DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 10 NOVEMBER 1928 2684 Dramatische Kroniek door Top Naeff Ootobertag, door (jrorg Kaisor LANGZAMERHAND teekent zich du lijn af. waarlangs de tooneelschrijfkunst van onzen "lijd wordende is. Te midden der zoekenden, die -ach nagenoeg uitsluitend met den vorm bezig houden, en de aan dit streven te danken theatrale voldoeningen en verbijsteringen, ziet men thans duidelijk een kleine groep dichterlijk begaafde tooneelschrijvers, gedreven door n/elfde illusie: eeredienst aan het loutere verbeeldingsleveii. ..Nieuw" is er sinds Shakespeare niets onder do tooneelzon. Wat aan deze moderne tooneelkunst «?en vordering in een bepaalde richting lijkt te zijn. berust op de wetenschappelijke ziels-ontginningen der laatste kwart eeuw, die veel tot het bewustzijn on aan het licht hebben gebracht, wat vroeger tot 'liet geheim domein van de gesloten persoonlijkheid behoorde. Hoe 'men over de psycho-analyse en do .sexueele openhartigheden in het belang van het algemeen wel*zijn denken moge. een feit is, dat «enige talentvolle kunstenaars dank zij dit zoeken on wroeten naar de waarheid" tot op den bodem ?der menschenziel.en de populaire onthullingen op ?dit gebied, geïnspireerd werden. Molnar was de voorlooper, Pirandellc is de meester van deze periode, Georg Kaiser na hem de belangrijkste figuur. In. Oetobertag" ongetwijfeld de verste stap ?tot heden stelt zich het verbeeldingsleven radicaaïvóór elk« ,,werkelijkheid". Niet meer echter. als bij de grooten v-f n het vorige, wantrouwende en wanhopende tijdperk, Strindberg, Wedekind, voor wie de droom veelal hallucinatie was. on de ver beelding een laatste toevlucht in den nood. maar liet verbeeldingsloven ais aardsch paradijs voor een totaal fictief, maar tastbaar in de realiteit van den dag gedrongen geluk. Evenals bij Pirandello spoelt hier de ziel een bijna brutaal mysteriespel, en wel met zulk een overtuigingskracht, dat we de on waarschijnlijkheid aanvaarden niet alleen, maar lieseffen hoe zij tot een ruimer, een gelukkiger be-wustzijn van dit onvolmaakte leven leiden kan. De korte inhoud van Kaiser's mysterie-spel laat y.ich moeilijk oververtellen. Het is een der incon? ven ion ten van deze illusoire kunst, dat het verliaaltjc in andere woorden dan die des dichters liaast onuitsprekelijk wordt, en het coniiseh effect ?- zie Pirandello ontspringt uit den cliepsten ?ernst. Georg Kaiser heeft lang gezocht, verstande lijk geëxploreerd, eer hij den dichter in zichzelf vond, die, er intusschen men herirmere zich een penibel voorval uit zijn privéleven altijd was, ?en ook in Oetobertag" is nog veel ..verzonnen". terwille van het doel. dat alle middelen heiligde. liet verhaalt dan van een /eer jong meisje, dat een kindje ter wereld brengt, in haar verbeelding van den man, dien zij liefheeft, terwijl in de werkelijk heid een geheel ander de vader van dit kind is. liet «eval is, naar den geest van onzon tijd , die uitersten wil, extra kras gesteld en daarbij mot eiken korten xin in de kern gegrepen. Geen inleiding. Onmiddel lijke oriëntatie. Ken Fransche provincie-stad, een patriciërshuis. De heer Coste, de oom en voogd bij wien Cathérine is opgevoed, wacht het meisje, dat haar bevalling in het verborgen bij een zuster harer gouvernante op het platte land heeft afgewacht. thuis. Geen omhaal van woorden, geen verwijt meer. Hij heeft het geval, dat voor hem. een ouderwetsch ?en aanzienlijk man. d;- familie tot de straat degra deert, verwerkt. Hij vraagt slechts hoffelijk, of de .reis haar niet te zeer heeft vermoeid'' 'fïathcrinc: Mich emiiidet nichts. f'oste: Hu hast die schwere Zeit, die du hintor dii- hast. gut berwundcn. Cathérine: Ich erlebte nichts schweres. Hiermede liggen de beide werelden al open. Wat Paviljoen Vondelpark" Tel. 24190-27595 Oroote en kleine Zalen voor Déjeuners, Diners, Soupers, Bals en Recepties Huize ZOMERDIJK BUSSINK. kon er ,.zwaar" zijn bij het lichtend wonder, dat zich aan haar voltrok. Bakerpraatjes, voor wie van het groote geheim niets