No. 2685 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 17 NOVEMBER 1928 Overheidssubsidies door G. A. Klaasse Het cadeau-stelsel ANNEKR een ondernemend fabrikant of winkelier zijn omzet tracht te pousseeren door "voor de koopers een cadeau-stelsel in te voeren.dan komen daartegen zijn concurrenten in het geweer, en eischen dat de onmondige kooper wordt be schermd tegen den sluwen handelaar, die een spiering uitgooit om een kabcljouw te vangen. En ?wanneer de regeering cadeautjes uitdeelt om de door Fortuna minder gefavoriserrde bedrijven het tekort op de exploitatierekening te doen aanvullen iiit de staatsruif, dan komt hier en daar de be lastingbetaler daartegen in opstand. Waaruit men nu niet moet afleiden da.t er een algemeen ver breide afkeer van geschenken bestaat; het stand punt van de betrokkenen hangt kennelijk af van de richting waarin zich de cadeau-stroom beweegt t"ii opzichte van henzelven. Hetgeen al weer hun goed recht is. Zou ik niet een verdediging weten aan te voeren, voor elke bate die naar mij toe vloeit. En een hoofdschudden voor elke gulden die tenlaste van mijn buidel zonder tegenprestatie iia?r een ander stroomt 'f Ziehier het probleem, 's I.ands schatkist trekt trlkenjare niet onaanzienlijke bedragen uit voor .subsidies aan min of meer noodlijdende onder nemingen. Ik wil hier dadelijk buiten beschouwinglaten de uitgaven, die een cultureel karakter dragen, als tooneel en muzieksubsidies. Daarbij .komt men op het terrein der nauwelijks meetbare .appreciaties, die met economisch beleid slechts in verwijderd verb??nd staan. Maar wij staan midden in de economie, wanneer wij het oog richten op de subsidieverleningen aan zuiver commercieele benh'ijven. als daar zijn: ondernemingen van land transport, lucht- en scheepvaart enz. Zoodra men da,t onderwerp aanroert komt men gevaarlijk dicht bij het zoo veelomstreden vrijliK.ndelsvra.agstuk. Want in de ruimste visie is dit toch een vraagstuk ?van pro of contra, staatsingrijpen. Kn ook die kwestie is er tot op zekere hoogte een. van senti ment m appreciatie. Ma,a,r zoowel voor- als tegen standers hebben toch steeds dr economische zijde het meest op den voorgrond geschoven, en hun ?overtuigingen met economische overwegingen, ge argumenteerd. En terecht ! Wat gebeurt er wanne"!1 een bedrijf of bedrijfstak door de overheid wordt gesubsidieerd V Dat b» teekent: óf dat de winsten uit die bedrijven met het bedrag der subsidie stijgen, óf dat slechts met behulp van de subsidie de onderneming haar kosten kan dekken. Het eerste geval za.l zich zelden voor doen: een willekeurige groep kapita.a.lbezitters balen toewerpen teil laste va.n de gi meenschap ware misbruik maken van staatsmacht. Maai- een l'iiii'.ncieel zwak sta.and bedrijf op de been honden komt wel degelijk voor. Wal zal het gevolg van de subsidieering in die gevallen zijn? Of dat de prijzen der geleverde artikelen, lager zijn dan de maat schappelijke kosten: óf dat een bedrijf of bedrijfs groep, met almormaal hooge kosten werkend, in het leven wordt gehouden. In het eerste geval be talen de koopers van het bi trokken product slechts een deel van de opofferingen, die de maatschappij zich daa.rvoor gel roost. De rest zuivert de belasting betaler aan. In het tweede ge\ al stopt de belast ingbelaler de galen in het budget van een te duur .werkend bedrijf. riconomic m subsidie 'Oppervlakkig geoordeeld zou men zeggen: beide geva.llen wijzen op een oneconomische productie wijze. Kn inderdaad is liet over het a.lgemeen waar dat de opbrengst van een onderneming' de kosten moet dekken. Dat is in onze maatschappelijke ordening juist het esseiit ieele richtsnoer voor de aanwending van product icv» krachten, liet ideaal van d»1 kapitalistische economie is inderdaad nU'elleering van opoftVring en opbrengst. Kn wanneer men nu moedwillig dat evenwicht ver stoort .... da.n. ka,n dat desonda,nks zijn nut hebben. Noemen wij in dit verband het voorbeeld \ a,n de subsidies aan K .L.M .. l lolla.nd-Afrika.