. 2685 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 17 NOVEMBER 1928 Het onderzoek der binnen-zeeën van den Oost-Indischen Archipel door P. M. van Riel .VERPAKTE DAXK zij de activiteit van de Maatschappij ter bevordering van het natuurkundig onderzoek ?der Xederhv.idsfhe Koloniën en het Kon. Xed. .Aardrijkskundig Genootschap, den steun derXed.. Indische Kegeering en belangrijke particuliere bijdragen, waarvan die van liet Koninklijk Huis niet bijzondere- ingenoni -nheid genoemd mogen worden. /.'.U in het begin van 1!»2!) een volledig uitgerust -eanografisehe. geologische en biolo gische expeditie naar Xed.-Indiëvertrekken aan boord van l h'. M.s. ..\\'illebrord Siiellius". hel ?daartoe dom- de X';-d.-Indische Hegeering beschik baar gestelde opiiemingsvaartuig. De staf dezer expeditie zal bestaan uit : een leideroreanograi't', een bioloog, een geoloog, twee «chemici .-11 een physieus. Het totale aantal op varenden aa.ii boord zal ongeveer 100 koppen bedrag,--!. De redactie verzocht mij den lezers van dit weekblad mede te deelen wat de bedoeling der ?i-xpeditie is en welke resultaten men verwacht. Wat was de bedoeling van de Karakorum expe ditie van. het echtpaar Visser-1 Doordringen tot -onbeki-nde hoogten en verten, meten van wellicht :tiog nooit aanschouwde bergreuzen. zoekeiv naar ?den oorsprong de}- reusachtige ijsrivieren en den samenhang der bergketeneii en daarnaast kennis making met de hoogst levende; bergvolkeii. de .fauna en l'lora, dei- berg'wereld. Welnu, vervang hoogte door diepte en gij hebt in weinig woorden de taak. die de expeditie in Iiidiê' wacht. Ook hier is vroeger onderzoek voorafgegaan «?n -/.on wit en wij reeds, dat in liet oostelijk deel van den Archipel, in tegenst -Hing met de ondiepe y.eecn in het Westen, een hier en daar tot meer dan «iOIIO M. diepte ondergedompeld berglandschap verborgen is. Dit vormt nu steihvandige biiineny.eeën. onderling en van (L- oceanen gescheiden door ondiepe drempels: (h- passen vu n het geberg'e. Daarnaast liggen langgerekte diepe inzinkingen van den bodem ne-t daarmede evenwijdig loojiende plooi i n g-ruggen van den a:irdkorst. die door aft;rokJieling tot, eilanden vervormd werden o t' Ji-ls funda-nieiit dienen voor uitgestrekte koraalriffen. .Ma:'.:- \V;VM- de Karaki .rum tot n halfrond .behoor! vt-i-bindt de Indische Archipel d-- oceanen van t\v-e halfronden en zoo mogen wij n in de gesteldheid van het wat ei- n in yijne be\von--rs karaktertrekken verwiv.'hti-n. die aan l>,-idr ge bieden herinneren. De wetenschap welke diept ever.sciii Hen reeds .geconstateerd zijn. welke eigenaardigheden in de t empera.iüui'toestandcn te \-ermoeden zijn. stelt ons te meel- tot i ai'k het onderzoek thans zoo grondig te verrichten, dat niet alleen de nog verborgen gebleven geheimen van den zeebodem zullen worden ontsluierd, maai- ook het optreden van leVi-ude wezens za.l kunnen worden verklaard vil... voorspeld, da:',r waar de kennis van s.troomingen en eigenschappen van liet zeewater ons tot. overeenkomstige toestanden doet besluiten. Maar d" luitiiuronderzoekcr is er niet mede tevreden, indien hij de tegenwoordige Icvensiimstai>iii>_-lieden of een b.