Sinds meer dan vyftig jaar aan de spits der ?weekbladen . . . ." ONDER HOOFDREDACTIE VAN G. W. KERNRAMP Redacteuren: H. BRUGMANS, L. J. JORDAAN, M. KANN EN TOP NAEFF. Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM C. Soliditeit ongeëvenaard OPGERICHT IN 1877 No. 2686 ZATERDAG 24 NOVEMBER 1928 Mr. M. W. F. TREUB 30 November 1858-1928 TREUB heeft mij nooit postzegels verkocht, toen hij, als assistent op het Voorschotensche postkantoor, achter het loket stond; het is mij dus onbekend of hij, door de wijze waarop hij zich van deze taak kweet, zich reeds onderscheidde van het gros zijner toenmalige collega's; maar verwonderen zou het me niet; want, zoo van iemand, dan geldt van hem, dat hij altijd is geweest singulier in alles". En niet minder zijn op hem toepasselijk de woorden, die de Staten van Holland, bij hunne kenschetsing van de verdiensten van Johan van Oldenbarnevelt, aan de zooeven aangehaalde lieten voorafgaan: ,,een man van grooten bedrijve, besoigne, memorie ende directie". Het waren de politieke; vijanden van den grooten Landsadvocaat, die hem alduf eerden; ook aan Treub zal die lof. zij het dan meer of minder gewillig, door zijne tegenstanders niet kunnen worden onthouden. En aan dezulken heeft het hem nooit ontbroken. Hij heeft velen tegen zich in het harnas gejaagd: <loor de zaak, waarvoor hij ijverde, ook wel door de wijze, waarop hij het deed. Want, in tegenstelling met den oudsten der drie gebroeders, «lic den naam Treub beroemd hebben gemaakt, met .Melehior. den man van den Plaritontuin te Buitoiizorg. een ?deftig mensch. kon Willem Treub hel soms maar rauw zeggen; daarin leek hij op zijn broer l lector, den medicus, die evenmin een blad voor den mond placht te nemen. Ook heeft hij ervoor gezorgd, afwisseling te brengen, in dr- soort zijner tegenstanders. Velen, die thans bij hem /.weren, verfoeiden hem vroeger; onder degenen, die hem vroeger als leider toe juichten of die aan hem. aan zijn woord en geschrift, hunne politieke bewustwording danken, vindt men ?er velen. die. sinds hij zich in dienst heeft gesteld van de belangen der Indische ondernemers, geen .?goed woord meer voor hem over hebben. Van de/.e, laatste periode in zijn leven wil ik hier alleen dit zeggen, dat. voor wie hem goed kennen <-n hem in zijne loopbaan nauwkeurig hebben gevolgd, deze gedaan!everwisseling niet 7,00 onver wacht kwam als dit voor de meesten blijkbaar het ji'eval is geweest. In den minisier Treub. maar ook in don radicalen wethouder en het vrij/.innigdemocratisehe ICamerlid Treub waren reeds de kiemen aanwezig van den ..verlichten despoot". bij wien handhaving van liet gezag vc'iór alles gaat en die het fascisme niet alleen daarom reeds Ver oordeelt, omdat het de vrijheid doodt. Kn da.n ?die evolutie was bij hem niel nllt'i'D de ontwikkeling van een innerlijk proces; /.ij werd bij hem, als bij y.oovele anderen, ook door de tijdsomstandigheden bevorderd. Maai' trotz alledein und alledem - - voor de meesten blijft de figuur van Treub die van den radicalen politicus en van den minister, die in oorlogstijd aan land en volk onschatbare diensten heeft bewezen. Zijne ster ging aan den politioken hemel op in de jaren 1SS7 en 1SSS. toen de oprichters va.n de radicale kiesvoroeniging Amsterdam de burcht van het oud-libcralisnie en van de kiesvereeniging Burgerplicht kwamen bestoken. Straks werd hij ?een befaamd spreker en leider van vergaderingen. zij het ter bestrijding van het socialisme, zij het om Tindal de gelegenheid te bieden, de gebreken van ons mobilisatiesysteem en de ondeugdelijkheid van de ITollandsehe