No. 2689 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 15 DECEMBER 1928 Op den economischen uitkijk door Jhr. Mr. H. Smissaert SKDKHT eind April l!)17 heb ik in eeiie slechts zelden onderbrokeirc reeks van om de 14 dagen \re,rschijn<;nde artikeltjes de aangelegenheden, be sproken, welke op den economischen uitkijk mijne aandacht trokken en waarvoor ik bij de lezers der ..Uroone" belangstelling- aanwezig mocht achten. Ver beneden de :!00 zal liet aantal mijner bijdragen niet 7,ijn gebleven. Uit cijfer stemt tut nadenken over de vra.ag, of bij het naderen van twaalfjarige medewerking niet de eindstreep moest worden gezet. Ken Kransche leus leert: ..((uitte/. Ie monde avant que Ie monde ne vous ((uitte". Ken les voor.... vrouwen, maar ook voor redenaars en schrijvers. Het is beter. het. is ook gracieiiser. als de kring-om-n-heeii bij uw afscheid vraagt : ..waarom nu reeds;1" dandat, gemecsnuiild wordt: ..eindelijk! Ik Weet niet. of mij die vra:vg zal worden gesteld, doch ik hoop de verzuchting van het. ..eindelijk dooi' mijn terugtreden te voorkomen. .Mij is een geruime tijd van getuigen in de/.e kolommen gegund geweest; den tijd tot zwijgen acht ik mi aangebroken. Het woord zij mi aan anderen, die ivaar h vin in'/.icht de aan de orde y.ijnde aangelegen heden zullen beschouwen. Het is mijne bedoeling niet. bij het scheiden van de markt, een ..economisch testament" na te laten. gelijk onlangs de heer S. ,). van den Uergh deed. Wel moge ik erop wijzen, welk een merkwaardig tijdperk wij dooiloopen hebben, sedert ik voor 't eerst hier den uitkijk betrad: April 1!K7 tot December 192S ! !)<? oorlog, de wapenstilstand. d" ,,slechte vrede", de iia.-oorlogs-jaren. de crisis, liet deerlijk verstoorde evenwicht, het U'.ngz.ai'iu herstel. «Ie durende belemmeringen, liet aanhoudend streven n».;)r gunstiger verhoudingen.... Wal dat a.lles voor onze ..economie" beleekende. daarca.n heeft men r>;>.klanken in. mijn vci-handelingetjcs kunnen vinden. Stof was er ,>Ui.jd te over: de actualiteit was vaak moeilijk bij te houden. daar velerlei cm den vocrrang dong. Deze tijd gal ru ons land en daarbuiten eeiie m.-er dan ooit bca.vigwekkende worsteling te ziel) op allerlei gebied. ook ?>!> socia.i'l en. economisch terrein. \ eel \ au het ?>U(le scheen tot ondergang veroorde-'ld. doch hield t.rots alles stand; van het als nieuw zich aankondi gend" \vas lang ni 't olies zoo. . . . ni', uw ei) vooral niet zoo bruikbaar als de lieden, die het modi rne lanprijzon. ons wilden doen gelooveii. De ont wriehtuig \ en het maatschappelijk samen stel leidde tot. allerlei verseliuiviiigen. niet in 'Coiiomischen zin alleen. Kr ontstond eeue ..( mxV'ertung" van vele. ook geestelijk'1 wa.arden, in verschillende landen ven Kuropa werd het staats bestel gewijzigd; waarbij ook de sociale eu eeonomisehe orde va^i zaken grondig werd gewijzigd: fascisme in Itali". communisme in Rusland. \ eel van. tot nu toe geldende doctrines werd door velen -overhoord geworpen: een nieuwe leer werd ge predikt of gezocht. foe zullen wij te midden va.n al dit vervloeiende ?en va-sten koers benouden!' .Mij komt het voor en in dien geest heb ik de telkenmale zich voor doende vraagstukken beschouwd dat tot misiukking, vroeg of Iaat. leiden moet elke re.'ding. ondel' welk etiket, zij ook worde genoemd, waarbij ,'a.n de menschen, voor wie die regeling zal gelden. meer wordt verwacht dan krachtens hunne, nu ?'(?liniaal door de eenwen heen in haar wezen zich gelijkblijvende natuur van hen. redelijkerwijze verwacht mag worden. In hun natuur ligt het m.i. ,,de wet der traagheid" te volgen, d.i. zich niet behoorlijk in te spannen, indien zij niet aanwijsbare. Kun rechtstreeks toevallende vruchten van die mspanning zien. De geschiedenis van allerlei be langwekkende proefnemingen heeft, naar ik meen. de juistheid hiervan bevestigd. Niettemin werden ??n worden telkens weer stelsels uitgedacht en toegepast, wa.o.rbtj wordt uitgegaan ven ..den niensch". aa.n wien altruïstische en solidarileit.s- en ?uulere ideëele eigenscha.ppen worden toegekend. Wanneer de prikkel van het ..heilige moeten" ontbreekt of ook ma.ar verstompt wupdt, kan niet de volle som va.n. verrichten arbeid worden tegemoet gezien. Kn slechts als die volle som woidl Sercikt. ka,:i Welvaart heerschen. 