32 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 8 DECEMBER 1928 No. 2688 Alexander Itoom. ,,Becl en Sofa". Filmliga E HALVE Cruze's Jazz", dat qualitatiet' ' overigens niet voor vergelijking in aanmer king komt, ken ik geen filmwerk. dat zoo volledig afstand doet van alle weerklank" in de ,,harten" der toeschouwers, als Koom's ..Bed en so a." Het speculeert op geen enkele gevoelige snaar het vraagt niemands medegevoel het heeft ?zelfs geen uitgesproken tendonz. want de zwakke en vrij duistere moraal der laatste acte kan bezwaarlijk als zoodanig beschouwd worden. O, wij kennen het zoo goed. dat onwillekeurige mededoogen met de martelares van het stuk, hetwelk tegen beter weten in onze brilleglazen doet beslaan dat gevoel van sympathie, het welk onze harten sneller doet kloppen, bij een nobel gebaar van den held of ook wel die algemeene vage bewondering voor den auteur, dip 7,00 moedig en welsprekend voor een warme over tuiging uitkomt. Altemaal dingen, waarvan wij weten, dat ze met het kunstwerk als zoodanig, noch met kunst iets te maken hebben en die niettemin nolens volens onze gezindheid jegens ?dat werk beïnvloeden. Welnu Room versmaadt al deze gunstig stemmende imponderabilia. Wij zouden tegenover dit gegeven met onze'altijd reede sympathie, medelijden of geestdrift geen raad weten: er is geen held, er is geen martelares, er is geen moraal. ... er is alleen maar dat wondere spel van beeld, beweging en rythme, de Film. In deze kla.re, koele hooghartigheid in deze vastberaden concentratie op het werk en op niets dan het werk, ligt een moed besloten, die heel wat anders en heel wat meer beteekent, dan de luidruchtige courage, om eens flink van leer te -trekken tegen een oorlog, door iedereen toch al bij voorbaat verfoeid. Of zelfs vóór eenrevolutioimaire .gedachte, die alleen reeds door haar bravour een .zeker deel van het publiek meesleept. Bovendien en dit is artistiek gesproken. misschien wel het gewichtigste --- toont Koom's werk aan, dat men, om tot zuivere, a-sentimenteele objectiviteit te geraken, volstrekt geen afstand behoeft te doen van de boeiende, levende menschelijkheid ten faveure van dansende boordjes en draaiende vierkantjes. * # * In Bed en sofa" worden wij geplaatst tegenover hot aldagsleven in al zijn grauwe monotonie, in al zijn beklemmende hopeloosheid. Voor den loop der dingen is geen enkele buitensporigheid gegeven, als excuus of verademing. Deze mensdien zijl iu deze positie geplaatst met deze resultaten ziedaar de onverbiddelijke conclusie. Niemand is bijzonder slecht, noch buitengewoon edelaardig en de situatie is vclstrekt niet onmogelijk of ge zocht. En wellicht is het de pijnlijke erkenning van deze, onze menschelijke kleinheid, die den wrevel opwekt, welke zich zoo licht uit in een ge choqueerd zedelijkheidsgevoel. Een ondankbaar, triest scenario: het gedwongen samenleven van een ménage a trois in de beperkte' ruimte van een kelderwoning, met al de daaruit voortvloeiende conflicten, heeft l i oom uitgewerkt tot een medoogenlooze analyse, in een sublieme filmische weergave. Uit de wijde groote buitenwereld, gezien van de victorieuse hoogte van monumenten en bouw stellingen, sluit, hij ons op in het lage. benauwde sous-sol en met den onmerkbaar vloeienden stroom der détail-opnamen, voelen wij. hoe de kelderwoning rondom ons opgetrokken wordt, als een gevangen's, waaruit wij niet meer kunnen ontsnappen. Stuk voor stuk stelt hij ons de doode voorwerpen voor oogen en wij ervaren huiverend hun demonische belangrijkheid. Te midden daar van leeft de vrouw, in n durende opstandigheid tegen het egoisme van den man, die tenminste op gezette tijden a.an deze kooi kari ontsnappen die daarbij slechts zijn oplaaiende zinnelijkheid voor haa.r over heeft, zonder besef van haar groeiende verbittering en. vernedering. In haar duistere, broeiende blik in haar