10 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 10 NOVEMBER 1928 No. 26841 VAM HELLES TABAK i BOEKBESPREKING door Prof. Dr. J. Prinsen J.Lz. J. J. Salverdu de (ïrtive. Uit hei gebied der Romaanse letteren. Haarlem. H. D. Tjeenk Willink en Zoon, 1928. Emmy van Lokhorst, De Zonncii:ij~er, Km. Querido's Vitij. 31ij., Amsterdam, 1928. Coen Hissink, Cocaïne, Jierlijnsch zedebeeld, Uitg. Reyenboof/, AitmterdamAnticcrpcn, 1928. Kr is een weldadige rust. een frissche klaarheiel in de opstellen, die Salverda de Grave in dezen bundel vereenigde; er is weinig lyrische ontboeze ming; de schrijver dringt ons zijn beschouwingen niet op; in logisch betoog, dat den vorm van een aangename causerio aanneemt, overtuigt hij ons, dat men zijn meening wel te aanvaarden heeft of ten minste, dat men er het resultaat in mag zien van ernstig, grondig onderzoek en zuiver aesthetisch doorvoelen. Hij heeft zich vooral de vraag gesteld, wat verschillende werken van schoonheid uit vroeger dagen zijn voor onzen eigen tijd, doch hij verwaarloosde daarbij meestal geenszins werk en schrijver te zien in hun historisch verband. Bijzonder treffend zijn in dit opzicht de opstellen over Dante, waar hij o.a. tegenover Benedetto Croce den emverbre-ke-lijken band tusschen de Vita Xuova en de ('omedia verdedigt. Vooral ook, waar hij in Dante en Wij'' zoo voortreffelijk aantoont, dat elk geslacht in werk van vroeger tijd slechts datgene bewondert. dit overeenstemt met eigen ideeën en aspiraties; daarna tracht hij tot de historische werkelijk heid in Dante door te dringen. ..Verweij zegt vun Perk's Mathilde: ..De dichtvorm -- die van de sonuettenreeks geeft krachtig te kennen, dat het redeneereiid element in de dichtkunst wordt teruggesteld". Toch staat Dante, de rrdenrerder bij uitnemendheid aan den ingang van die sonnet tenreeks. De zaak is dat voor l'erk de realist en intellectualist Dante niet bestond. Hetgeen voor Dante bij het schrijven van de Divina ('omedia de hoofdzaak was. en wat in de Vita Nuova een ge wichtig element vormt, wordt achteraf gesteld. Perk zag Dante alleen van n y.ijde: de ..lyriese avtiest"." De Grave laat ons de historische werkelijkheid overzien,die zich achterliet in on/c n t ij d verheerlijkt beeld van Francesco en "J'aolo bij Dante uitstrekt en vooral ook de historische werkelijkheid in den kunstenaar, in het gemoed van Dante /.elf. Dante is geen groot, nobel, gaaf mensch, geen edel karak ter; hij is eerzuchtig, haatdragend, wraakgierig. Hij wijst op het hinderlijke en leege in de on beperkte geestdrift van verreweg de meeste schrij vers over Dante en zijn werk, waarvoor zij geen verheerlijkende woorden hoog en treffend genoeg vinden..In een derde opstel toont hij. hoe zeel' ten onrechte men in de ('omedia een soort encyclopedie van de XIII Ie en XlVde eeuw heeft gezien: zeer persoonlijke motieven hebben Dante e-rteK- gebracht het eene te verzwijgen, liet andere te- verguizen of te verheffen. Het opstel over den If. Frane-ise-us en de letter kunde treft door een gevoelig naspeureii van het karakteristieke in Fraiicisciis' stijl en de verhouding tot de l'rovenca'ilsche poëzie, den invloed van Sint N.V. J. S. MEUWSEN'S <i root s te keuze. . . . STETSONS Franciscus op het tooneel door de voorstelling van Christus' geboorte, die hij bij Grecciei liet uit voeren. In y.ijn. opstel over ('arducei wijst DeGravecro.a. op, hoe gematigd en kalm liet verloop van de Komantiek onder Man'.oni e.a. in Italiëin vergelijking met elders geweest is en hoe de pagaiiist ("arducei met zijn zeer bijzondere opvatting van het Italiaansche Klassieke er fel vijandig tegenoverstond. In de korte analyse van. "Piccolo mondo antico, 'Piccolo mondo mo'lerno. Il Santo geeft hij een prachtige inleiding tot de lectuur var. Foga/.zaro. ,,Horisard en wij" behandelt niet den invloed. dien Kejnsarüop onze Kenai;-sance-kun.