verstaan.... In het uur haver bevalling heeft Cathérine. die voor het overig;1 met haai' glimlach van Mona Lisa hardnekkig gezwegen heeft, nmaal een vreemden naam genoemd: luitenant Jean-Marc Maivien, Fitst is zoowel do oom als de gouvernante een raadsel waar dit angstvallig bewaakt en oogenschijnlijk zoo ingetogen meisje, dat nooit deze provinciestad verliet, dien man ontmoet kan hebben. Niettemin heeft de heer ('oste geïnformeerd, en ervaren, dat er te Parijs inderdaad een luitenant van dien naam bestaat en hem ter confrontatie opontboden. Hij zegt het zijn nichtje kort en zakelijk. Wat gebeurd is1, is gebeurd, ieder heeft ten slotte het recht over zichzelf te beschikken, maar het kind mag daarvan de di,po niet zijn, hem komt een wettige vader, en de naam van zijn vader to;-. luitenant Marrien. een charmante blonde jon'j;o man, verschijnt op het appèl. . . . en begrijpt geen woord van wat hem wordt meegedeeld. Hij her innert zich niet ooit in dit stadje te zijn geweest en van mademoiselle Cathérine Coste heeft hij nog nooit gehoord. De oom veronderstelt natuurlijk niet anders dan dat hij met een lafaard te doen heeft die zich aan de consequenties van zijn daad tracht te onttrekken. Dan volgt een allerliefst tooneel de confron tatie. Daar ziet ze hem weer, den held harer droomen, dat is het voornaamste, dat is eigenlijk al ! Zóó schuchter-blij treedt zij hem tegen. . . . En hij staat. . . . als voor het levend geworden beeldje onzer lieve Vrouwe. Met haar rustige, van innerlijke bevrediging zacht stralende stem herinnert zij hem den dag 11 October het middaguur, waarop zij hom voor het eerst zag. En inderdaad, thans schemert hem ook iets vóór: best mogelijk, dat het dit stadje was. waar hij op een dienstreis den vorigen zomer op de trein-aansluiting naar Parijs heeft moeten wachten. ... ..Von Mittags bis Nachts". Zij weet het precies. De oom ondervraagt. ('athérine antwoordt: ..Am Mittag betrachteton Me vor einem Juwelier die Auslagen. Am Naclmüttag kniel en Ho in der Kirehe vor'm Kruzifix. Am Aberid sas/en Sie in einor Loge der Opor. l'nd Nachts. . . . Marrien: Nachts reiste ich. Cathérine: Nachts rusten Sie nicht". Werelden glijden elkander in duisternis voorbij. De verwondering vindt geen uitweg meer. Cathérine glimlacht. Luitenant Marden wil den heer Coste bewijzen, dat hij met den nachttrein naar Parijs vertrok: in het presentieboek staat zijn naam en het uur van zijn aankomst opgoteekend. Coste: Dit is een bewijsstuk, dat te. onderzoeken is. Wat kan je daar tegenover stellen. Cathérino? ('affiérinc (/luititeri'tid) : liet kind. liet overige met een e.ikel woord. De oplossing do reëele althans -?volgt snel. De slagersknecht Leguerche, de vrijer van de meid. komt vertellen hoe hij op een nacht, het huis binnengeslopen om zijn Sehatz te bezoeken, op de boveiigang plotseling door een meisjesarm een kamer werd binnen getrokken. . . . en presenteert zich als de vader van juffrouw Cathérine's kind. De man liegt niet. Zóó is het gegaan. ..Freule Julie", ..Mademoiselle Bourrat", het geval is in de litteratuur niet vreemd. Maar hoe ,.anders" werd het ditmaal dom- dirhteroo»en beschouwd ! Met hoe aandoenlijk sto eijnsche, verklaarde en verheven overtuiging verdedigt dit meisje. ..ontmaskerd", het denkbeeldig vader schap van den man die haar jongt- liefde wekte op het eerste gezicht. Met wien zij. nadat hij onbewust de roos in haar hart had geraakt , in haar bovonmenschelijke, pure verbeelding, in i'-éii hiH'tstoehtelijk elan de gansehe vervulling van haar 7iiaagdolijk verlangen beleefde: de lingen wisselde, die daa.r schitterden achter het vensterg'a,s bij don juwelier. voor het altaar knielde.?zijn naam las zij in zijn omgekeerde nniformpef, die vóór hem lag op ging aan zijn zijde naar het ..groute feest" in de holvorlichte opera. Kn daarna, op «Ie stille bovcngang van haai- huis. zijn innig verbeiden voetstap hoorde. het kon geen ander zijn, de deur opende, niet g.'sloten o:>gen in zijn armen lag. on hot ki/id baarde in zaligheid .... Ik vrees, menigeen