maakte aan de krijgsverrichtingen van den wereldoorlog. Bij het oproepen van die herinnering zal ver moedelijk ook de teleurstelling zich uiten over het in rook opgaan van de verwachtingen, die velen toen hebben gekoesterd. Men leefde destijds in de hoop, dat de idee van Wilson zou worden ver wezenlijkt; dat er een vrede zou worden gesloten. die alle kiemen van toekomstige vijandschap zou uitroeien; dat de grondslag zou worden gelegd voor <.'en internationale samenleving, waarin de onder linge wedijver naar macht en rijkdom zou plaats maken voor een geordende samenwerking ter behartiging van het aan alle staten gemeenschap pelijk belang; dat de betrekkingen tusscheri de volken naar recht en rede zouden worden geregeld en de wedstrijd in toerusting ten oorlog /.ou kunnen worden gestaakt. Maar op het stramien van de tegenstelling tusschen de illusie van toen en de werkelijkheid van thans zullen wij hier niet verder borduren. Ons-1 doel niet de volgende regels is slechts, den lezer een oogenblik terug te voeren naar de gebeurte nissen, die de November-maand van 11I1S tot een «Ier belangrijkste tijdsgewrichten van de wereld geschiedenis hebben gemaakt en daardoor bij hem zelf de indrukken weer te voorschijn te roepen, die hij er destijds van ontving. In den zomer van 1!H<S was de terugtocht der Duitschers op het westelijk front begonnen. gestadig aan. maar in een langzaam tempo; nog in het midden van September scheen de mogelijk heid niet uitgesloten, dat de opmarsch der gealli eerden tot staan zou worden gebracht. Maar op eens bleek toen. hoe wankel het gebouw van de macht der ceiitraleti en hun bondgenooteii stond; het begon in al zijn gebinten te kraken; straks zou het ineen storten. De afval der Boelgaren was de voorbode van het naderend onheil. Omstreeks het midden van Sep tember waren de geallieerden eindelijk den aanval begonnen aan het Macedonische front en hadden zij een aanvang gemaakt met de bevrijding van Servië. Onrlogsmoeheid bij het Hoelgaarsche volk. meer nog dan de militaire overmacht der geallieer den, was de oorzaak dat reeds den :i()sten Septem ber de Boelgaarsche regeering een wapenstilstand sloot, waarbij zij beloofde onmiddellijk te demobiliseeren en hare troepen terug te trekken uit liet door hen nog bezette ('rieksche en Servische gebied : de rechtstreeksche verbinding der eentralen met Turkije was daardoor verbroken. Tezelfdertijd was ook het Turksche leger in Palestina reeds op de vlucht geslagen: in den loop (Ier maand Oetober werden Damaskus. Beiroet en .\leppo door de Kngelsehen ingenomen; uit geheel Syriëen Mesopotamiëverdreven, moesten de Turken hun volkomen nederlaag bezegelen bij den wapenstilstand van 'M Oetober. waarbij de ge allieerden het recht kregen alle strategische punten op Turksch gebied, die voor hen van belang waren. te bezetten. Inmiddels was ook de laatste bondgenoot van Duitschland bezweken. Tevergeefs had Keizer Karel de revolutie in zijn rijk trachten te bezweren dooi' het herscheppen van Oostenrijk-Hongarije in een statenbond, met volledige autonomie voor eiken staat afzonderlijk. Die concessie kwam te laat. De Tsjecho-Slavische. de Zuid-Slavische, de Oostenrijksche, de Ilongaarsche republiek werden achtereenvolgens uitgeroepen. Deze ontbinding van de Oostenrijksch-IIongaarsche monarchie viel samen met een groot offensief der Italianen, die een gemakkelijke overwinning behaalden op een innerlijk verscheurden vijand: den Iden. November staakten zij eerst de vervolging van de Oosten rijksche legers; op dien dag werd het verdrag gesloten, waarbij het voormalige OostenrijkHotigarije de wapens neerlei. Duitschland had er niet aan kunnen denken, zijn bondgenooten te hulp te komen. Met inspanning van al zijn krachten moest het in die maanden zich verweren tegen het offensief der geallieerden aan het westelijke front. dat. na een tijdelijke ver slapping omstreeks het midden van September, in de laatste week van die maand herleefde aan het geheele front tusschen de Noordzee en de Maas. en dat sedert geen oogenblik verflauwde, dank zij ook de medewerking in toenemend en getale van Amerikaansche troepen. Het langst hielden de Duitschers stand aan het front in de Argonnen en ten \V. van de Maas. het scharnier van hun terugtocht: hier zwichtten zij eerst in de laatste week vóór den wapenstilstand: maai' in den loop der maand Oetober moesten zij overal elders, ten slotte in verhaast tempo, terugtrekken; de Vlaainsche havens werden door hen ontruimd: de lielgen hielden hun intocht in Brugge en (ient. de Kngelschen in Hijssel. Koubaix en Tourcoing: ook het straks genoemde scharnier bezweek nu: de Duit schers werden door de Franschen en d*1 Amerikanen teruggedreven naar de Maaslinie. Verbijsterd door de razende vaart, waarmee het onheil zich samenpakte. tot woede gebracht omdat het zoolang misleid was omtrent den ernst van den toestand, begon ook liet Duitsche volk een revo lutie, terwijl het nog in oorlog verkeerde. Tever geefs had ook in Duitschland de regeering gepoogd den storm te bezweren door