DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 17 NOVEMBER 1928 No. 2685 SCHILDERKUNST door A. Plasschaert «ver e»-n tekortkomingVóór alles moet ik het hebben over een tekortko ming'. De aanleiding daartoe i.s. misschien als laatste i-itoot. het bezien van de tentoonstelling Krop. Meer niet, minder niet. Maar welke is de/e tekortkoming:' Tk heb het meer geschreven, en i k heb het hier t e her halen: er is. in 'l algemeen, een tekort aan belang.-stelling voor de nieuwe beeldhouwkunst bij de leiders der musea. Ik weet. dat er n. wellicht een ,paar uitzonderingen daaronder 7.ijn.. maar dan zelfs, wanneer dit wordt toegegeven, is er een ver?onachtzaming, een tekort, aan belangstelling. Kn er is daarvoor geen reden: integendeel. <le leitlcrs fier HUW/, die toch geen omnipotetites dei zijn, zijn hier va.n eeli scliamelsche aa.rdschheid. /e koopen wel schilderijen van tegemvoordigen. hoewel ze die niet altoos voldoende tentoonstellen (zie b.v. den Haag/: ze. betalen voor andere schilderijen van gestorven ..meesters" of nog levende tweede-ra.ngsjneesters p'.ijzen die zeer respectabel zijn maar 3e A'ooncfi. i'i'rliiiiidinf/ii/fu'ijfi. reel ti: treint;/ bci'ltlftoHwwerk. <la.t nog goedkoop is. nog gemakkelijk is te i krijgen, en dat. ten eerste, goed is. 7e kunnen zich dekken, ambtenaren dekken /ich steeds, met de gemakkelijke waarheid, dat ons volk (ik hoor /e het doceeren) meer picturaal is dan sculpturaal .aangelegd, maar dat lijkt mij op dit oogenblik, nu er in llolia.nd ;/oi'de beeldhouwers zijn, de meest. ?verkeerde redeneering. Het is nimmer juist iets dat goed is en /eld/aam is. te veronachtzamen, en ?dat, is de beeldhouwkunst voor Holland in dezen tijd, en da.t doen de leiders der meeste musea. Of is de leider va.n ein museum meer ecu na,-looper. <-n geen Voorlooper ?" Wie der heeren kocht Vincent, toen hij zeshonderd gulden kostte per beste schiidei ij: wie van de heeren heeft Ma net gekocht to.-n hij haast niets kostte, wie (iauguin, wie C./.anüe. wie in Holland Toot-op; hoevelen hebben Slayters tijdig gekocht, hoevele ' Matthic-u Wiegman: wie Ha,edecker (op een uHzondermt:' iia), wie Krop. wie Tolet. wie een paar Altorfs: hoevelen /ien in \Veisekebach. den nu af/.ondei-lijke, wat in hem is: \vi" laten een raam maken door Nicolas: wie bezien i'iet \Viegmaii. \\"iegersma.. Kelder: «ie kochten tijdig ecu de Toulouse l,a,utrec. wie een ^failloi. wie, bij Zeus. kochten tijdig de goeden: hoevelen zai. 11 niet stil en wachtten, op de gunsten van de «imau-urs-, die zuiverder bezield zuiverder kozen'r Al de/.e voorzichtige ambtenaren hebben twee. dini-'eyi op hun geweten: l . dat er laat ge kocht, te veel be.ta.ald wordt, en 'l . dat on/e moderne musea een grooter e-ntonigheid of armoede veitnonen. dan noodig wa,s. Kil als dat zóó door blijft gaan, als het nu gaat. zal de beeldhouwkunst iri Holland daarvan weer een .sterk exempel zijn. ledereen begrijpt, dat ik niet tegen het koopen van schilderijen, ben, en wat daa.rbij rechtstreeks hoort, maar ik zou er geenszins toch tegen zijn. dat /ij. de leiders der musea, hun neiging tot luxe (ik versta daaronder het aankoopen van werken van reeds ruim vertegenwoordigde schilders) ??? ns beperkten, en zich