DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 8 DECEMBER 1928 No. 2Ó8& Oost en West door Mr. H. G. Koster Nederlandsche Munt Holland'i beste 10 cenu sigaar DE verhouding van liet oosten tot het Westen. Begrijpen oost en west elkaar of begrypen zij elkaar niet? Wat is er al niet over gepraat en geschreven, gedebatteerd en gefiloso feerd ! De oostersche ,,ziel" en de westersehe ziel" zijn uitdrukkingen geworden, die een gevoel van weerzin wekken. Evenals een al te getrouw kerkganger beu kan worden van woorden als zaligheid, genade en zonde, en een al te getrouw meetingbezoeker soms misselijk wordt van ter men als uitbuiting, klassenstrijd, meerwaarde, zoo wordt de gehoorzame dagbladlezer tot walgens toe gekweld door die oostersche eri westersehe ziel", die elkaar wél, niet of 'n klein beetje be grijpen. Toen de Dostojewsky-mode nog heerschte, hoorden wij ook allerlei gekwezel over de Russische ziel." Gelijk de befaamde Soep-Hein uit het kinderboek cl leen dag. hetzelfde bordje soep vóór zich kreeg, omdat hij 't niet verkoos te eten. zoo krijgt de geduldige krantvewlinder minstens n keer per etmaal Kipling's East is Easi and West is West, And never ihe twain shall meet opge diend. Meestal is het citaatsoepje nog verkeerd klaar gemaakt óók en staat er the two inplaats van ihe twain. Let u maar eens op ! Jacob van Lennep heeft in zijn aller aardigst citatenboekje geschreven dat de meeste citaten gebruikt worden lijnrecht in strijd met de bedoeling van de schrijvers, aan wie ze werden ontleend. In de hoogste mate geldt dit van Kipling's refreintje. Want deze versregels worden onmiddellijk gevolgd door twee andere die aldus luiden : Bvt there is neither East nor West. Border, nor Breed, nor liirth, Wken two strong men stand jacs to face,, t/io' they corne from the aids of the carth. De bedoeling van den dichter is dus juist het omgekeerde van hetgeen de citeerders nicenen. \Vant die bedoeling is deze: hoe ver oost en west ook uit elkaar liggen, er zijn geen grenzen van beschaving, noch van geboorte als twee sterke inenschen van aangezicht tot aangezicht tegenover elkaar staan. Dit thema van Kipling's Bullad. of Kunt and West i? het stramien, waarop een onlangs verschenen Indische roman is geborduurd: de roman van den heer J. Koning, getiteld Het Vc.rloren Land l).Laat mij dadelijk zeggen: een belangwek kend boek; een tendeiiz-roman, maar een. zeer goede. Hoewel vooringenomen door het oostorsch en westersch ,,ziele"-gedoe, dat ik al op de eerstebladzij, ja op den omslag voelde naderen, overwon ik weldra mijn vooringenomenheid en ik hel) het werk tot aan het einde met spanning uitgelezen. Het is de geschiedenis van een Javaarisclieii regent szoon, die naar Holland komt om in Leiden rechten te studeeren. Hij is een. droom».r, een stille peinzer, een mysticus. Het westen lokt hem als een land van mysterie, zooals sommigen onzer Iiidiëlokt als. . . . het wonderland. Maar Europa stelt hem teleur. Het westersehe leven is wreed. hard. ko:-lverstandelijk. Hij zoekt wijsheid, vindt slechts wetenschap, die zijn geest ledig en zijn hart koud laat. Overal mist hij do vroomheid en do overgave aan God, den islam, dien zijn vader en zuster en hij zelf als de eenige ware en natuurlijke- levenshouding aanvaarden. Hij komt in aanraking mot do revo lutionaire Indische studenten. Korten tijd wordt hij door hun frasen meegesleept. .Maar hij komt tot inkeer als hij hun practijken kennen lee.t en hun noodlottig drijven doorziet-. Relatiön met blanke meisjes en vrouwen ontbreken hem niet. Maar de erotiek van net westen is een andere dan die van het oosten. In het Westen is de ero tiek verbeeldings-spanning; in het oosten eenvou dig natuurgebeuren. Zeer kiesch heeft de auteur de gevoelens van Sosro (zóó heet de jonge Javaan) ontleed. Heeft hij gelijk? Is de Oostersche erotiek inderdaad fantasieloe>zo, natuurfunctie? Aan