-slaand profiel der aa.rdoppi-rvlakte kan beschrijven en verklaren, hij wenseht ook te weten hoe dit profiel ontsta,a,n is en hoe het in de toekomst /.a.l gewijzigd worden, /oo ds de kennis der ond'-rZ'-esche vormen voor ons niet alleen een topografisch of hydrografisch, maar Jn de eerste ])laats een geologisch belang. l''.n de natuur komt ons te hulp. waar zij op tal van N.V. J. S. MEUWSEN'S Grootste keuze. . . . STETSONS plaatsen afzettingen bewaart, die ons vn.ii leven en gebeuren in leng vervloge.i tijden verhalen of ons in den vorm van koraalbanketi in groot e diept en of hoog boven het zeeoppervlak bewegingen van den ;vM-dkorst openbaart, die .".nders wellicht verborgen bleven. l [et onder/.oekingst err; in in oppervlak gelijk aa.n dat van MiildellaiMl.sclie en /wr.rte /ee te /.amen- is zoo uitgebreid, dat zelfs de l 5 maanden. waarop de duur del' expeditie is berekend, geheel onvoldoende zou zijn om slechts de voornaamste bijzonderheden van het profiel vast te stellen, indien niet het moderne hulpmiddel van het echolood beschikbaar was. .Met dit in twee beteekenissen kostbare instrument zal zelfs onder het varen voortdurend de diepte kunnen worden bepaald en men verwacht op dit punt ongetwijfeld verrassingen. Dit zal niemand verbazen: het aantal diepten gemeten in het oostelijk deel van den Indischen Archipel buiten de dieptelijn van 2(10 M. is zóó klein, dat het op een oppervlak als Zwitserland 10 a 50 punten zou geven. Behalve om het profiel van tien bodem gaat het nu verder om de volledige kennis van het diepte water en zijn bewoners en meer in het bijzonder de heele kleine bewoners, het zoogenaamde plankton of ..drijvende", dat door den bioloog met speciale netten zal worden verzameld en onderzocht. Van de groote levende wezens weet men nu reeds zeel' veel door de Siboga expeditie van 1S!I!(; dit neemt niet weg. dat wij af en toe de gelegenheid niet zullen laten voorbijgaan om. ook in deze richting werk zaam te zijn. Wat wil uien echter m t dat nauwkeurig bepalen van temperatuur en zoutgehalte van liet zeewater;' .la, het is interessant dat in de diepe zeeén va,n den Archiepel zoo koel water voorkomt. dat stoute plamienmakers reeds koelinrichf ingen op groote schaal willen ontwerpen om met het dieptewater de temperatuur der gemat iu'de zom in de Indische huizen te brengen I Maar belangrijker \ oor den n;:t nul-onderzoeker dan het bouwen van zulke lucht kast celen is de wetenschap, dat de kennis van temperatuur en zoutgehalte van In-t /.eewater hem soms de her komst van dit water verraadt en onder bepaalde omstandigheden hem in staat stelt om stroomen (,? berekenen; dat liet gehalte aan zuurstof hem leer! of het water zich langen of korten tijd geleden aan (h- oppervlakte bevond en ot' het u',-schikt is voor het leven van kleine en groote organismen: dal ten slot t e in de groot e diept en de omst a n d i gil eden. waaronder at/et tingen worden gexoi-md. kunnen worden begrepei . Hierbij /.a! het onder/.oek naar het gehalte aan voedingzoiit en niet gemist kunnen worden. In verband niet de/e afzettingen is het onder zoek van den bodem van h--t hoogste gewicht. Om deze te kunnen beoordeeleii wordt bij elke draa.dlooding met een stootbnis een bodemmonster aan de oppervlakte gebracht, waarbij de afwezig heid van za.chte bestiuiddeeleii op stroom nabij den bodem zal wijzen, die liet afzetten van !