DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 10 NOVEMBER 1928 De financieele verhouding tusschen het Rijk en de gemeenten door G. G. Roos Burgemeester van Lekker kerk REEDS elf dagen nadat de regeering in de Troonrede een voorstel tot herziening van de financieele verhouding tusschen het Kijk en de gemeenten had aangekondigd, werd een wets ontwerp ter zake bij de Tweede Kamer ingediend. We hebben werkelijk een oogenblik paf over het prompte" gestaan; zoo iets zijn we )>iet gewoon, en vooral ten aanzien van deze materie hadden we leeren wachten en dulden. In de memorie van toelichting dringen de .ministers Pe Geer en Kan. er bovendien met klem op aan; dat dit ontwerp nog voor het einde dezer parlementaire periode door de Staten-Generaal zal worden; behandeld, Reeds het bloote vooruitzicht op een dergelijke voortvarendheid heeft menigeen : achterover doen slaan; in menig pers-orgaan paarden zich oud-vaderlandsche ernst en bedacht zaamheid tot nadrukkelijke waarschuwing tegen overijling. Zachtjes-aan, dan breekt ook dit lijntje; niet! Wordt niet reeds dertig jaar gewacht? Welnu, dan kunnen er' een paai- nog wel bij ! Het ontwerp is zoo veel-omvattend en ingrijpend, ? dat reeds de gedachte alleen aan iets, dat werkelijk ? op een hervorming gelijkt, voor velen te machtig is gebleken. Intusschen lijkt het, of toch de voortvarendheid ' het ditmaal /.al winnen. De regeering blijkt ernst te maken met haar uitgesproken verlangen, en een commissie van voorbereiding is in de Tweede Kamer aan het werk getogen. Dezer dagen werd e ;n 8taat->co:i! missie gvmsta'leerd. die den alg'cmec.ie x m latregel vr,n bestuur v.f\ ontwerpen. be loe'd in art, 4 va i he.t wetsontwerp. Hoewel hier inderdaad een wetsontwerp van groote beteekenis en ingrijpenden aard aan de orde is gesteld, moet hot. bij goeden wil, volstrekt niet onmogelijk worden geacht liet binnen enkele maanden af te doen. Hier moet met te meer kracht op aangedrongen worden, omdat het niet onwaar schijnlijk s, dat in Juli a.s. dit kabinet dooi- ecu ander vervangen zal worden en dientengevolge alles, wat de financieele verhouding tusschen het Kijk en de gemeenten aangaat, weer op losse : schroeven zou komen Ie staan. Het is niet aannemelijk, dat het Kijk dey.e tekort koming nog zou willen stapelen op de vele andere ; tekortkomingen, waaraan het tegenover de ge meenten reeds schuldig staat. Kii ook de Kamer zal toch vermoedelijk dit odium niet op zich willen laden. Er staan dus voor den Xederlandschen belasting betaler belangrijke gebeurtenissen te wachten. Zeer terecht toch heeft de Kegeering zich bij de samenstelling van het wetsontwerp op het stand punt gesteld, dat een goede regeling der financieele verhouding onafwendbaar insluit een groote \erandering in de afbakening tusschen het rijks- en gemeentelijk belastinggebied, ten gevolge waarvan het totaal der publieke lasten gelijkmatiger over het Nederlandsche volk verdeeld zal worden. Het wetsontwerp beoogt de afschaffing der ge meentelijke inkomstenbelasting, de foren-enbelasting inbegrepen. Ingesteld daarentegen wordt een voor he.t geheele land geldende Gemeentefondsbelasting, die bedoelt te zijn een unificatie in gematigden vorm van de gemeentelijke inkomstenbelasting. De opbrengst van deze nieuwe belasting wordt geraamd op SO millioen, welke gestort wordt in een Gemeente fonds, waaruit jaarlijks aan de gemeenten uit keeringen zullen geschieden volgens een formule. waarin eenerzijds de druk der verplichte uitgaven en anderzijds de draagkracht der ingezetenen tot uitdrukking komt. De/e uitkeeringen vervangen die. welk,- de gemeenten thans ontvangen ingevolge de wet van ^4 Mei 1897. Het Kijk staat aan de gemeenten af de hoofdzin der grondbelasting, hetzij