democratische hervor mingen en het optreden van een ministerie, waarin ook sociaaldemocraten zitting namen, liet mocht niet meer baten. In de laatste dagen van Oetober begonnen de manschappen van de marine te muiten; van Kiel uit sloeg de revolutie, als een loopend vuurtje, over naai' Hamburg en Breinen. straks ook naar de industriestreken, naar Berlijn en de overige hoofdsteden. Overal vormden zich arbeiders- en soldatenraden ; de regeerende vorsten namen de wijk. of deden afstand, of werden afgezet ; ook aan Keizer Wilhelm, die naar het hoofdkwartier te Spa, was gegaan, werd de eisch gesteld, dat hij zou afdanken: terwijl hij nog aar zelde met zijn beslissing, maakte I'rins Max van Baden, toen nog het hoofd der regeering, op November bekend, dat de Keizer de kroon had neergelegd. Ondertusschen had men reeds een deputatie aangewezen, die naar het hoofdkwartier der ge allieerden zou gaan om een wapenstilstand te sluiten; Krzberger was haar leidei'. Toen de vertegenwoordigers der Duitsche regee ring het Fransche front hadden bereikt, werden zij naar het bosch van ('ompiègne gebracht : in den salonwagen van den trein, waarmede maarschalk Foch en de overige afgevaardigden van het opper commando der geallieerden daar waren aange komen, begonnen, in den morgen van den Ssten November, de onderhandelingen. Foch opende het onderhoud met de vraag: ..wat wenschen de heeren'.' wat voert hen hierheen?'' 'Poen Krzberger antwoordde, dat hij de voor waarden van den wapenstilstand wenschte te ver nemen, die de geallieerden wilden aanbieden. beduidde Foch hem, dat hij. Foch. geen voorslagen aanbood; dat Krzbergerechter. zoo hij dit wenschte. de voorwaarden kon vernemen, die de geallieerden voor den wapenstilstand hadden vastgesteld: eerst nadat Krzberger uitdrukkelijk had te kennen gegeven, dat hij deze wenschte te hooren. werden ze hem voorgelezen. Tijd tot beraad met zijn regeering werd hem slechts gelaten tot den morgen van den l Iden November. De pogingen van Krzberger om Redactie wijziging Met l Januari 1929 zal Prof. Dr. G. W. Kernkamp uit de redactie treden. In zijn plaats wordt Mr. A. C. Josephus Jitta hoofdredacteur. INHOUD: 6 7. 9 10. 11. 12. 13. 15. 16. 17. 19 2(1 BijProf. Dr. G. W. Kernkamp, n November 1918. H. O. Cannegieter, Achter den Afsluitdijk Mr. M W. F. Treub, Een vermomde Jitpiter. Aanteekeningen Joh. Braakensiek, De tien jarige vrede. C. G. Roos, Financieele verhouding tusschen rijk en gemeenten. A. Plasschaert, Schilderkunst L J. Jordaan, Het rijk en de autobusdiensten. Dr. R. Feenstra, Tikblaadjes. Dr. Jac. P. Thijsse, Paddestoelen Mr. Frans Cüenen, Kroniek. Voor Vronwen, redactrice Elis. M. Rogge. Prof, Dr. Prinsen, Boekbespreking. Prof. Dr. W. Martin. Seliildcrijenbezit onzer Musea. Top Naeff, Dramatische Kroniek Otto van Tussenbroek, Toegepaste Kunst. C. van Wessem, Fisk Jubilee Sinters Dr. G. van 't HOOR, boekbespreking. Jhr. A.r. 11. Sinissaert, Op den eeon. uitkijk Beursspiegel. Alida Zevenboom's Croquantc Croquetjes Mr. M. Katm. Een boek o\'ër Mussolini. L. J. van Looi. Radio-fotografie Mr. Henrik Scholte, Revue. Melis Stnke, Beroemde persoonlijk!! den Jantje's Kladschrift. Cel 2. Telefoon Charivaria. voegsel: Joh. Braakensiek De verkiezing van Honver. De beschaaFde smaak Vraagt Bonbons R/NGERS Leb op den naam verzachting dei' voorwaarden te bewerken, mis lukten: het eenige noemenswaardige, dat hij er in gewijzigd kreeg, was de opneming van de bepaling, dat tijdens de blokkade van Duitschland. die ook na den waneust ilstand zou v< >ort duren, de gealli eerden /.ouden zorgen voor de voorziening van Duitschland met levensmiddelen. Nadat Krzherger zoowel van Ilindenburg als van de regeering te Berlijn een telegram had gekregen waarbij hij gemachtigd werd de voorwaarden te aanvaarden, onderteekende hij het wapenst ilstaii(K\ erdrag in den vroegen morgen van den l Iden November. ()]) dienzelfden dag. des voormiddags te elf uur, ?zouden op het geheele front de vijandelijkheden worden gestaa.kt. De voorwaarden hielden in hoofdzaak in: ont ruiming, door de Duitschers. van België. Frankrijk en Klzas- Lotharingen, vervolgens van al het gebied aan den linker Hijnoever: bezetting van Keulen, ('oblenz en .Mainz door de geallieerden: terugtocht der Duitsehe troepen uit Oostenrijk-Hongarije, lioemeniëen Turkije, ook. zoodra de geallieerden dit raadzaam zonden achten, uit Husland: uit levering van nagenoeg de geheele vloot, van 5000 kanonnen. 2IMIO vliegtuigen enz.: onvoorwaarde lijke capitulatie van de Duitsche troepen in OostAfrika. Die tijding «-as het, die op den ] Iden November 10IX alom bekend werd gemaakt: op den \ origen dag had men reeds vernomen, dat de Duitsche Keizer, zich te Spa niet langer veilig gevoelend, een schuilplaats had gezocht op Nederlandschen bodem. Onder den indruk van deze gebeurtenissen: het einde van den oorlog, de volkomen overwinning der geallieerden, de vlucht van Wilhelm II. het in revolutie verkeereii van Duitschland en OostenrijkHongarije, hebben wij den llden November van het jaar 1!U8 beleefd. KKKNKAMP