>,-zinksels plaatselijk geheel of -edeelt e[i;k 7.al be letten. Ken noodzakelijke a.a nvulüng der slroomberekeiiingen vormen de stroommetingen m de diepte met vernuft ig sanieiigest elde instrumenten. Voor deze metingen be/.it het srhij) een diep/ee ankerinriclit ing. zoodat in diepten van meer dan 5IHHI M. geankerd kan worden. Men beu'rijpt dat de bepaling van de t e m | ie ra t u ui en de .samenstelling van het zeewa.ter der \--ischillende diept dagen allerlei voorzorgen vereiseht /oo worden de t em pet-a.t uren genieten met kanteltheri netei-s. onder elkc.ar b.-vestiu'd aan een dunne staaldra-ad. waara.i:n /.ij «orden a IVevierd. Dooi- langs de draad naar beneden glijdende valgewichten diiesscnger-'] «'orden de t hermoim-t ers achtereenvolgens omgi-keeril. waardoor ile k«ikkolom steeds op h. t/elfde punt afbreekt. Met de hoeveelheid kwik. die afgescheiden werd, is de temperatuur in elk dei- \an te voren vastgestelde ni\ eau 's bepaald . tS X'oor het \-a--tst ellen \an de ~aim-nst elliim' \an liet zeewater in de verschillende niveau's moet uit die diepten een voldoende hoeveelheid water opgehaald worden. Hiervoor dienen waterscheppers. eveneens in series afgevierd en door een valgewicht op de gewensch.te diepten gesloten. \'oor een serie metingen, tot een diepte van 1000 M.. waarbij niet alleen de temperatuur wordt bepaald doch ook wat ermonst ers en een bodemmonster verkregen «'erdei!. zullen S a ld uur noodig zijn. in «"eiken tijd 2o<MMI M. draad o\ er het meetwiel loopt. Maar da'i is ook een materiaal verkregen. waaraan verscheidene chemici een geheeleii dag Werk hebben. /oo zal de geoloog zijn bodemmonsters gedeel telijk aan boord onderzoeken, de bioloog zijn planktonmonsters bekijken en sorteeren. Samen zullen zij liet expedit ieschip meermalen voor kort ei-en of laiigereii t ij d verlaten om op onbekende eilanden te explore -ren. waarbij voor;.l de koraal riffen en -eilanden hun bijzondere aandacht zullen hebben. (iedurende 15 maanden zullen een kleine honderd nieiischen. in een beperkte ruimte aan boord in de tropen vereeiiigd. het hierboven ge schetste programma zoowel overdag als 's nacht s af moeten wei-ken. Xiet steeds zal alles glad v<.-rloopen, onaangename verrassingen zullen zich ongetwijfeld voordoen, doch bij eendrachtige samenwerking van marine eii Wetenschappelijkeii staf zullen de moeilijkheden overwonnen en eelt schat van gegevens verzameld kunnen worden betreffende dit nog weinig bekende gebied. Mogen aan de latere bewerking dezer gegevens. die verscheidene jaren zal duren, de prettigste herinneringen verbonden zijn ! Tentoonstellingen lloi'-tee Deelman. \in-:tei'da.m. Schilderijen van .1. .1. Vo.-kuil. D. IL Simtee l.andweer. Amsterdam, l.ithos \arl \an Dobbenbumh en beeldhouwwerk K. van Hall. Tot 21 November. Amei'sfoortsclie Kunst kring. Amei-.-fooi t. Schil derijen dooi- II. \a.n Daalhoff ,-n .1. l.odei/en. Tot 2li November. 'l Hacl.hu>..,. l!l. c-meiidaal. Schil'.lerijep. etsen en houtsncden door A. .1. <'root, ns. 'J'ot l;li Xov. Kmir-tzaal \an l.ier. l'okin 12li. Amsterdam. Schilderijen en ai] ua rellen door Doi-a. ('astell en Temt TuiMiier. Tot l December. .lac. Niekerk. D.-n Ha.au'. Nagelaten teekeningeii dooi- il. .1. lla\erm;:n. Tot l December. Stedelijk Museum. A lust erd;. ti!. Schilderijen door (.. Hergsin.-!. .1. l l eiidrick x. der. .lacoli- i-n l'. Si l,ol'l:ei-'4. To| ^ l leeelllbel'. .1. II. de Hois. Krui>w.-u- r-s. lla.arlem. Schilde rijen en teekeiiiiigen door i l a a rli -mse h i - Kmistenaai'-. Tot '.' l tecembei-. Stedelijk Museum. Amsterdam. Tentoonstelling ..de On afhankelijke!!" Tol l l December. LE CHAMPAGNE EN VOGUE JAGER-GERLINGS HAARLEM