-t had. een onderwerp, datno.i altijd op een uitvoerig algemeen onderzoek wacht, maar hij beantwoord' de vraag. wat wij. menschen van dezen tijd. nog aan Honsard hebbon, eï' al causeercnd, ontwerpt hij een bloe-m.ezing, die aan alle kunst gvvoeligen de blijvende schoonheid van Konsa:<; biedt. /'lik een bloemlezing bestaat. De Grave had ei' op Is rnnen wijzen, tiet is thans juist honderd jaar geleden, dat Saint e Beiive zijn ('hoix uitgaf met zij 11 interessante inleiding. Dit boek voldoet wel in hoofdzaak aati de eischen van De Grave: a1 wat hij wei zou willen verzamelen, is erin te vinden. De Komaiitiek voelde zich verwant aan en vond steun in de Pléiade. Ik heb aangename herinneringen aan l'hil's Amoureuze perikelen van Emniy van Lokhorst. dat nu al weer een stevige tien jaar oud is. 't Is luchtig, mondain, gezocht prikkelend, misschien in een slechten zin; maar er zit toch diepte in en studie, begrip en nauwkeurige; waarneming. To mijn schande moet ik bekennen, dat De /onnewijzer het eerste boek is, dat ik sedert van Knimy las. Erger is echter, dat zij daarmee niet blijkt voor uitgegaan te zijn op het pad der kunst. De vermoedelijk speciaal Ilaagsche wezens uit zeikere kringen in haar jongste; beie-k zijn voor elemannelijke helft jongere en oudere heeren, welk;: eb- vrouw /eie-ken. die he'l oogenblik-an-sich we-e-t te' waarele-e-re-n zemele'r ethise-he e>t' lileisolise-he' e-onsequenties" e-n ele> vrouwelijke hebben over het algemeen. - - behalve ('laudia elan misschien neiging tot gemakkelijk leven e-n e-e-n afkeer van benepen moraal". Kr heerscht ee'ii sterke1 promise-nite-it ele-r sexe'ii in dit beie-k. l)a:t.r is natuurlijk van e-e-n zuiver knnsfstand])imt niets tegen. Maardii r.lh-s is ze>ej razenel <>ppe-r \ lakkigge'daaii.zeineh-re-eiiige- diept e ?, zone ter een i ge-r logische-ii gang. Het blijft mij duistei'. hoe die \\ onter, kunstge-le-erele. el e mannelijke hele l van dit hoek, een geieei zakenman e-n een solieei gerant van ee-n kunst handel kan zijn. a's we: hem stee-ds zoo \vai elen ganse-hen dag en «'en deel van de-n nacht in zijn auto op liet oorlogspad ven ele flirt e-.a. y.ien. liet is mij onve'1-klanrba.iir. luie hij op eens na zijn jaehtenel fuiven e'U blagilceren. e-eii echt huwelijk kan a't.ngcian niet kans op sue-ees. al kunnen we in het e-e-rste hool'elstuk elan ook al raden, dat hel daareip uit moe-t draaien. \'an ee-n eige'n elie-per zielele-ve-n. ele.,t hem daartoe- zou kunnen brengen. merken we- niets. 11,-t boek is anelers we-l smakelijk en ine-t greint1 e haneligheiel gese-hre-Veii. Al elie- gvspivkjes zijn gee-stig. levendig, leis van toon. vaak nade-rend Ze-kerc gre-nze-n. eli ? iiie-f ove-rse-hn-elen wonlen; de situatie'S zijn vaak se-he-rp en pi-ikkelenel geteekend. Kil dat alles is a:m elki'.-.ir gestleierd eloor de- ge-bruikelijke- natunrbeschi-ijvinkje-s van winelvlage-n e-n /oo. elie.' ge-ure-n van jasmijii mee-brenge-n en van verscli gema-iiel gras. (). ei- is gven iwijl'el ;VA\. dat Ixiek \\"oi'dt elruk gele'zen ele e'e'rste t\\'ee. elrie jaiar. Kmmy van Lokhorst heeft stellig eenig talen! om elie leM'ge, etppe-rvlakkige. mondaine1 wereld /,<io vluchtig, losjes, even raak aan te geven, maar ze si a;:! et' zelf vermo<-elel>]k te ve-ei in. /e staat ri lde! als kunstenare'S boven. Wat wol elf he't we-rk van Mevr. van l.okhe>r>( vaag klaterend elile'ttantisim- naast he't knappe. solieele' we-rk van ('oen Hissink. van wien ik voeir he't eerst iets in hanelen kre'eg. Het is ee'ii