trage, lustelooze bewegingen, rijst dit vrouwtje voor ons op levend, menschelijk. tragisch. Wij weten, uit de feillooze zekerheid der beeldopvolging. zoo precies dit karaktertje te onderkennen, als Koorden wij haar stem -- als voelden wij den druk van haar hand. Daarnaast de man. Batalofl'. in zijn stralende vitaliteit, zijn monument alen eenvoud. Verder Vogel, de cornmensaal just a, lover. meer niet. Wat doen deze menschen:1 Zij leven -dat is alles. Zij loven het bedompte, benauwde leven in een kelderwoning, waar de intiemste verrichtingen elkaar hinderen, waar de gedachtorizelf zich aan elkaar stooten. Aanvankelijk ont wikkelt zich in dit armzalig milieu de kleine. poovere idylle tusschen de vrouw en den cornmen saal. die een verhouding" wordt, tijdens een afwezigheid van den man. Met welk een soberheid is de val" dezer twee menschen gegeven. ... do eenige scène overigens, in dit barsche werk. die een zweem van verteedering toont. Ken wanne blik van den man een sohaarseho glimlach bij de vrouw. over haar bitter gezichtje glijdend, als oen zonneglimp over een stervend stadstuintje. . . . dat is alles. Bij de terugkomst van den man. de beken tenis, eenvoudig vanzelfspri'kend. omdat zij niets willen verbergen. Dan. de prachtige ironie van deze bekentenis - wij voelen liet onweer naderen, in do donderwolken, die zich op het stieienvoorlioofd van Bataloff's heftigon kop sannnpakken - - wij zien de bliksem van den toorn uit zijn felle oogen schieten en een oogeiiblik verwachten wij den rnensch, zij het dan den toornigenmensch, zich te zien verheffen, al ware het maai' tot de infernale grootheid van de misdaad, van den moord. . . . Ma.ar daar is het bord soep on het arrogante sitsen gordijntje en de eeuwige thee ketel. Daar zijn vooral het bed en de sofa, do, 7Avijgeride beheer.schers van de situatie de dictatoren in dit kleine empirum van verminkt-e. geknauwde levensbegrippen. Hun tyrannieke aanwezigheid ridiculiseert bij voorbaat iedere daad van opstandigheid en de gebalde vuist zinkt machteloos op tafel Dan zal ik weggaan" zegt do man kleintjes. Kn de sofa en hot bed zeilden hem hun geluidloozon schaterlach na..... * * * Zoo trekt de film aan ons voorbij, mot de/elfde koude, hooghartige minachting voor ons hunke rend verlangen naar iets grootsch. iets sonsat io neels naar iets dat den ban van dit triestbelachelijke gebeuren zal verbroken. Do echt genoot komt terug en neemt doeiel de plaats op de sofa in en het leven gaat zijn ga.ng. De nieuwe man blijkt precies- even egoïst als <ie oude en de rampzalige vrouw heeft twee hoeren te dienen in plaats van n. /ij ziet zo. dooi- dit onbewuste mannelijke egoisme verzoend, avond a.au avond damspelen. tot /.ij uit wraak den wettigen eelitgeiioot weer tot zich neemt- en do minnaar opnieuw naar do sofa, verwezen Wordt. Zoo sehoiiiinelt dit /ielige bestaan, tussehon ..bed en sofa", als tusscheii een art n zaligen hemel on oen klein burgerlijke hel. tot do vrouw walgend van de mannen, met hot kind. dat zij onder het hart draagt en dal- geen van beiden willen erkennen. do wereld intrekt. Met een onverbiddelijke, nimmer aflatende scherpzinnigheid ontwikkelt Koom de drie ka rakters, vormt, hij de drukkende bedompte at mosfeer, waarin de nioreele on psychische «'aarden zich verwarren, waarin al hel groot o verschrompelt al het onbelangrijke zinneloos u-roeit, liet bed het stomme, felbegeerde bed staa.t daar in zijn houten vierkant hoid. wezenlijker, overtui gender dan do zwakke, dwalende niensch. 