1| Op dien (wil men psychologische!)) grond ver? yerp ik in beginsel allerlei rechtstreeksche aan moediging van buitenaf, bevordering, bescherming. alle pogingen van hoogerhnnd om voor deze of gene groep de moeilijkheden uit den. weg te ruimen, ze bij te staan in de concurrentie tegen andere groepen in binnen- of buitenland. De volkskracht is de kracht der het volk samen stel lende individuen: de individueele kracht behoeft voor hare ont plooiing het besef der noodwendige /.elf-bepaling van lot en leven. Waa.rmee niet is gezegd, dat de overheid niet nuttig en iioodig kan doen door het particulier initiatief te l"iden en te steunen eu dooi- iu algcmeenen zin gunstige voorwaarden voor ontwikkeling van volkswelvaar! te scheppen. Xoch ook is daarmee gezegd, dat de overheid zich heeft te onthouden (en aanzien v;'.n sociale voor zieningen, maai' zij (rede ook daar bij voorkeur regelend, normaliserend op, de uil voering aan de organen van het maatschappelijk leven over latende. Want overheidsbedrijf en ambtelijke bezorging va.n belangen za.l als regel bij part iculiere voorziening achtersta.an, alweer omdat bij de laatste wel. iiij de eerste nief de ..prikkel" werkt. Kn opda het individu zooveel mogelijk iu eigen kracht zijn brood wimie. late men hem i:i zijne bew gingen, zooveel vrijheid als met- het »'//<"'"'v'-' belang vereenlgba.ar is. waarbij te bedenken valt dat- ondel' ..algemeen" belang te verstaan is de harmonische oplossing van alle bijzondere. In mijne veert iendaogsche artikeltjes ben ik lii.j de beschouwing van de zich voordoende aange legenheden uitgegaan va.n de/.e gedachte. Die aan gelegenheden waren zeer verscheidene. .Mi-schit n heli ik uu en dan eenigeii.mderiui.jiu' lezers lichtelijk ontslemd door Ie weinig wa.arile I.hechten aan den schoonen klank van moilerne leuzen, waarin, ik wel e. ns niet anders /.eu; dan nieuwe formules voor omle d\va linden, dan w«-! <le nauwelijks hl algemeenheden geca Uloutleerce' uitdrukkingen ven groeps-egoé-me. Ter verklaring van mijn geringen eeriiied voor het eliket moge ik erop wijzen, dal reeds sedert v "Ie jaren de out wikkelingsgcsch ie.len is van on/.e volkswelvaart ea veil de haar belieei-scheii.ie factoren mij -ti-rL hè.-l'l aangetrokken, t ie geschiedend moet. dunkt mij. aan ieder, die van heer kennis neemt, eenige zeer nuttige less.il leer n. /ij duet ons liet betrek kelijke beseffen van wal m on/.e dagen (gelijk weleer) als volstrekt wordt aangeprezen. Door haren gang te volgen, zien wij ook. dal wat van versehi llende zijden Ihans aanbevolen wordt. reeds vroeger is bepi-. K-l'.l geworden en aU onhoiidbaar werd terzijde gesield. /ij levert ons voorbeelden der mislukking v en In t >tel,-el, waarbij men voldoende inspanning ven den nien^.-h zonde!1 il.-n prikkel van het ..heilige moeten" verwachtte, /ij Vertoont bel beeld der slillgerheWeuing: met name ten aanzien van ingrijpende overheidszorg of vertri uwen in zelf-do.-n neemt im u na. eeiie Zeer besliste actie in deze richting een Zeer felle react ie in gene waar en daarna een t ci-ugzw aaien naa.r den verlatenen koers. Met de/.e lessen voor oogeii staal men, nood wendig, ietwat scept i.M-h tegenover veel dat zij het volkomen te goeder trouw. do.'h met voorbij zien van die kostbare lessen ons wordt voor gesteld als i/i' richting, waarheen de gang var. zaken moei worden gestuurd om de bevredigende oplossing van allerlei moeilijke maatschappelijke vraagstukken (e bereiken. Ken scepticisme, dat lol nuchter onderzoek leidt doch niet tot afwijeing vau onderzoek. Want de oude kwalen blijven de menscliheid teisteren en de oude vraagstukken blijven ons ter oplossing' voorgesteld. Ons ge-dacht worstelt zeker niet minder fel dan vroegere om het ideaal, n', om uit onze velkshuislioiuling en onze sam.-nlevmg liet leed. da! door betere ordening van maatschappelijke toestanden zou kunnen worden uitgebannen, te doen verdwijnen, l laarheen si reven alle eerlijk bedoelde pogingen tot social" hervor ming ell zij hebhen om hel Verheven duel op OUZe volle aandacht aanspra.ak. Maar bij liet keuren moei onze crii isrhe zin zich doen gelden ouk legeiiove; hetgeen luid wordt a.angepre/eii en door velen aanbevolen Dit keuren is mijn taak geweest . i k he.