Historisch Archief 1877-1940
. 2685
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 17 NOVEMBER 1928
Het onderzoek der binnen-zeeën van
den Oost-Indischen Archipel
door P. M. van Riel
.VERPAKTE
DAXK zij de activiteit van de Maatschappij ter
bevordering van het natuurkundig onderzoek
?der Xederhv.idsfhe Koloniën en het Kon. Xed.
.Aardrijkskundig Genootschap, den steun
derXed.. Indische Kegeering en belangrijke particuliere
bijdragen, waarvan die van liet Koninklijk Huis
niet bijzondere- ingenoni -nheid genoemd mogen
worden. /.'.U in het begin van 1!»2!) een volledig
uitgerust -eanografisehe. geologische en biolo
gische expeditie naar Xed.-Indiëvertrekken aan
boord van l h'. M.s. ..\\'illebrord Siiellius". hel
?daartoe dom- de X';-d.-Indische Hegeering beschik
baar gestelde opiiemingsvaartuig.
De staf dezer expeditie zal bestaan uit : een
leideroreanograi't', een bioloog, een geoloog, twee
«chemici .-11 een physieus. Het totale aantal op
varenden aa.ii boord zal ongeveer 100 koppen
bedrag,--!.
De redactie verzocht mij den lezers van dit
weekblad mede te deelen wat de bedoeling der
?i-xpeditie is en welke resultaten men verwacht.
Wat was de bedoeling van de Karakorum expe
ditie van. het echtpaar Visser-1 Doordringen tot
-onbeki-nde hoogten en verten, meten van wellicht
:tiog nooit aanschouwde bergreuzen. zoekeiv naar
?den oorsprong de}- reusachtige ijsrivieren en den
samenhang der bergketeneii en daarnaast kennis
making met de hoogst levende; bergvolkeii. de
.fauna en l'lora, dei- berg'wereld.
Welnu, vervang hoogte door diepte en gij hebt in
weinig woorden de taak. die de expeditie in Iiidiê'
wacht. Ook hier is vroeger onderzoek voorafgegaan
«?n -/.on wit en wij reeds, dat in liet oostelijk deel
van den Archipel, in tegenst -Hing met de ondiepe
y.eecn in het Westen, een hier en daar tot meer dan
«iOIIO M. diepte ondergedompeld berglandschap
verborgen is. Dit vormt nu steihvandige
biiineny.eeën. onderling en van (L- oceanen gescheiden door
ondiepe drempels: (h- passen vu n het geberg'e.
Daarnaast liggen langgerekte diepe inzinkingen
van den bodem ne-t daarmede evenwijdig loojiende
plooi i n g-ruggen van den a:irdkorst. die door
aft;rokJieling tot, eilanden vervormd werden o t' Ji-ls
funda-nieiit dienen voor uitgestrekte koraalriffen.
.Ma:'.:- \V;VM- de Karaki .rum tot n halfrond
.behoor! vt-i-bindt de Indische Archipel d-- oceanen
van t\v-e halfronden en zoo mogen wij n in de
gesteldheid van het wat ei- n in yijne be\von--rs
karaktertrekken verwiv.'hti-n. die aan l>,-idr ge
bieden herinneren.
De wetenschap welke diept ever.sciii Hen reeds
.geconstateerd zijn. welke eigenaardigheden in de
t empera.iüui'toestandcn te \-ermoeden zijn. stelt
ons te meel- tot i ai'k het onderzoek thans zoo
grondig te verrichten, dat niet alleen de nog
verborgen gebleven geheimen van den zeebodem
zullen worden ontsluierd, maai- ook het optreden
van leVi-ude wezens za.l kunnen worden verklaard
vil... voorspeld, da:',r waar de kennis van
s.troomingen en eigenschappen van liet zeewater ons tot.
overeenkomstige toestanden doet besluiten.