waterlinie, aan de kaak te stellen. Nog meel' deed hij van zich liooreii. toen hij. in zijn vermaarde rede te Delft, in 1S!I1. de liberale partij een oude juffer noemde. waa.rin geen vuur meer was te brengen: toen hij een paar jaren later den TJadicalon Hond hielp oprichten, die als een magnetische kracht op de ..vooruitstreveiiden" werkte en waaruit, nadat er een fusie had plaats gehad met den linker vleugel der liberalen, de Vrijzinnig-democratische Bond eenmaal zou voort komen. Maar zijne grootste beteekenis in de jaren na '90 heeft Treub zich verworven door zijne werkzaam heid ten bate van Amsterdam: ik geloof mij ook niet te vergissen, als ik zeg, dat de herinnering daaraan hem het liefst is gebleven. Sinds 1880 lid van den gemeenteraad, weldra wethouder, bond hij den strijd aan tegen de concessies, bracht hij de waterleiding en de telephoon onder gemeentelijk beheer, na verwoeden tegenstand: toen een begin werd gemaakt met den aanleg van het gemeentelijk telefoonnot, gebeurde het zelfs, dat de draden moedwillig werden doorgesneden; maar het werk werd voltooid on de hooge telephoon-palen ver rezen, de Treub-stokken", zooals de Amster dammers toen spotten. Ook de overneming van de tram door de ge meente hooft Trenb voorbereid; zoowel hierbij, als bij den strijd over de gemeentelijke exploitatie van de gasfabrieken, vielen enkele zijner radicale vrienden hom. af; zoo moest hij ten .vlotte hij de gas-kwestio hot onderspit delven: zijne positie als lid van het Dagolijkseh Hestnur weid onhoudbaar: do gemeenteraad bezorgde hem toen een eervollen aftocht door hem tot hoogleeraar in de economie aan de Amsterdamsche universiteit te benoemen: hij kon nu de wetenschap in de armen drukken: enfin seuls ! y,oo;vls l >ra.:i.kensiek hem heelt geteekeiid op een van zijn vormaardste platen. Toon burgemeester Veiling .Meines/. ? een type van een oud-liberaal regent, maai' die zijn radicalen wet houder hoog waardeerde in de raadszitting van ?l November IX'lii hein ten afscheid huldigde, werd Trenb de ontroering t" machtig en Verdween, hij plotseling. Kr zullen er misschien onder mijne lezers nog zijn, die zich herinneren, wat l'. L. Tak in de Telegraaf over deze raadszitting heeft ge schreven. De voornaamste vrucht van Treub's huwelijk met de Wetenschap is zijn boek. in twee doelen: ..Het wijsgeerig-economisch stelsel van Karl .Ma.rx. Keiie critischo studie" - een Werk ter weerlegging waarva.il Troelstra. zijne medestanders geriiimen lijd tevergeefs heeft iV!llges| ld. .Maar het leven va.n een kam ergo l eerde kon Treub niet lang leiden. De. politiek bekoorde hem teveel: ..hall) zog sie ihn. ha.ll) sa.nk er hin". In HHll vaar digde het district' Assen hem a.f iia.nr de T\\eede Kamer. De leiding van de vrijzinnig-democratische fractie berustte toen bij Druckor: maar naa.st hem verwierf Trenb zich in de Kanier een invloedrijke positie, door zijn persoonlijkheid, door /.ijne groot e kennis ya.n fina.ncieele en economische \raa.gst ukken. Toen in I'.>1!>. door de weigering van de soeia.aldemocraten om mede zittino; te nemen in de iv.ceering. Dr. Hos ,le opdracht tot kabinetsformatie moest neerleggen en het ministerie-*'ort va.n der Linden optrad, kreeg Trenb de por! el'eiiille va.n .Landbouw. Nijverheid on Handel, die hij. na liet uitbreken van den Wereldoorlog, verwisselde voor die v;m r'ina.m'iën. liet was niet met goedvinden zijner partij, dat Tivub minister werd: hij aan vaardde hef ambt op zijn eigen verantwoordelijk heid: /.