wat lieten ga.an naar die beeldhouwkunst, die zij. bevreesd, be vreesd wel voor hun eigen kritiek, wa.t veronacht zamen. Kn zulke werken zijn nog goedkoop; zelfs als /ij zich vergisten, was het een quaestie va.n wat honderden guldens, niet van duizenden, en wa,a.rom /ou in een goed museum niet een vijftal van de beste Kaedeckers zijn, een aantal Krops. l'olets, Altorfs, Wenckebaeb's etc. De/e. dingen allemaal tesamen kosten mincï. r dan n schilderij van een befaamd schilder '-n immers, ook de beeldhouwkunst van tegen« ooi-dig is een deel van het diep ste bezit \ü,!i "iis land. en er zijn beeldhouwers ge noeg, die rijp zij u of de rijpheid in hun werk naderen. om zelfs niet meel' bevreesd te moeten zijn voor een armelijke viuissing. Ik geef alle Van Konijnenburg's van .I<-n laat sten tijd voor een goeden Uaedecker. wiens vrouwekoppen de zoete wreedheid hebben die ^.- in da Yinci ook kunt vinden, en in wiens mannekoppeii. in sommige zeker, de felle j,-,.,.<(- een langen tragen strijd vecht met de trage Aarde, \vaainit. als een vlam. die geest wilopstaaii, pil stijgen .... Leider.- van musea moeten als jacht houden hitsig en scherp zijn op hui buit: maai- ik vra.agu:wie y.iet hen. a-s .-en jachthond, jagende rond: een leider van '"-n museum moet mobiel /ijn: /ijn er niet te vi-'e-n ..des assis", neergezetellen'/ /ijn er l liet te veel. i i i j v\ ie de oogen niet zoeken, maar d'uil diukkinj h-'bheil van te hebben gevonden, en dat Dramatische kroniek door Top Naeff K in in a n in-1 «Ie Kom : ..Swaiip". <><MI wouclIeKt'iulr naar Sti.jii Ntrruvels J K hebt, va.ii die meiischen. (lic ..een kunstwerk" op zichzelf zijn. \'an welke orde.... laat /ieh niet '/.(PO licht bepalen, liet is de harmonie, de gratie van hun inensclielijke verschijning, waaraan wij. al blijft de ontmoeting aan. de oppervlakte. telkens een kleine weldaad te danken hebben, /ulk een kunstwerk was bij alle gelegenheden Kmmanue! de Hom vo<n- de letterkundige generat ie. die /ich in di-ii laatsten tijd niet toenemend geweld als ..zestigjarig" manifesteert, louter en alleen urn eikander den kalen troost te mogen toevoegen, dal /.onder deze indiscr>)ie geen mensch. den ..Mane" o.a..dit bedenkelijk cijfer y.ou hebb"ti aangezien. Mane de Hom. Men kent hem -- wie kent hem niet y als bibliothecaris van de stad Antwerpen. als een van de begaafdste en beminnelijkste journa listen. Welke de ..N'ieuwe Hot t. ('onrant "ooit ondel' haar medewerkers mocht tellen, als schrijver op velerlei gebied, als hulpvaardig mensch. a.ls goed ka.mera.a.d . . . . maar dit alles had hij desnoods nog wel kunnen nalaten. Kmmanuel de Hom behoeft slechts ie ..zijn", en het is a.l goed. Feitelijk be hoeft hij maar aan het grauwe station van Ant werpen te gaan staa.n. niet 7.ijii blonden, baard als een lichtend signaa.l. om u o. volstrekt niet niet Vlaainsche uitbundighc id. la.ng genoeg verkeerde de Hom onder de Noorder-broeders, maar met de natuurlijke vriendelijkheid van zijn hart. die stil zwijgend al spreekt uit zijn groet. uit den helderbbuuven opslag van zijn oogen de illusie bij te brengen, di'.l heel Yla.i'.nderla.nd u met. open armen verwacht. Het mag voor een deel 's lands wijs. 