No. 2688 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 8 DECEMBER 1928 i'/ Over den knoflook, of den waren maat door K. Aragueuz (met teekeningen door E. ten Harmsen van Beek) ^VERPAKTE ?r* {[jpf^SBE? ET is niet zonder welbehagen, dat FT MM* n "j i^ aan ^e deurzuilen der kruide" f ;W l '?-1 ? '? l niers die zich comegtibleshandelaren noemen en in de etalages der groenteboeren, die in primeurs doen, telken jare weer de blanke risten van den knoflook bespeur want, het zij den historieschrijver dezer eeuw als kenmerkende kleinigheid te" aandacht bevolen, daar was een tijd dat men in de goede stad Amsterdam met twee trams moest reizen naar afgelegen kruid-winkels om zich van knoflook, en dan nog vrij uitgedroogd, genoegzaam te voorzien. Gij hebt alreeds uw neus opgehaald, mevrouw. Gij pleegt te bezwijmen indien u, aan onze Zuider grenzen, die geur des knoflooks overvloedig toewasemt. Uw Ardennen zijn verdorven, uw Marseille is gemassacreerd door dien geur. Ik geef u toe, in overmaat. ... Maar in uw uitermate aanbevolen Parijsche r staurant, geheilig l door de ,.Cent", aanbeden door de Mille", geadoreerd door de Centmille". aldaar, waar u die saus zoodanig een geur scheen te heb ben dien gij niet thuis kondt brengen, daar waar u die visch. dat vleesch, zoozeer mondde met een zeker onnaspeurlijk aroma. . . . mevrouw, ik heb u den overmaat toegegeven als onaangenaam, maar waar ge mij het aangename toegeeft moet ik u, terwille van de waarheid wel zeggen dat gij knoflook geproef l hebt; met mate.. . Ge hebt niets tegen zout, tegen peper, tegen azijn; uw tafel getuigt daarvan, eiken dag weeraan.. Zout te zeer, peper te zeer. zuur te /.eer, en ik heb het recht evenveel, en meer, tegen u te hebben, dan u tegen mijn knoflook. Mijn grootmoeder, mevrouw, had een kruiderijendoosje, een blikken trommel met vele comparti menten, en geenszins alle even groot hoe wijs, hoe onvolprezen juist, deze groote en kleinere, com partimenten en ik leerde mijn vaderlandsclie ge schiedenis, met name de verovering onzer Indische wingewesten altijd veel beter, wanneer ik dacht aan dien kruidentromniel, en z'.'n geuren van foelie en thijm, van kruidnagel en laurier, van dragon en pimpernel, en knoflook, en anijs, en saffraan, en peper. Het zal geweest zijn dat mijn kinderlijke geest niet begreep waarom men anders een ander een deel der wereld moest afnemen, het ware dan om een deel cli-r geuren. En u, mevrouw, u haalt uw neus op. Ik aanbid uw neus. Waar ik Cyrano. ik schroot u oen madrigaal, rondeel, sonnet of ballade op zijn minuscule '?? Dier lijkheid, do gratie. va i /.ijn miiia.chting, de gloiie | va'i /.ijn looskleurighoid, zelfs, ja vooral, wan neer hij vertoornd is. Vooreerst ech ter schrijf ik proza, om u te bekeeron va.n do geurlooshuid dezer eeuw, en al was het maar om dien gracieuso i BINGHAM & LUGT Haringvliet 85 ROTTERDAM toorn te zien beven, die u zoo wel staat, met al zijn afkeer. Proza schrijf ik, tor verheerlijking van den knoflook. Minacht mij niet. Men zegt dat alle welriekend heid aan rnaat gebonden is; de Maenadeii, uwe verre verwanten in toorn, verscheurden den god der rede en der zuivere maten. A polio; mag ik u dan den knoflook in minuscule mate niet prijzen, Apolli nisch, daar gij geen Maenade moer zijt; welriekend. daar gij toch uw parfumeur eert. on bij Dionysos, als ik u de i volle i maat van do essenties ruiken liet waaruit hij uw ,,8ourire d'Avril" on uw Nuit de