Maar d" luitiiuronderzoekcr is er niet mede
tevreden, indien hij de tegenwoordige
Icvensiimstai>iii>_-lieden of een b.-slaand profiel der
aa.rdoppi-rvlakte kan beschrijven en verklaren, hij
wenseht ook te weten hoe dit profiel ontsta,a,n is en
hoe het in de toekomst /.a.l gewijzigd worden, /oo
ds de kennis der ond'-rZ'-esche vormen voor ons
niet alleen een topografisch of hydrografisch, maar
Jn de eerste ])laats een geologisch belang. l''.n de
natuur komt ons te hulp. waar zij op tal van
N.V. J. S. MEUWSEN'S
Grootste keuze. . . . STETSONS
plaatsen afzettingen bewaart, die ons vn.ii leven
en gebeuren in leng vervloge.i tijden verhalen of
ons in den vorm van koraalbanketi in groot e
diept en of hoog boven het zeeoppervlak bewegingen
van den ;vM-dkorst openbaart, die .".nders wellicht
verborgen bleven.
l [et onder/.oekingst err; in in oppervlak gelijk
aa.n dat van MiildellaiMl.sclie en /wr.rte /ee te
/.amen- is zoo uitgebreid, dat zelfs de l 5 maanden.
waarop de duur del' expeditie is berekend, geheel
onvoldoende zou zijn om slechts de voornaamste
bijzonderheden van het profiel vast te stellen,
indien niet het moderne hulpmiddel van het
echolood beschikbaar was. .Met dit in twee
beteekenissen kostbare instrument zal zelfs onder
het varen voortdurend de diepte kunnen worden
bepaald en men verwacht op dit punt ongetwijfeld
verrassingen. Dit zal niemand verbazen: het
aantal diepten gemeten in het oostelijk deel van
den Indischen Archipel buiten de dieptelijn van
2(10 M. is zóó klein, dat het op een oppervlak als
Zwitserland 10 a 50 punten zou geven.
Behalve om het profiel van tien bodem gaat het
nu verder om de volledige kennis van het diepte
water en zijn bewoners en meer in het bijzonder de
heele kleine bewoners, het zoogenaamde plankton
of ..drijvende", dat door den bioloog met speciale
netten zal worden verzameld en onderzocht. Van
de groote levende wezens weet men nu reeds zeel'
veel door de Siboga expeditie van 1S!I!(; dit neemt
niet weg. dat wij af en toe de gelegenheid niet zullen
laten voorbijgaan om. ook in deze richting werk
zaam te zijn.
Wat wil uien echter m t dat nauwkeurig
bepalen van temperatuur en zoutgehalte van liet
zeewater;' .la, het is interessant dat in de diepe
zeeén va,n den Archiepel zoo koel water voorkomt.
dat stoute plamienmakers reeds koelinrichf ingen
op groote schaal willen ontwerpen om met het
dieptewater de temperatuur der gemat iu'de zom
in de Indische huizen te brengen I
Maar belangrijker \ oor den n;:t nul-onderzoeker
dan het bouwen van zulke lucht kast celen is de
wetenschap, dat de kennis van temperatuur en
zoutgehalte van In-t /.eewater hem soms de her
komst van dit water verraadt en onder bepaalde
omstandigheden hem in staat stelt om stroomen (,?
berekenen; dat liet gehalte aan zuurstof hem leer!
of het water zich langen of korten tijd geleden aan
(h- oppervlakte bevond en ot' het u',-schikt is voor
het leven van kleine en groote organismen: dal
ten slot t e in de groot e diept en de omst a n d i gil eden.
waaronder at/et tingen worden gexoi-md. kunnen
worden begrepei . Hierbij /.a! het onder/.oek naar
het gehalte aan voedingzoiit en niet gemist
kunnen worden.
In verband niet de/e afzettingen is het onder
zoek van den bodem van h--t hoogste gewicht.
Om deze te kunnen beoordeeleii wordt bij elke
draa.dlooding met een stootbnis een bodemmonster
aan de oppervlakte gebracht, waarbij de afwezig
heid van za.chte bestiuiddeeleii op stroom nabij
den bodem zal wijzen, die liet afzetten van
!>,-zinksels plaatselijk geheel of -edeelt e[i;k 7.al be
letten.
Ken noodzakelijke a.a nvulüng der
slroomberekeiiingen vormen de stroommetingen m de
diepte met vernuft ig sanieiigest elde instrumenten.
Voor deze metingen be/.it het srhij) een diep/ee
ankerinriclit ing. zoodat in diepten van meer dan
5IHHI M. geankerd kan worden.