's la.nds eer /ijn. die ons. Kat-uit -den-boom-kijkers. a,Is iets bijna feest elijks va.n eemoudige t -gcmoct koming treft, da.ar naast wil worden erkend, dr.t hel Ylar.msrhe volk 0)1 e< nige bij \iitM "k re|ivseMtatieve figuren roemen mag. in wie de beste eigen schappen van dit volk /.ijn vereenigd. Mannen, die den strijd voorde Vlaamsche beschavingen i-nltuur niet vergeefs strijden, en die daa.rbij de Nederla.ndselie taa.l spreken verrassend rijk <?!< melodieus. Van de/.e kleine groep, waarva.n 11 ugo Yerriesl het stralend middelpiiDl \vas. s t; wit de Hom. al heel hij da,n /.estig. nog jong en onvervaard, op de bres. en dat is voor de beide hinden a,l even verheugend. Officieel: bewaarder van boeken, bewaart hij in /.ijn hart de herinnering aan de beste /.onen va.n /.ijn land. houdt hen levend en hoog voor de .jon geren, die voorbeelden behoeven en bewonderen willen. Niet voor niets zoeken /.ij de Hom als vriend en bemiddelaar. \Va,t ons betrei't. aan de/e zijde van den Moerdijk, wij hebben altijd geweien wat we aan de Hom hadden, en dat het geestelijk goed der beide landen a,an /.ijn fijnen geest opperbest toevertrouwd was. en is. Voor de bevordering \an hel buurt verkeer in ons «Her belang blijven wij hem erkentelijk. Ter ee.ve va.n /.ijn. het /.ij dan zestigsten verjaar dag, heeft de Hom. liever dan geschenken te1 ont vangen, voor eenige litteraire surprises gezorgd. \vaarva-n er een een tooneelbewerking mij de welkome aanleiding bood mijn gelukweiischen a-a.n den letterkundigen kaïnera.ad binnen te smokkelen in de Dramatische Kroniek. Over dit dramatisch debuut waartoe een legende van Strijn Stivuxels hem inspireerde, schrijft, hijzelf: ..De/.e lyrischdramatischc t ir.nscript ie van /ijn visioua-ire \ erha.a,l ..Het Woud" wa.s. van meet al' aan. reeds hij de eerste lezing van 's dichters, ha.ndschrift dat vo(')rda.t zij uitgingen om te zoek.-n ': Laat ze dus ga.an jagen op nieuwe sehi IderkmiM . op beeldhouwkunst den eersten tijd !. . . . \an ui nii'H. Viji'ticii rcprml nel «"s hij gr!<?££<? n il <? i <1 Aan zijn -f,\"*t igstrn ver jaaiMlag 'l>ij Srhi-ltciiia A llolkcnia l I*(>S- l'CJs Ik heb onlangs geschreven o\er liet \\erk \an Na.nninga: o\ er /ijn eeiv-te>il i mnst i ilniv;. Ik zal dat niet herhalen: alleen hier zeg-_eii. da.t het hoogste, \va.-irnaar hij reiken kan is naar Honkende. rijpe stilte der dingen, en dat hij. als hij miM in zijn greep, ontaardt tot een wat troebele. ,??.*. «al litteraire v oor-telling. De \ijftien reproductie-. waarbij ik noode mis het plaatsje niet den pere toen nog he-'tte ..De gesnekkerde Christus" in mijn verbeelding opgegroeid, en bied ik thans als de bescheiden kameraadscliappclijke hulde van mijn oude bewondering, aan mijn vriend, meester Stijn St reuvels. in afwachting, dat een toondichter /.ich aan de/.e stof /al meten en er de gedroomde. intense en door woudklanken gedrenkte muzikale atmosfeer om «'even /.al." Hiermede is het do -l van dit werkje duidelijk opengelegd. Veel verder dan de/e lyrische verwachting zon ik ook. met den tekst in mijn hand. niet, durven gaan. /.oo ooit. dan vraag! de legende ..Swane" den tooneeldoop alvoor wi.