ethne>logen en sexologen blijve de beantwoording dezer vraag voorbehouden. Sosro leert eindelijk een intellectueel Hollandsch m ;isje kennen. Het tweetal komt heel spoedig tot elkaar, /ij is semi-arts en als beiden afgestu deerd zijn trouwen zij en zullen zij naar Indi reizen. Het jonge vrouwtje trotseert den spot van vrienden en kennissen en de scheldwoorden, van het gepeupel in de straten, als zij met haar inlandertje gearmd loopt. Maar op de huwelijksreis be gint zij toch al te gevoelen, dat Sosro zoo getieel anders is dan zij. Parijs, dat machtig westersch cultuurcentrum, interesseert hem niet. St-il ligt hij op zijn hotelbed, in mystiek gepeins verzonken, ee;n strootje te rooken. En als het tweetal in Indi ' is, wordt de uiterlijk vereuropeeschte Sosro toch weer de echte; Javaan. Hij voelt,,geheime krachten" naderen; om zich daarvan te bevrijden haalt hij een doekoen" die met magische kunsten niet alleen hem, maar ook (irejnie van het lot!) het doctoresje onder zijn toovorbehandoling neemt. Hier eindigt het beiek ! Heel jammer. Want de schrijver lost het probleem, dat hij gesteld heeft niet op. Steeds weer had hij ons getoond hoe liefde en wederzijdsch begrijpen, boe opgaan in elkanders persoonlijkheid en ware deemoed twee geheel verschillende rassen tot elkaar kunnen brengen: t h ere is neitlier l\nxt nor II>*'/, Harder nor Breed nor Biri/i ! Kii mi op het- eind slaat de; auteur om 1.11 Ui at elie-ii ellendigen doekoen aanrukken, elie-, een griozeligen. cirkel om het Ileillandsehe doctoresje beschrijft en op spookachtige, manier naar haar blanke: voetjes staart. Mogelijk hooft de auteur met dit slot bedoeld: lozer, oeik ik kan u ele oplossing van hot probloemexist?west nie't geve'ti. maar ik Ve;i>'e;ha,i'tc u vele' gegevens; vindt zelf de' oplossing, die' voor n do boste is ! Dit boek is geschreven niet oen ongewone kennis van Indische en Iiidiseh-Kuropeesehe morifchoii. milieus on toestanden. Do blik, dien de; schrijver op het woelen dor Indische revolu tionairen in Leiden, ems schenkt, is waarlijk sensationeel, /oo verhaalt hij heie' daar jongelui lijsten aaiilegeleii van ambtenaren en particulieren, die bij het uitbreken van den groot en Indischen opstand het eerst zouden worden vermoord. Wij Vernemen, elat een dei' jongelui de- be'ta.alele minnaar wfis van een oudere dame en dat hel door deze' beta.a,lele honorarium door eleii jongeling besteed werel voor do heilige' zaak der revolutie. l'Ylsscho toestanden ! Natuurlijk hooft elit boek ook y.ijn zwakke- kanten. Ken fout acht ik hel. dat elt; schrijve-r ve'r/.uimd he-ett elen invleK'el van elejuridische studie op den geest van ete/i'ii oosterling te behandelen. De'auteur wilde ons de Kuropeese-he Lehr- und Wanderjahi'e van den .la-vaan Sosro geven: hij had ons elan ook nioete-n toonon hoe dit oost er.se'h gomeied reairoerde op ele' stuelie vn.n het, wosterscho recht niet zijn abstracte dogmatiek. op het dialectisch gekrakeel der Ixio^-.'ieoi-drn. eloii wirw.'V.' ele'i' jurisjiruelent ie', eleii .Ma,!i;!.-lihara,ta \'<-(,n f doeningen, stelsels en problemen. \ ;in <le ver warring, die reeds daarvan alleen op e-en slilvrooni. mystiek gemoed uit gaal. h"el't de. auleiir ge'i-n bes-,-f Lvha-d. Ook ele- si uilie el er medicijnen v a,t l Ililele'. Sosro's vi-oiiw, hè.'ft (Ie ji.ufcdr niet als e.'ii factor in haar geest csle-vor. gezien. Ililele is ve>or een a.rts ook wel eeüklein beetje' onnoozol. Doch dit zijn maar kle'iue vlekjes, llri \''ei'l<>/cti LUIK] is We-rke'lijk e-en boek \'an iemanei. elie' wat te- /"guon hé:''ft e'ii hel goed wé; Ie zi'ggeii. zoiiel'-r litleraire mexiielen-nerij. zemelor jir.-t e-nsio. e-on ben-k mot eiueliTWe-t se-h-eloge-lijko e'iu'onse-h;1 [ijie-n e-n toch in ele hoe>gsto mate.... ei'ii boek van de/i-n tijd. 1} liet ]'<rr/o>'eti I.cml. roinun t'ftn Joluti) I\<innt<i. .M<iiitn,"h<i)))>ij r/>i>r doedc /?» <!i>edi-oi>i>e let-luur Ie Amsterdam. 