Septembre" bereidt, j-e ha It meer recht tot be zwijmen. Mevrouw, geloof mij, wij staan hier tegenover het geheim van de "i waren maat der dingen, on ik hoop eer gehoor bij u te vinden dan bij mijn besten vriend, die, als hij geen knoflook luchten kan, hen zeer zeker ontdekken zal, al ware er maar een grein van in zi.'n lievelingsgerecht. Maar van u hoop ik dat gij u betooveron laat, omdat gij de rede vergeet wanneer de onredelijkheid u in de'i waren maat wordt toegediend. Dat men den knoflook in zijn blanke rist opnieuw hangen ziet aan de deurposten der comestibleswinkels en aan de winkelplanken dor groente boeren, hot verzekert mij meer van het herstel van goede sier en waren smaak, dan vele theoretische betocgen; want do vorkoopor dos knoflooks is ge meenlijk een realist: hij verkoopt alleen wat hem niet bederft voor on aleer hij hot verkoopt, hij houdt slechts in voorraad wat hem gevraagd wordt: ik concludeer daaruit, mevrouw, dat men weer knof look gebruikt. (!ij huivert. Luister: Ken halve erwt knoflook is voor don eerlijken, goedgezinde i aristocratische!! tong?-dat is do tong die do i waren volkssmaak veredelde tot zijn hoogste verfijning recht omgekeerd evenredig met do heele erwt waarvan Andersons prinses niet slapen kon, on zoo bewees prinses te zijn want do slape loosheid, mevrouw, is hot voorrecht van. edele gees ten, of dezulken die daartoe opgroeien moeten. Ik herzeg: oen halve orwt-groote knoflook doordringt uw schotels die daarvoor in a.'minerking komen mot oen zweem van aristocratisehen geur. vluchtig on ijl, nochthans niet hechtend aan uu verhemeltc, mot 0011 geur. kortom, die zeer aardsoh 011 /.eer fijn, y.oei' bloc.miijk OH -/.eer raadselachtig is. Probeer hot. wellicht gaat ge. tot uw oigoii verwondering, van de halve erwt over tot (Ie heolo. primes. Kn '/. >o voort. Mocht u het sprookje (les levens aldus onbe twistbaar adelen, mocht ge na geproefd te hebben, den knoflook erkennen, hooi' dan nog toe: nu. einde lijk, nu go bekeerd /,ijt, geef ik u toe (lilt do knoflook oen geur is mot onaangenaamheden: een geur. zoo kernachtig aardsch en menscholijk. 011 boorsch. en landelijk als ge maar wilt, 7.00 van. den f tuin, 7.01 > go wilt, zoo des duivels; dosgcwenscht: zoo vulgair. Maar. nioUvaa,r. wij zijn onder inenseheii: dan behoef ik u nauwelijks te herinneren dat wij iets zijn tussehcn engel on duivel, dal oen zweem chaos ons dierbaar is. dat de aarde ous niet bewoonbaar schijnt zonder een halve erwt zondigheid. Ken hoc Ie erwt. tot uw verwonde! ing. princos. . . (l eloof mij toch: do erwt knoflook, t er rechter t ijd in uw gerecht, geplant, is geen minder wonder dan do latorus. oftewel sweet pea in (Ie (luistere aarde van uw achtertuintje: een nieuwe lente zal u tor rechter tijd geopeiiba.ard Worden, en wol die. dat ge, met de juiste male van het iieva;irlijke het allodaagseho kruidend, een licht ontsteekt in de duisternis do/.er smakeloo/.e eeuw. en een l»etere:i geur OHU'oert in uw a,Heda;i;j;srlve gerechten. Do ware maat dor aardsehe gevaren te genieten. mevrouw, en do afschuw der vulgaritoit te hand haven boven al. is dat niet do wai'e wijsheid (les keukens ca (les levens? ../'rhiri'N, lul liel i/e/ieiiii den /iitdflou/i'N ttiln i'l.'oren. /.s- ii iet i/ie h!ini/,e enii ilt'n tui rel zou tjelijk, l>«t irui /iel koxtbiuirxt is vuor ~irijnen lii/l rcrlorcti, iïn tochfftiix i.s cr/t ifetu' ett (//one i'üti ox.s rtjl; . Maar pardon; dit is OH blijft proza. SCHILDERKUNST