Men beu'rijpt dat de bepaling van de t e m | ie ra t u ui
en de .samenstelling van het zeewa.ter der
\--ischillende diept dagen allerlei voorzorgen vereiseht
/oo worden de t em pet-a.t uren genieten met
kanteltheri netei-s. onder elkc.ar b.-vestiu'd aan een
dunne staaldra-ad. waara.i:n /.ij «orden a IVevierd.
Dooi- langs de draad naar beneden glijdende
valgewichten diiesscnger-'] «'orden de t hermoim-t ers
achtereenvolgens omgi-keeril. waardoor ile
k«ikkolom steeds op h. t/elfde punt afbreekt. Met de
hoeveelheid kwik. die afgescheiden werd, is de
temperatuur in elk dei- \an te voren vastgestelde
ni\ eau 's bepaald . tS
X'oor het \-a--tst ellen \an de ~aim-nst elliim' \an
liet zeewater in de verschillende niveau's moet uit
die diepten een voldoende hoeveelheid water
opgehaald worden. Hiervoor dienen
waterscheppers. eveneens in series afgevierd en door een
valgewicht op de gewensch.te diepten gesloten. \'oor
een serie metingen, tot een diepte van 1000 M..
waarbij niet alleen de temperatuur wordt bepaald
doch ook wat ermonst ers en een bodemmonster
verkregen «'erdei!. zullen S a ld uur noodig zijn.
in «"eiken tijd 2o<MMI M. draad o\ er het meetwiel
loopt. Maar da'i is ook een materiaal verkregen.
waaraan verscheidene chemici een geheeleii dag
Werk hebben.
/oo zal de geoloog zijn bodemmonsters gedeel
telijk aan boord onderzoeken, de bioloog zijn
planktonmonsters bekijken en sorteeren. Samen
zullen zij liet expedit ieschip meermalen voor
kort ei-en of laiigereii t ij d verlaten om op onbekende
eilanden te explore -ren. waarbij voor;.l de koraal
riffen en -eilanden hun bijzondere aandacht zullen
hebben.
(iedurende 15 maanden zullen een kleine
honderd nieiischen. in een beperkte ruimte aan
boord in de tropen vereeiiigd. het hierboven ge
schetste programma zoowel overdag als 's nacht s
af moeten wei-ken. Xiet steeds zal alles glad
v<.-rloopen, onaangename verrassingen zullen zich
ongetwijfeld voordoen, doch bij eendrachtige
samenwerking van marine eii Wetenschappelijkeii
staf zullen de moeilijkheden overwonnen en eelt
schat van gegevens verzameld kunnen worden
betreffende dit nog weinig bekende gebied.
Mogen aan de latere bewerking dezer gegevens.
die verscheidene jaren zal duren, de prettigste
herinneringen verbonden zijn !
Tentoonstellingen
lloi'-tee Deelman. \in-:tei'da.m. Schilderijen van
.1. .1. Vo.-kuil.
D. IL Simtee l.andweer. Amsterdam, l.ithos
\arl \an Dobbenbumh en beeldhouwwerk K. van
Hall. Tot 21 November.
Amei'sfoortsclie Kunst kring. Amei-.-fooi t. Schil
derijen dooi- II. \a.n Daalhoff ,-n .1. l.odei/en. Tot
2li November.
'l Hacl.hu>..,. l!l. c-meiidaal. Schil'.lerijep. etsen
en houtsncden door A. .1. <'root, ns. 'J'ot l;li Xov.
Kmir-tzaal \an l.ier. l'okin 12li. Amsterdam.
Schilderijen en ai] ua rellen door Doi-a. ('astell en
Temt TuiMiier. Tot l December.
.lac. Niekerk. D.-n Ha.au'. Nagelaten teekeningeii
dooi- il. .1. lla\erm;:n. Tot l December.
Stedelijk Museum. A lust erd;. ti!. Schilderijen
door (.. Hergsin.-!. .1. l l eiidrick x. der. .lacoli- i-n
l'. Si l,ol'l:ei-'4. To| ^ l leeelllbel'.
.1. II. de Hois. Krui>w.-u- r-s. lla.arlem. Schilde
rijen en teekeiiiiigen door i l a a rli -mse h i -
Kmistenaai'-. Tot '.' l tecembei-.
Stedelijk Museum. Amsterdam. Tentoonstelling
..de On afhankelijke!!" Tol l l December.
LE CHAMPAGNE EN VOGUE
JAGER-GERLINGS HAARLEM