op de gebouwd.', hetzij op de ongebouwde eigendommen, naar keu/e \an elke gemeente. De rijksbelasting op liet personeel wordt ,-('ge schaft, en daarmee natuurlijk tevens de gemeentelijke opcenten hierop, maar degeme.">i< en krijgende bevoegdheid een eigen V-iteringshelasting t e Heffen. Ten slotte zullen de gemeenten opcenten mogen heffen op de Gemeeiitefondsbelasting, echter niet progressief, en het getal van deze opcenten magniet hooger zijn dan dat op de, grondbelasting voor gebouwde eigendommen, noch hooger dan 30 plus de helft van het getal opcenten op de vermogens belasting. * * * De nieuwe' rijksuit keering blinkt in drieérlei opzicht uit boven de geldende; in de eerste plaats zal zij zeer belangrijk hooger ?ijn (80 millioen in plaats van 20 millioen); in de tweede plaats zal zij niet eens voor altijd gefixeerd worden, doch wordt ze elke vijf jaar herzien: en i i de derde plaats zal haar hoogte mede bepaald worden door de draag kracht dei- gemeenten. Door dit laatste kiest de regeering welbewust stelling in een strijdvraag. welke steeds een voor name factor is geweest in de debatten over de meest gewenschte regeling der financieele T. erhouding. Xog de staatscommissie-Van Lynden van Sandenburg van 1921 nam in haar verslag van l Augustus 1927 een tegenovergesteld standpunt in. Het ant woord op de vraag, of al dan niet niet de draag kracht der gemeenten rekening moet worden ge houden, wordt bepaald door de andere vraag, hoe men het geheele probleem der finaneieele ver houding beschouwt. Kr heerscht een communis opinio, dat de rijksuitkeering aan de genieenten zeer aanzienlijk dient te worden verhoogd, en nok. dat in die uitkeering tot uitdrukking behoort te komen het aandeel. dat de gemeenten betalen ter verzorging van het algemeen rijksbelang. Nu komt het er slechts op ;.':irL of men a priori a"-Mneemt. dat elke gemeente in evenredigheid moet deelen in die verlioogiiig. Dan mag slechts gerekend worden met de gemeentelijke uitgaven in het algemeen rijksbelivng-. /oo wa.^ praktisch <le conclusie der staatscinmnissic-\Yn Lynden va.it S ndeiibiirg. Maar dan wordt onvermijdelijk rijksgi ld gedragen naar pUiatsen. waar men dit in geen enkel opzicht behoeft, daar me,i er. onchuiks de heffingvan lage gemeentelijke belastingen, ruimschoots in alle lokale beli< efteti kan voorzien. Kr zijn echter tal van gemeenten, waar hel uiter mate moeilijk en zelfs onmogelijk is financieel rund te komen, ondanks /.eer drukkende lasten, va.ii de inwoners gevraagd. Ook deze zonden gebaat worden door een hoogere rijksuit keering, naar evenredigheid verdeeld, maar de schrijnende tegen stelling mc't de rijke gemeenten zou onver/.wakt blijven bestaan. Kr is echter nog meer. Het is tegenwoordig een gemakkelijk kunstje. dat dan ook in toenemende mate toepassing vindt, om zich door verlegging van woonplaats te ont doen van hooge gemeentelijke lasten, en goedkooper en geriefelijker plaatselijk burgerschap te zoeken. In 't algemeen valt dit het gemakkelijkst aan de meest met aardsche goederen gezegend en. Ten gevolge hiervan worden de arme plaatsen nog steeds armer eri zijn deze genoodzaakt steeds hooger belastingen te heffen, en worden de rijke gemeenten aldoor rijker en kunnen haar belas tingen telkens nog verlagen. Door verhoogde rijks uit keeringen, berekend naar eenzelfdeii iiuiatstaf. kan hierin in het geheel geen verbetering worden gebracht. Dit wordt wc'l bereikt, als die berekening ge schiedt i;a:M' tweeërlei maa.tstaf. waarvan de eene is de draagkracht. /oo kunnen de armste gemeenten liel meeM geholpen worden, en zoo ook /.uilen /e eenige be scherming vinden tegen de voortdurende aftapping ha.rcr beste financieele krachten do-:r u-eiiiec-nten. Welke in gunstiger