zal aanstoot nonion aan deze kleine heilige uit de Ki-ansche provincie, en ik wil wel bekennen, dat het mij ook liever -/.nu zijn ge weest wanneer de Jo.sof. die aan doy.e onbevlekte ontvangenis te pas moest komen, een ander beroep had uitgekozen dan nu juist dat van slager. . . . Maar niemand zal de vraag kunnen ontwijken, die achter deze legende opdoemt, on maai- zelden in de VAN DER HELST SIGAREN GOEDE SIGAREN IN EEN BESCHAAFDE VERPAKKING. TOEGEPASTE KUNST door Otto van Tussenbroek Twaalf lioiitwiK-ileii door llaii Krii£ Hij den uitgever Goddard (..Boek en Periodiek'') te 's-Gravonhago verscheen een map met, twaalf houtsneden door Ifan Krxt/ met eerie inleiding van Johari Schwenke. Ik kan het. ook al waardeer ik de vriendelijke bedoeling van deze inleiding, niet met den heer ?Sehwenke eens zijn. want de vormenspraak waarvan K-rug zich als xylograaf bedient is waarlijk niet zoo vol ..besef der eindeloosheid" als beweerd wordt. Over afdrukken als Voluwsche schaaps kooien. Verwaaide Dennen. Duinrand of Schaaps kooien op Texel zegt do inleider: ..Een simpel spel. nietwaar, van wit en zwart, maar voelt go hoe hier uit het breed gohouwetio het vloeiende leven stijgt, hoe in donkere randen langs lichte banen het onuitgesprokone zich beweegt als in een mysterie, omdat het.... onuitsprekelijk is?". . . . Als ik dan. na dit te hebben gelezen de bladen bekijk, kan ik er niet anders in waardeeren dan het werk van een jong en weinig modern aangelegd houtsnijder (zooals ik er een aantal ken) die eigen lijk met eeiic lieve argeloosheid en met een prettig talent voor compositie (welke traditioneel aandoet!) zijn prentjes geeft. Niet meer en niet minder. Het gaat eigenlijk niet aan hem het .,mecr" op te willen dringen, noch past het mij hem om het ..minder" te laken. FI ij is immers eerlijk en een goed handwerksman .die het hout kent en het geen geweld aandoet, maar wien men met hoogdravende aanprijzing geen dienst bewijst. Integendeel !. . . . wereld zoo openhartig beantwoord wordt, als hier: hoeveel kinderen zonden, indien zij in de /.iel, in plaats van in den schoot hunner moeder geboren werden, de trekken verraden v 11,11 een anderen man dan den toevalligon vader.... Boven, compromis en dépi'. het maakwerk aller ..omstandigheden", stelt hier Kaisev de natuur in ha,ar edelste conse quentie: een vrouwenhart, dat blindelings trouw blijft aan de waarheid in zichzelf. De triomf van de goddelijke idee. Luitena,nt Ma.ri'ieii. <lo<ir deze argelooze. trouw boven elke andere overweging ontroerd. Ja-at zich vrijwillig in ('athérine's verbeeldingswereld je opnomen. Het kind. dal hem ..so ahnlich" is. zal zijn wettigen vader hebben. Hij neemt haar in zijn armen en fluistert : ..Cathéi-ine. wie begann es? Kn zij antwoordt: Weet je hot niet? Murrirn: Alles vergat ik. om het van jou voor het eerst te hooren. Waar ontmoetten wij elkaar voor do eerste, maal l('tttlirrinc: 's middags vóór den juwelier. Al/trrii'n : Daal' verbonden ons de ringen. Knt-oen':' ('<it/«'i'iin': Ik knielde naast je in do kerk. Murr'x'n : Ons huwe lijk ingezcgen'd. Kn toen:'" Zóó herhjvilt zich do lieve litfinei dor zonde, thans a.ls een tweestemmig hymne ..jij en ik", en a,l ile rest verglijdt .... Doch helaas, tusschoii dit wat zoo natuurlijk en /oo goed kon zijn. blijft hot aartlsohe, de onvorbiddellijko realiteit: de slagorskneeht Leguerehe on zijn onverzadigbare chantage. Het sprookje kan niet beginnen en hot- stuk kan niet eindigen zoolang hij op eiken drempel van het eluk verrijst. Luitenant Marrion heeft zijn degen.... Tor ver dediging thans van /.ijn wollig vaderschap. Kon schreeuw klinkt op uit den donkeren tuin.... Do veiligheid van moeder on kind zijn verzekerd. liet Sehaiispielhaus uit l liissoldorl' zal op l Milozer dif bij/omlore .. l .iebesst iiek ' van f'eoj'e; Kaiser voor den Hot l enlainseheii Kunstkring vertootieti. Men behoeft niet te vragen wat et bij deze precaire gelegenheid van do bezetting der rollen, van den mysterieiisou glimhioh der prerapliaé'litiselie jonkVmim ;tfh«llgf .'