Ilourdelle. beeldhouwer. Brussel Voel belangrijker dan do tentoonstelling van Spaansche kunstwerken, is de tentoonstelling van Bourdollo's werk in het Paleis voor Kchoone Kunsten te Brussel. Do Spaansche tentoonstellingis zonder twijfel oen teleurstelling: die van Bourdelle geeft ons oen overzicht en 0011 inzicht. Kr is van dezen beeldhouwer gezegd, dat ge oen aantal invloeden dadelijk in zijn werk kunt herkennen. maar ik moest wie dat zei tegenwerpen, dat dat juist was, maar dat in modern" werk alleen «H .'te c< invloeden waren te erkennen, 011 daar zeker niet minder in getal dan bij Bourdelle, daar Bourdelle objectiever tegenover zich zelf staat. Maar, we zullen deze bespiegeling theoretisch verder laten on dadelijk beginnen met vast te stellen, dat hier een aantal bustes zijn, een paar figuren en naakten, die of van een singuliere zekerheid of van een stellige grootheid vol zijn. Vooral do borstbeelden met hun hooghartigheid maken Bourdelle tot oen onbetwistbaar maker van monschen. Deze borst beelden toch missen niet alleen alle eentoni heid. zo zijn telkens met de voorgestelde verschillend. maar zij vertoonen ons tegelijk in hun verschijning oen sterke, soms haast forsehe noblesse, die don beeldhouwer niet alleen als een kundige, maar ook als oen. karaikter doet waardeoren. Kn nu is het eenvoudig, te beweren: ik houd van /adkine. en niet van dezen Bourdelle. maar daarmee is noch alleen Zadkine. do beeldhouwer van het gesloten beeld, noch Bourdelle, in. zijn borstbeelden on in zijn naakten oen t/rooi rralixf. een forsch realist, veroordeeld. Beide bestaan, gelukkig, naust elkaar 011 o:n beiden te waardooroii is alleen oen ander zich instellen noodig; bij d'oen zeker moor psychisch [ten minste gewoonlijk) bij den and ren moor formeel, in den object ieveren zin va.n dat woord. Maar ik herhaal, beiden bestaan, en liet ver vloekte alternatief, dit of dat. is hier weer een-' lïoodeloos 011 "\ orwarroïid. Want naast de borst beelden van Kodin (bij wieii hij, dienend, werkte' naast dat van Ingres, naast liet beeld van ('arpeanx. naast de buste van den jongen Kembrandt (il.S i. van den doktor Kooborlo. van Alvear (!)(>). \aii Siinii. van Anatolo Fra.nce. van lloo-woi-te. naast ecu aantal borstbeelden van. jonge vrouwen. naar-i hot groot o standbeeld van .\I\oar. vindt ge in Brussel van Hourdelle na kten. \ rouweiiaakt en. wa,arvan het eenvoudiu-ste mij liet meest bVtjveini lijkt. Hier is een kunde zonder Vertoon, die in (lel: Boogschutter misschien nog oen vcrto< n vil iKU'tst(K'ht is. Kn die kunde /onder vertoon, die /.ekere vulling (lor /.wollende vormen mof een leven. dat dan misschien moet' ..dierlijk" <Ian geestelijk is. is moer dan een enkele kunde. al is /.o velen tegeti\vuordiu; te objectief, 7.0 is vlo y.ekei'heul ril n e n nititi tegenover de nat uurversehijning: /<? is do zekerheid van een. beeldhouwer, die den vorm eert omdat, hij weet. dat ('i'- do vaas is wanriu op oen werkelijk gooden dag hot leven werd gestort, liet werk van Bouidelle is typisch de daad v;ui oen man: hei heeft' daarvan do 1'orsrh ? macht on de sterke \<>!touiin^' hot kii.ti daarom ook het leven in <lc vormen van een man alt ijd p-ven, l h'! /.nekt en geeft kracht, uindat het zelf van een h-M-lslorhtelijke kracht'gedreven wordt : hot geeft die formeelvnlledig, omdat do kunde \ a.n Boiirdolle uoeii a.kadeniiso'ie is ma.ar tolkens /.ich vernieuwt in een d;:;.aii. l'KASSCli \KUT VAM HELLES TABAK IS