-lijn ril dergelijke ondersteuningen van jonge, opko mende bi'ilrijveii. Zelfs die-hard vrijbandelaars ueven loc <hi>t soms ei'ii ..opvoedingslai iel ' lol bescherming vait jonge industrieën nut kan hebben. Keil opkomend bedrijf heeft kinderziekten door te maken. Die kunnen noodlottig worileii wanneer tegelijkertijd een concurrentiestrijd a outrance ge voerd moei worden. Die strijd tijdelijk op een afstamt te houden is het doel van de bescherming. die wordt verstrekt in den vorm van een inkomend recht of een subsidie. In het eerste geval betaalt de verbruiker de opvoedingskosten van de jong geborene; in het tweede? geval de belastingbetaler. Men gaat in die gevallen uit van de redeneering, dat het toekomstig nut dat van de nieuwe bedrijfs tak te verwachten is. zal opwegen tegen de offers die de huidige generatie daarvoor brengt. Dat in vele gevallen andere dan economische overwegingen een woordje meespreken kan ik hier buiten be schouwing laten. -Maar dal ..defensie'' den bloei va.n commercieele schee])- en luchtvaart met een wel gevallig oog beziet spreekt wel van zelf. Tram.sulisidies en Autobus Doch hiermede is het subsidievraagstuk niet uit geput. Ook ondernemingen, die al lang de kinder schoenen ontwassen zijn. ziet men staatsbijdragen ontvangen. Kil daarmee komen wij tot een kwestie die nog steeds hier te lande actueel is. Na den «lorlog werd tot leniging van den nood der tra.mwegen hiel' te lande de z.g.n. brandstofsubsidie ingevoerd. Doel wa.s: de trambedrijven tijdelijk tegemoet te komen in de sterk gestegen kosten van brandstoffen. Sedertdien zijn de kolenprijzen onder den invloed van een crisis in de steenkoolnijvei heid bij sprongen gedaald, maar de subsidie is gebleven. Historisch ontstaan als tegemoetkoming aan bij zonder omstandigheden, is deze subsidie vergroeid toen een nieuwe omstandigheid zich voordeed, die fataler nog werd dan de brandstofprijsstijging, n.l. de busconcurrent ie. Wat beteekent nu. economisch gezien., zulk een subsidieering'-' Is zij een verkrachting van het vrije spel van economische krachten, of een heil zaam middel ter voorkoming van. verspilling daar van. Kijken wij eerst eens om ons heen. of ook elders soortgelijke subsidies voorkomen. Inderdaad zien wij «.lan dat juist op het terrein van spoor- en. tramwegen ook in het buitenland veelvuldig ecu staatssubsidieregeling voorkomt. De houders van Klinische spoorwcgobligatiën. die voor cenigcn tijd hier aan de markt werden gebracht, zullen zieli herinneren, dat de voornaamste attractie van dat materiaal, is da-t feitelijk de Kransche staat v ooi den leeningsdienst opdraa il. via een subsidieregeling (soms ook rechtstreeks). Maar daaraan moet dade lijk toegevoegd worden dat de sta.at zich anderzijds gesecureerd heeft van een groot deel der bedrijfsoverschotteti. /oodal de sta.atssteun meestal is te beschouwen als compensatie Voor liet n f staan dool de aandeelhouders van de extreme gunstige bedrijt'skansen. Wanneer een tak \an bedrijf dreigt teniet te gaa.n. dan dreigen tevens de da.arin belegde kapi talen om te komen. Kn die kapitalen kunnen zeer omvangrijk zijn. Hij t raniwegbedrijveti die a.anzienlijke vaste activa als wegaanleg. rollend materieel enz. eischen. zou <!;>,( een grimt maat schappelijk verlies beduiden. \\a.uneer men da.t verlies kan besparen door zich een kleinere opoffering te getroosten kan het \erslandig econo misch beleid heden zulks te doen. Om exacter te zijn: stel da.t het t ra mverkcer d ' bussen ecoimmischer te bedienen zou y.ijn. Liet men de ont wikkeling den vrijen loop da.n zou \ooi- zeg / 211 millioen bussen moeten worden aangeseha 11. Wanneer uu door een staatssubsidie van een half millioen de tram in het leven ka.n worden g» houden dan is dat te verdedig"!!, liet andei-s in bussen te investeeren kapitaal zou meer aa.n rente kosten. Terloops mogen wij hieraan toevoegen dat vroeger nog een spi cia.al a.rgument voor de subsidieeriiiLr sprak. Den bnsexploit;:.nt werd n.l. de weg gratis Ier beschikking gesteld. De onderhoudskosten der wegen waren toen feitelijk als een subsidie der ver voerders te beschouwen. Da.arnaa.st was een sub sidie e.a.n de exploitanten van ..ijzer, n wegen". die zelve de 'kosten daarvan droegen, om het even wicht te bewaren, logisch. Maar de wegenbelast inu hoeft da.t argument doen vervallen. Al is er. zooals bet oogt l. een mot iel' \ oor suhsidieverleening, men zij op zijn hoede \ oor sleur. l ovenslaand rekensommetje moge \erli.kkelijk zijn. maar men moet het ook maken. Men moet zich afvragen of niet de tram b.\ . door verinniging \an tarieven voor dat vervoer dat de .