| ons een denkbeeld kunnen vormen van de levensvatbaarheid der stemmige en woelige tafereeien en de niu/.ikale ondersteuning lijkt ons van overwegend belang. Het Verhaal en de be«"erking doen denken aan op de/.elfde «ij ze gedramat i/eerde Keltische sprookjes. ..The immortal hour" bijvoorbeeld, da.t in honden niet /.ooveel succes werd opgevoerd. Ook hier is in het eerste en het derde bedrijf ..Het woud de \ oornaamste speler en voelen wij een zelfde sfeer van geheimzinnigheid en /wa,a,rmoedigheid uit den tekst opdoemen, welke door de muziek des te sterkei1 kan worden gesuggereerd, l i et 1 weed e bedrijf \verd. naar Ylaaitnschen t ra.nt. met de bonte bedrijvigheid van een ..Kermisdag" gevuld. In ..Swane". een zigeunervi omv. het lief van. Kerlo, den kolenbrander, leeft het liefde-verlangen /,oo\vel naar den aa.rdscheii a Is na.a r den hem e l se hèn bruidegom, dat all<ngs tot een extase versmelt. /.ich uit. Yeiveiiigd vindt zij ha.ar gevoelens in Sanetelcin. den hermiet-neeldetisnijder. die een met vrome liefde door hem g* sneden .. Krnislie\ enheer" naa.r het Ivoode Klooster ga.a.t brengen en op /.ijn weg door het. be.sch de hunkerende Swaue met haa.r verleidelijke /.«-arte oogen ontmoit. /ij smeekt hem het beeldje a.f.. Doch hij «"eerstaat ha.r.r. Daarop maakt op haar aandringen de ruwe Kerlo In-t den /a.chten Sanetelein met geweld afhandig en steil het op de markt tot prijs bij het kegeispel. Op den diefstal betrapt, moet hij de/.e daad in de gevangenis l ten. Tijdens zijn afwe/ig hei-l /oeU dan Swane, berouwvol, den kluizenaar «'eer op. en vindt doorhem degeua.de. Samen leguen zij het ''h rist nsbeeld je aan de voeten van /i|n mtieder Maria in haar kapelletje in het boseh. Als Kerlo daarop, uit ja loersehlieid en \vra.ak. Sanetelein heeft neergeslagen. ..hij klief zijn voor hoofd met een knots", zien zij om het hoofd van den doode den stralenkrans zweven. Ook Kerlo keert thans tot het berouw in. en Swa.ne. voor wie Sanetelein den weg tot (iod heteekende. sterft op het lijk. zingend haar lied als in den droom: ..Wie zal de minne «ederst a,a,n, De milllle. . . . de minile. ..." De diepere zin van dit sprookje zal tot den katholieken toesehou\\er \\aarsehijnlijk het sterkstspreken, voor wien bekeering en genade, zonder \eei niensehelij ken strijd, gereed van den hemel dalen. De primitieve luuidelittg en de symboliek /ijn op dit blindelings aanvaarden ingesteld. Mij boeide bij lezing het meest de mise-en-scène en de bonte hewegclijkheid van het tweede bedrijf. Kr is hier en daar volks-poë/ie in verwerkt, en met houtsnedeii van Krans Maserecl heeft ..de Sikkel" ti- Antwerpen er een fra?a.ie feest-uit gave in oOU exemplaren van gemaakt. Alsdan nu de t oondichler maar komen wil.... liet lyrisch drama is een kunst V( irin. \\aai-in. /on ik nieeneii. de moderne geesl -zijn voldoening nog a.ltijd ka.n vinden, Kn de goede teksten goed. in den /in va.n dramaliseh bewogen liggen niet voor het opscheppen. boom. geven \an de verschillende .-oo'-teii \an Nanuinga 's werk goede \ ooi-lieelih-n. Xe zijn t esaam dus een album, dat /ijn nut heeft, \\anneer «'ij- bij 'l iucht'-r worden der herinneringen, ons het beeld van de/e,, schilde! scherper \ooi- de oo_en willen stellen. Kunsthandel W.H. HOFSTEE DEELMAN V o 11 <t rist raat 10, Amsterdam TENIODNSTELIING1.1, VOSHUIL