positie vel'keerell. /oo /al het ten slotte kunnen voorkomen, dat een verhetei'de finaneieele Verhoud i M-;1 to--!i ;i;m sommige gemeenten e.'ii lagere Hjkstti! k''. ;-inu brengt, liet wet sont \\etp eelitei- voorkom! (iil. do:H' in elk geval te g. ?! a ndeel'e!) de 11 j! k ' el J tl L' Volgens de Wet \ all l SÜ7. Het standpunt der regeering lijkt ons principieel onaantastbaar juist. Doordat do gegevens ont breken voor nauwkeurige berekeningen ontbreekt de mogelijkheid om na te gaan. of dit juiste prin cipe ook leidt tot juiste praktische toepa,--sjng. Hot is te betreuren dat de regeering nagelaten heeft die gegevens te verschaffen, waar y.e, blijkens. verschillende' uitingen, daarover tot zekere hoogt iwel beschikt. Deze hadden. na,a,r het mi- \ ooikomt, dan in de memorie van toelichting niet. mogen ontbreken. Het wetsontwerp streelt dus iiaa.r meer e^lisüt ii ? in den algemeeneri belastingdruk; het wil ilif bereiken door inperking van het gene--nt dijk. belastinggebied en uitbreiding van dat v ;m lid Kijk. Zal dit de gemeenten niet. belemmeren in haaiwerkzaamheden en ontwikkeling? Wij gelooven niet dat dit behoeft. Kr vervalt 140 millioen aan genieentdijke in komstenbelasting: er komt terug 80 miljioen aan, Gemeentetondsbelasting (vermoedelijk nou wel wat meer) en 15 a 16 millioen aan giondbelasting. .Bovendien kunnen de gemeenten de veilemigsbelast ing in voeren, en opcenten heffen op G,-meent fonds-. Grond- eii Vernc'g-eMsbela.st ing. Ongetwijfeld zal in ilit complet v ft n iief'ingeii minder elasticiteit zitten dan in de geldende ge meentelijke inkomstenbelasting, maar '-"k d. groote schommelingen in de gemeentelijke inkom sten /.uilen door de nieuwe regeling groot.-ndeel». Wol-den opgeheven. \Vcarschijnlijk zal ur».i!er, voorzichtigheid in het \oteereii van nie'is> ,? uit gaven geboden zijn. ma::.r dit is geen on v.-: mengd nadeel, en waa.r beleidvol liuisgeliouileM i-, l-diodl men daar geen vrees voor te koesteren. De .gemeentelijke expansie z;'l We] ziji "p 1i vangen door hd normale aeci-es dei' o'/.am??r.dijki toekom-tig'e middelen. Kr is ge'/egtl. (lat doi'l' hel U ,.-! solll U el ( .i,' ue iLieentelijke autonomie wordl aangetast. i"!i OM rechte. iK'ar het ons \ooi-koin1 : di- ;o;l. iioini' wordt niet bepaald do,,r hd bedrag of h,-i a-nla' der gemeentelijke belastingen, l'rincipied hliill d< positie der gen n t en onv eranderd : in de In meentewet is en wordt een nauwkeurige op-< .inniin^ gegeven van. de heffingen, \\«»rtoe de u.-n -inten gerechtigd zijn. \Vij a.chtell de \"001-gestelde regeling e->i _:?? slap vooruit, al zouden «e ook voor de per-o belasting' liever overdracht aan de gvme.-ut.-ii da.n afschaffing daarvan eii iiivoei-ing \:-n zelfstandige gemeentelijke \ei-t eringsbela-1 lieg zou bijv. ook stellig administratieve l ???-]' i >pleveren. Het Kijk brengt een offer van phn. l s inlll hetgeen wel niet tot belast ingveihooging /;:. hoeven te leiden, als we nagaan, dat de lu;tt~t. rekeningen overschotten opleverden \ar: 'H millioen, tiS millioen en r> l millioen. Indien te gelijk niet de nieuwe reuel'n garantie verkregen wordt, dat ook de i \>\<->, va.ii nieuwe uitgaven aan de gemeenten g"« ii is en bovenal de afwentelingsmethode, welke \ in de periode-I'olijn }ia.ar hoogt ej)iint bi-i'. radicaal wordt afgezworen, zullen, bij aiuite(H.lthans in hoofdzaak) van dit wet-ont \\ ,-ri publicki' g'eldmiddelc'ii v;(.n ons land op ie---! solieder en ge/o:idel' )ia-i- geNestigd \\'''-'li-i Uw Haar wordt q'zond en sterk het krijgt mooier glans hè' wordt vrij van roos het blijft beter zitten h )t valt niat meer uit iiuliai gij d t's mor^c'n-; ten \\vinij; ITUoL lusschen de liaiulcii wrijf c en dit d'.iu: J haren uitstrijkt, 't \"old'H.'t iedjrecii.