-int obus of vracht wagen niet kan o\ernenien wagonladingst ransport over langen afstand een sluitende rekening kan verkrijgen. Tenslotte moet up den duur elk bedrijf sell'-support i mi zijn. of hel parasiteert op de ".emeenschap. Kn da.t ware wa n-ccom unie. A'rijwei parallel met dit \raags1uk loopt dat der concvssieverleening aan bussen, dat meer en n r stof doet opwaaien. Men krijgt den indruk dat ook daar wat willekeurig wordt omgesprongen, zonder weloverwogen economisch beleid! BEURSSPIEGEL Donderdag, 15 Xovemfoer DKrPPELSUKVVIJZE worden nadere bij zonderheden hekend omtrent de samenwer king tusscheii de internationale pelroleum-maatschappijeii. Al blijven de onderhandelingen nog gehuld in een waas van geheimzinnigheid. Meer en meer gaat men waarde hechten aan de consti tueering van de combinatie der llollandsch Engelsche olieconcerns. De Koninklijke-Sbell en de Hurmah-Oil zijn tezamen een groep waarvan de macht niet onderschat moet worden. Dat heeft trouwens de uitkomst der schermutselingen in Brilsch-Indiëduidelijk be\v< y.eti. Kn w ut de Amerikaansclie ..export vereeniging" betreft, ook daarover heeft men wat meer gegevens of juister: a.amvijzingen. \\'ant de eischen der bedrijl'spohtiek en de Amerikaansche mentaliteit in deze verzeilen zich natuurlijk legen een openlijke erkenning van di- doelstellingen. .Maar in Engeland is men wat, meer openhartig hoewel men oek daar de kunst verstaat om loopende onderhandelingen geruimeii tijd geheim te houden, l'it de uitlatingen van den president' der Hurmah-Oi]. die ons inden laatstcu tijd wel het beste op de hoogte heeft gehouden, valt op te maken dat de met de Amerikanen ge troffen regeling samenwerking voorziet niet alleen op het terrein van de productie(bepcrking) maar ook op het gebied van den a,fzet. Maar wat' nu het rekbare' begrip ..samenwerking'' zal omvatten moet de toekomst ons leeren. In elk geval is ondelde huidige omstandigheden de oliemarkt ter beurze di- afdeeling met het beste perspectief. De Maatschappij lot Ontginning van Steeiikolenveldeii wier obliiiat iën voor een a,antal «eken een ?gevoelige knersre;!.ctie hadden te registreeren. za.l, naar door di-n trustee der leening wordt bericht. binnenkort een publicatie in het licht geven over ch-ti toestand van de onderneming, liet is deze maatschappij sedert de oprichting niet erg naa.r den vleeze gegaan, lieeds moest van de obligat iehonder- de minst worden bedongen om de aflossimien tijdelijk opteschorteii: dividend werd nimmer uitgekeerd. Na den oorlog opgericht heeft dit bedrijf wel de minst gunstige tijden voor de kolennij Verheid meegemaakt. I >e beurs blijkt de toestand wel wat erg donker inlezieii. lla..t behaJve het aandeelenka.pitaal ook nog eeiiige tientallen pelrellten van de obligat ieleelling \erlorell /.OU zijn lijkt \\el Ie el i-rg somber. Maar een paar zulke moeilijke jaren a Is de stern koolindiist rie achter den rii'_ heeft . kil l m.-l i flinke is a i iit a lel i doen wegsmelten. l .a.aüoi ie junct uur i~ een liodi-mloozi> put. die nauW"iiiks ie dempen i-. Dat. "i"l;'iik~ al!,- pnünuen. dr kolcnindust rir hè! n, >u -1 e-'t] s /u j r j,. \ era nt w oorden heeft .spreekt «v! i;i! een 'hei'ieh; uit Knueland .dat een L'I-OO! niiineoneern :ii \\ales binnenkort waarschijnlijk tot ihi'ndalie /.al ,.\,'t-aati. \\anneer (Ut niet een bedrijf-p, ilit ieke ze! is in den strijd om hel loonsprohlecm iu d,- mijiiiiidiist rie. hetueeti niet waars.ehijlllijk wordt Ueaeht. Werpt het Wel een schel licht op de 1 o,'s| ancien in de Kngelscln- kolenmijnen. Volüelis de Direct ie -t aal el' 11 i e( s l'. II d el' t e 11 ( lel) (la 11 te li'|uiil"elvu. i,nn!;:t de exploitatie Vel'lieslll'elluend ei! de schuldenlast te drukkend is. De weinig hoojiMille toestand bene. ml de maal scha.ppij bo\e!ldien de k;;',, i.m met (Ie crediteuren l ( it een \erue]ijk !,? knmeii. \Vaarseliijnlijk zal dns aan de ree,is so.i.nii werkrloozi-n in |,, | \\elsche kolendist r i i ! r.: ,u i'i'! i ! iendiii/.eiidtal worden t oegevoegd. Kn die klappen zullen moeten vallen a.lvorens de b, iaiiüiebhendi'ii ern~li'.i de hoofden bijeen zullen sleken om t , ,t e,-n oplossing te raken, liet gebrek aa.ii e, meent ra. t ie van de kolennij \ erheid in de meeste lüiiilen zal liet trouwens uiterst la.stie. maken om 11 >t saineiiu efking te komen. In de i ilieindiisl rie niet haar wijdvertakte ei mgloinerat ies was dat hei-! wu', makkelijkei . C. K. PANDBRIEVEN BEURSKOERS / DIRECTIE n?5.J.vAnZiJ5T-l1?J.F.VERSTEEVEN