lugul)eri'. gruwbare geschiede'iiis. elie' hij vertelt, maar hij he'eft e-r iets le-veiids van gemaakt, van groote. jiangi'ijpende aanscliexnvelijklieiel. I (i.j fe'eke'iit heel fel en. pijnlijk raak ele' gruwelen van het cinemabe'i'rijf. !i:i".' me'ev iiv hi't bijzoneh-r van ele l'ilmfabricage te- Herlijn, in 'je-n ate'lier van geweleligen omvang, elat ve'iór de neeler'aag a's liie-h( si hi|)r al ha el gediend, l Iet worelt beheerd door ee'ii ]>aar geniepige, se'hraapzue-htige. ])oenige dire-cte'iirt jes. elie al hun spi'culatie'planne'ii ceincenl i'eei'e'ii om Llona,. de N'olh'dig afgewe'i-kte. e)])-ge'ëxjiloiteerde' star: Vaak 5TDAAT DE.rs MAAG iTIO was ze-, in eh'ii roe-s neig van laat-iiae'ht.elijke- mgi. e i, \"ol champagne e'ii erotische e'xeu'sseii. al we'er nu < geaute>od naar 't filmatelier eim daar. in eli' heet, gla/.en broeikas. omstoomd eloeir 't aan alle' kanten a-inge'brae'lite verblindend wit e'leetriseh lie-ht haai eix'ermeieelige . luxe-zwijmele'nile weze-n. haar liem^, slanke figuur, ha,"! r M'oeg-rijpe- jeiigel-grat ie. haar gi'i'affinee'rel meisje's-elarte'l s]iel e-n \ooral. ha;i! gremte1 e'Xotische glaris-oe»gen e>p t ('iltn-negat iel' (,? eloe'ii re))reielue'e'eren. om later eive'i- heel de wi'relel in duizenden duistere, zweie-1-weelde-rige' bioseiuip zalen, onder week-sl re-elende1 muzir-k-beg.-'leielii,^. voor e'e'ii raar gemengd jiubiiek monelain e'ii ruu . seiitimetiteel e'ii barbaarse'h. banaal en ge'ial'inecrd als bedwelming te' dienen tegen ele ge vreesde, ontwe'ken. ontheiligde, kapot-ge'lrapt. e>n toch onontkeiomb're' werkelijkheid''. Aog enkel eip cocaïne- komt ze tot e'e'iiig fie-tiej leven, wee-t ze zich kunstmatig te>t eenige- mome-nte'ii van ..hoog-spamiing" eip te werke-n. ..\\an1 in zeio'n half uur bereikten elie wezens ine-er da IL anderen in e-e-ii hee'leii dag". In. elie nadagen van eliejie verwen-ding lie-nli n haar elire-cteurtje-s haar af. eimzeie-men Kaar niet hun vieze erotisch- lusten, teit ze- in haar s|ie-' be zwijkt, in haar snoe-zige- jiyama. «\> haar lilne.t. voetjes i'! bed kruipt om voor goed in te slapen De groote remde blauw-grijze enigen glansden vree-mei iremisch alsof in e-eii laatste- l riuml'-se-èm ele- star" ]>lots ie-ts beters liaxl ge-zien, en schijn < n re K-m en luxe en a! da.: a.; lele-re- me ie>is ma;'. t- -'!a t e . i.. stil de- eliepte. elen afgrnnel \\~as iiige-gledeii . ICn nog ve-rele-r zien we- tiet \ erni 't i ge n l endni'! eler i-oejaïii" in ele bra,nele-rige. zwoe:-- xiiitteiijk ' e. v,.11 hen die anders /.ijn elan aneleren in het «'algelijke- Hei-lijn van thans. Men bchei--ft zie-h eehtei niet bang te maken voor te :ieli-nz-kunst als in n ia l i. geheel-ontlionelel-sboekjes el zoo. ('oen Hissink za:_' elen gruwel als pure- se-lioonheiel en g,!t' hem e nki'' zoo als hij hem in si'hoonheiil /.a",, i-en mnelei-n. Inferno. Wan' dit is het trefl'emle in elit uerk. dal uien \-oortelnrend veie-lt sterk en fel. elat de ~e-hrij\ er elit alles We-l \\-erkelijk veior zijn verbeelelilm 'ii -.H' heeft, heel he-1 satanisch geval in al /ijn hi-\\ e-in_ en gebaar, zijn lijn en kle-nr: e-n hij heeft he-t e-i-n| gezet vlot e-n ge-makkelijk, zeineb-r umliaal. in smijdige \\eiielingen. en wij na hem >-n doeii'hen, zien heel sterk en fe-i elat alle-s als een , ml ~t ellen, l, realiteit. Kr staan neig twee kleinere stukje- in dit Imek o.a. van iemanel die blinel g'<-\\'ordi-n i- en ondankalles eleieil- hel le-Vell eiVe-l-Weimie-ll Wcil-elt. Ik ge-lepiif. elat die ..Ovi-rwinning" eige-nlijk mii; In-t a!lerlie--lr van eb- elrie is. HETBQEK VAN DE WEEK ik door P ANZINI Vertaling van Miv. J. HessLutomirski f 2.25 ingenaaid; f 2.90 gebonden.