102S. TOEGEPASTE KUNST door Otto van Tussenbroek Tentoonstelling van Artistieke Oe.tonniStoffen enz. In het Stedelijk Museum te Amsterdam hooft do afdeeling Kunstnijverheid der N.V. l'. P. van Vlissingen en ('o's Katoenfabrieken te Helmonii een overvloed van hare voortbrengselen bijeen gebracht op het gebied der y.gn. erotonno's, printen plains. silkshine's enz., waarvan in de eerste pliiali de dooi1 A. ren der J'l.m ontworpen .stalen dienen. te worden vermeld 011. wat meer zegt: dienen tiworden geprezen ! De/.e kunstenaar heeft begrepen dat eene ge ornamenteerde stof des te meer eenheid z;i) vertoonen als bij de herhaling het gebezigd siermotief zoo min mogelijk opvalt en dit laatste? zich daarbij vrij en speelsch ontwikkelt tot een vast aaneengesloten, karakteristiek geheel. Het vlekkerige, verbrokkelde aanzien wordt hierdoor voorkomen (en dit vooral in de gedekte tinten mér dan in de sterker contrasteererxle kleurstalen). waarbij door een zuiver tegen elkander aansluiten en passen (het z.g. registreeren"; der bij het drukken benoodigde blokken of walster open plekken e.d. nauwlettend zijn vermeden. In tegenstelling met de; nieuwe; ontwerpen van ('iiddhtq en Lanoou zocht, van dei' Plas het niet in wat men zou kunnen noemen de slingerende; lijnteekoiiing van e>e-n zich duidelijk herha lend, min of meer week doinond motief, ma.it; hij componeerde in hoekige vlakken, meest diago» naals-gowijzo zijne ontworpen, waardoor alle0 tot oen sterk aaneengesloten decoratief geheel werel opgevoerd. Daarbij zijn talrijke; détails in hot totaal deT versierings-ordonnantie zoodanig' opgenomen dat deze als he-t ware' diiarin ongemerkt verzinken om toch. olk voor zich, als fijne toetsen. in he-t klour-gammi).. hunne' waarde te behouden .' Wij hebben Gidding wel eens boter op elive-i gezien en wat Lanooy gal' vie-1 geheel buiten y.ijn talent, want wie- het nobele pottenbakkerswi i 'h van dezen kunstenaar ke'iit (of het glas woa.rii, hij inderdaad y.ijn a,angeboren ceramischen a.au nie-t verloochend.-) weel dat hij allerminst «rtii.UK'ntist ka.n heeteii. /oo ziet men elan op de/o tentoonstelling (wa.arva.n slechts te betreuren valt dat ele^ goede sma.aK bij de inrichting niet evenzeer lot y.ijn recht kwan als in ele- aldaar uitgestalde- producten) l-miiddruk en ma.cliinodruk nevensee-n en ei' is eins kans te-! Ie T/.a.ine vergelijking. Is bij eerstgenoe'mde eei.voudige. eiuele werkwijze allereerst eiTi wei-km;,;, noodig elie' y.ijii vak door en dooi' verstaat en eiie dus niet Ie mager en iii<-( te vel. zijn houten Me n pols op ele steit' zet niet uiterste zorgvuldigheid. opdat niets verloope of vorvloe'ie, ele- maclmn daarenlegeji. uitermate' ingewikkeld, biedt nie-mi' mogi'Iijkheden. ma,ai- ook daarbij keiint y.ellb... heerscliing in hel spel. waar hel stellen deriolle'!> allee-n reeds '/, i'i' veel tijd' in beslag neemt. Voel elke kleur wordt een al'/on<lerlijko, metalen M.I!.(cliché''! gc'bc'zigd en ook hier is liet regis) i-e-e ; e ?!? liindende' eiseh. l >a.t daarbij elk.- werkwijze', het/.r hanil- .il' macliinodruk. ha.a.r eigen kenmci k> i.ei k.'U'.'t.kter eeYaa.irl. ligl voor de hand. \Va.ar l.i.j het Ita-ndwerk. iloor minimale' vorsi'iiilloii, een yek,>. vrijheid en he-wegelijkhcid vall e>|> t- n,e H..I i . ge-el'! ele machine een niec'i' inathi'in.'il iseh strak'k' (e-e'k.'iiing. HijzemdeM' t'ra.ai zijn de' zn"n. slia,di>v, pla.ins. waarvan d.' lijnen en kleuren licht \ e : ? \'Ioeieii, een oflVel elat verkregen wordt dooi- h< : vi'mr het \\oveii. bedrukken van de keltinu. Ten slolte verdient vermelding liel kunst/-nelerepe-weefsel (op (Ie- liekellele' ,la.ci|lia rt-machini ontslaan, welke juisl werkl als een si raatoi>-i l niet gepei'l'oreerde \ e ui wka :i !'t en'. w;:.ai'bij ei' loe'pa.ssing als menbelbokleodingssf of op .-iiiiu1sl ooien en tahoiirols wordl aanhol oond.