11 et fluiten van den theeketel triomfeert als gebeurtenis, over de blinde, rampzalige liefdedaad. Kri de tranoii de eenige ! die door de duistor-vorbeten vrouw gestort worden, leekon met precies dezelfde aandoenlijkheidlangs een porceleinon kattekopje .... oen grollende schaterlach, een smartelijke hoon ! l foe groot is dit werk in zijn observatie van hot kleine -?hoe liefdevol in zijn. meedoogenloosheid boe diep-ornstig in zijn wild sarcasme. Het is oen korven in. het eigen, zwakke, gehate vleesch ---? de kreet - van-p , ri gesmoord in een ruwen lach. Het is in zijn superieuren moed tol rrkaniiiiy, tenslotte de eeiiig mogelijke bevrijding. (ïelijk men weet is Bod en ;ofa" door de censuur verboden, (ielukkig lag de Amerika-ansehe replica gereed: oen paar weken geleden vertoonde men niet voel .succes K ing Vidor's ..Crowd" gezegd Aldagsmeiisdien." Hier zijn de zwarte afgronden, waarlangs wij arme stervelingen wan delen, met rose on hemelsblauw bordpapier dicht geplakt hier schijnt oen vriendelijk acbttienduizend-kaa,rszonnetje over een idylle van potjes en pannetjes en traantjes en glimlachjes ter aan gename kitteling van a.lle kinderen. En zij, die het wencellen te worden. . . . De eeii' eortigste. Hem bi-n n «l-Theater Wij zijn er nu wel langzamerhand op voorbe reid, dat de Kussen verrassingen kunnen brengen -?óók onaangename. De laatste en pijnlijkste was zeker Ozep's ..(iele Paspoort" een schande lijke verloochening van alles, wat de Sovkino tot nog toe aan sehoons en oorspronkelijks pro duceerde. Ken nieuwe teleurstelling wordt ons bereid in De Kori-en-veort igsto." Men staat verbaasd, wanneer men bedenkt. hoe de goede Knssischo producten, alle zonder uitzondering eenzelfde tv po met bijna dezelfde natio nale kwaliteiten verfoonen terwijl daarnaast films worden uitgebracht, die dit alles zoozeer missen, dat ze van iedere andere herkomst konden zijn. De bolsjewistische tendens dan uitgezonderd ....ofschoon die ook al. sinds Kusland ..de rigueur" is. in Amerika, en Kuropa, vlijtig, zij 't behoorlijk gefatsoeneerd, wordt ingolascht. Do Kon-on-voertigste" is een Meshrabpornfillll en zij vloekt lllidk -els tegen de .schitterende mimen, aan de/e maatschappij verbonden, l'udowkin Haranovskaja Hatalolïen h"el hun virtuoze, gevoelige techniek beliooren tot een andere weield. dan deze vlakke, onbeduidende en technisch zwakke film. in phiats van hun hooiend,., grillige dramati. k. een conventioneel scenario, dat zich op de Hii'-rubmt e daad a-a.n het slot na. van den Han\ang al' Iaat \ ooi-spellen. Inplaats van hun brillant temp... een zanderige. droge woest 'nhistorie inplaats van hun folio, volmaa.kto t ypeering. oen paar va-i:e c,t' onmogelijke sujetten. Zelfs hun poignante. knappe fotografie is veranderd in een veels/.ins groe/.olige en on duidelijke beeldenreeks. Daarbij is het in alles merkwaardig tweedehandsch. De heele situatie, mot den wrekonden man (hier een nogal bedenkelijke ..volkscommissa ris' j. de vrouwelijke liewaakster- on den gekwelden gevangene, is een flauwe eopie van het navrante (Iriehoeksgeval in Dura l.ex (..Volgens do wet"). De vette, earicatnra Ie leiders \an hot ..Witte l.cger vormen 0011 mislukte imitat ie va,n do zwaar lijvige autoriteiten in Kisenstein's ..Streik". Do sportieve ron-part i.jen der ruiterij, zijn regelrecht 'lit hot cowboy-genre overgenomen, terwijl de ? seusa.t ioneele schipbreuk-nu?! -zoeklicht en knapper enjboter in The sea-bcast " voorkomt. Op hot heole werk is tenslotte prooi,-- de/elfde critiek te oelenon. als op iedere inf-ricuiv film en er is geen enkele re,Ion. om het hier hog eeïls dunnetjes over te doen. Hot is jammer, dat de Sovkino. bij haar /on dingen naar het buitenland geen strengere selectie toepast. Wij hebben nu het precies g 'én behoefte hol ontzettende a.antal l'ilms-beiiedcn-hot -nulpunt, dat > Amerika on Kuropa reeds vomeeren. mot nog een paar Kussisohc dito's te \erinoerderon. \lleen wanneer Knsland //,' /.,-/, /.ondt kan het zich ha,iullia\cn. niet alleen, maar zelf.- glansrijk ovei winnen. Hei teekent daar, ntegen zijn eigen dood\ onnis, wanneer het uit coinniercieele over wegingen ook slodite films zoekt kwijt te raken. Die hebben wij het zij met gepast en trots gezegd te kust en te kelll !