<><> ik mij niet bedrieg. da.gt eekent van dozen tijd de verwijdering t ussohoii hem en do vi-ijzinniu1deinocratischo leiders, die sedert gestadig toenam. \Va,t Treub. in d< rlogsjaren. voor Nederland heeft gedaan: zijn doortastend optreden in de eerste da.gen. toen hij oen va.n de weinigen was. die hot hoofd koel hield: zijn maatregelen toi- bestrij ding van do fina.neieele paniek, ter onmiddellijke beperking van don uit voer. tor voorziening in don .'liuivoer en do distributie v.-ui levensmiddelen, tor voorkoming va.n werkloosheid, voor het op ^'a.ng houden der bedrijven, do oprichting van het DE GROENE AMSTERDAMMER P r ij s per jaargang ?10.?bij vooruitbetaling. Per No. 25 Cent. Advertentien ?0.75 per regel. Postgiro 72880, Oem.-Oiro G 1000. INHOUD: I. Prof. Dr. G. W. Kernkamp. Mr. M. W. F. Treub. 2, Prof. Dr. H. Brugmans, Amsterdamsche Bijzon derheden, 3. Mr. M. W. F. Tretib in de politieke caricatuur. 4. L. J. Jordaan, Bioscopy. 5. Joh. Braakensiek, De motie tegen den pantser kruiser Aanteekcningcn. 6. Henrik Scholte, Cabaretkunst A. M. Buis, Nieuwe Duitsche boeken, 7, Dr. Jac. P. Thijsse, In het Kcnncmer duin Mr. Frans Coenen, Kroniek. 9. Voor Vrouwen, redactrice Elis. M Rogge. 11. Paul Bromberg, Woningprijsvraag L. J. Jor daan, De Mnidcrtol bezweken. 12, Prof. Dr. J. Prinsen Boekbespreking. 13. Constant van Wessem, Muziek. lö. Dr, J. L. F. van Essen, Econ. Genere C. K,, BeursspiegeL 17, Dr. Hendrik van Loon, i'->o Geboden J. G. Sinia, Intik'. 18. Melis Stoke. Najaarsstorm Kijtn ? Air. H. G. Koster, Boekbespreking. 19. Janije's Kladschrift Alida Zevenboom's Croquante Croquetjes, 20. Ce! 2. Telefoon Charivaria. Bijvoegsel: Joh. Braakensiek, Coalitie plannen. Vraagt: stezds Bonbons RtNGERS op den naam Nat ionaal SlcimeomUéon zooveel moer dit alles loeft HOL; in ons aller hermnerinu'. Maar van de allerbelangrijkste beslissingen, die \\\ don oorlogs tijd genomen moesten worden, weten wij weinig of niets: Treub's persoonlijkheid staat ons borg dat n latei' uesla.eht. watmeer hot kennis/.a.1 kunnen lemen van do notulen v.in den .Ministerraad uit e/o jaren. Trenb ook /.a! oefen als oen dor ina.nnen ie. m daiU'eii van nijpend u'eva.a.r. niet heeft ersa.,u?'d. maa.r zijn ambl geiiooten heeft herinnerd a n do w i M uden v;; n Jan l 'iet ers/,. ('oen : ..Sjot. wat on goede ooiira.gie verm-'U'h l" Voor de politieke oarioatuur was Treub steeds oen dankba.iir o'-j ?;. hoewel de toekeiiaars va,ak worstelden m -l hol treffen van zijn gelijkenis: hij maakte hel hun wa.t maklijker. sinds hij nu al onheuglijke jaren la nu' - do zwierig gestrikte bia,n\Ye lay a.lli ere niet \vhte stippen droeu, die onafscheidelijk van hom is L,'cworden. Va.n Braakensiek is hij een goed ? bekende: in dit nummer zullen di' lo/.ors een aa.nta,l platen slechts enkele uit een lange reeks aantreffen, waardoor onze tookenaar blijk hoof; gouwen van de t rouw zijner belangstel] i nu1 in de fails et gestes van Treub. A ii. n i la t rijke l e ven. aan de liet ook en i s van Trenb op wet eds'-ha ppel i jk on maatschappelijk gebied, hebben do vooruaande reuvleii op verre na. geen recht kunnen la.teti woderva.reii. .Maar niet die bedoeling weiden zij ook niet goschre\vn. Ik heb slechts, nu de dau' van Treub's huldiging aanstaamie is. willen uvtuiuen van mijn eerbied voor de/,e nierkwaardigo persoonlijkheid on van de bewonder!ng. die ik mot. na.ine gevoel voor /ijn ving on scherp begrip, voor /.ijn ma.nhaftighoid. voor zijn kloek handelen on zijn altijd paraat /.ijn. niet het woord, mot do pen. on mot de daad. Kn ik wil hom levens do verzekering geven van mijn. trots alle verschil van meening, onverzwakte vriendschappelijke gevoelens. KEitNIvAMP