-choiiw het als een voorrecht, dit zoo lang 'm deze kolommen te hebben mogen doen. BEURSSPIEGEL Donderdag;, 13 I>ecember D K Xew-Yorksche beurs heeft weer eens een Hinken tik gekregen. Af on toe waren do dalin gen nog seiisationeeler dan ter gelegenheid van de beruchte slump in de afgeloopen zomer, liet is typisch dat. men in Wallstreet steeds zrdke l-ievige en betrekkelijk korte schoksgewijze mutaties in het koersnivean kan waarnemen. Wel komt ook een geleidelijke stijging en daling voor. maar veelvuldig zijn. de koerssprongeii. Veel meer dan aan andere markten het geval is ! Terwijl men juist eerder geneigd is te veronderstellen dat een zoo ruime markt eerder de tendens tot iiivelleering zou heb ben. Hoe wijder toch de markt- hoe grootcr kans dat twee tegengestelde stroomingeii elkaar zullen op heffen. Maar anderszijds is het begrijpelijk dat. wanneer a.a.ii een beurs, waar geiuimen tijd een hausse-stemming heeft geheeisclit. zich krachtige baissemotieven voordoen, van alle zijde vcrkoopsdrang zich openbaart. De vrees voor moeilijkheden oj) de calimarkt zit er bij de Amerikanen van ouds her in. De call-noteering treft bij den \Va-llsl reet specidant zulk een gevoelige snaar, als wij ons hier dat nauwelijks kunnen voorstellen. Vroeger toen nog de national banks iu plaats van de reservebanks de circulatie regelden stond die vrees in verba-nd mei de veelal voorkomende plotssclinge op vraging van groole bedra.geii. In de laatste ja.ivn is opnieuw zulk een element in de overwegingen dei' speculanten gekomen. Wel beeft het rcserv'estelsel sedert de invoering in l'.U l! bewezen afdoende waai borgen te bieden tegen plotselinge draineering va-n de geldmarkt. Maar de leiders van het, reservesysteem vatten hun taak aldus op. dat in bepa.alde gevallen moedwillig liet aanbod van middelen ter effect eii hém-ze moet worden beperkt. Wat men vro. ge ? als 11 rei gei n l g'.-v aar v a. n een slechte org'ani-,atie m.:."l beschouwen is dus tha.ns geworden tot eeuwepen vaneen gi perfect i. ui l e -en ie organisatie. l let kan V crkeerell .... l n m ii 1.1 els is m en o vet 1 h ere al weer van ile sch ri k bekomen en iicet'I men weer lustig een aankoopbe\\eging op l.iUW ge/.ef . Men lees! weel' van tav.e ri.-tin. van pooN en so. itg.-lijke termen die naa.r koers, ipdrij\ ing zwemen. * * De Mark bel H lol d.'Weinige valuta's, die reed.; geruimen tijd ten aanzien van den gulden agio do. n. De i'eich-hauk i^ daoi ook in de ge legenheid geweest haal' goUll \ool't"Uld, '/.eer tot ontevredenheid van .Ie l .011,lens.'hècity. aan te vuil.-n. KM desondanks blijf! de Mark vast geslem.l. l l el geen wel llleile eell gevolg zal zijn van de weer l o,-g,.nomen leeningsactivitiit in het buitenland. Overigens gaat de toekomst van di' Diiitsche valuta in den jongMeii tijd weei' me,'i- over de long dan in de laatst e jaren het geval i> geweest. Ui j de In -rziei i i ngsoi ld erha nde iiugen inzake het Dawes-phin is hel vour.-tel ge,»p per. l ; .i u ,1,- -/...i-g v. tor .!»? remises al' te se hu i ven van de schouders der geallieerden op Duilschlanil zelve. De zgn t raiisfer-clause zou. indien aan dat plan gevolg vvor,U gegeven, derhalve komen te '.?.?r v all.-n. K n dan is de Mark volkomen overgeleverd aan het : rij e verloop van de betalingsbalans: en kan niet meer de ivparat iebet aling als sluitpost worden beschouwd. Trouwens de handelsbalans is passief, zoo,lat- ook al zonder Dawesbetalingen de valula zich alleen kan handhaven door in het buitenland te leeueu. Uier eu daar is in verband met deze overwegingen vrees ontstaan voor de Mark. Met heel weinig recht trouwens. .Niets is natuurlijker dan dal een kapitaalarm land in hel buitenland leent: en met het geleen.Ie geld in hel buitenland aanknopen verricht, waardoor de handelsbalans passief wordt. Kn wat de transferclaiise betreft. Die werd destijds niet als een gunst aan Duitschlaiid toegestaan, maar in het belangvan den int erna l ionalen handel, in het- belang van de reparal iecre.liteuren zelf dus. vastgesteld. Mocht blijken dat di' remises van berst el betalingen bezwaar voor de Duits.-hèvaluta, opleveren dan zullende credit i'iiren in hun eigen belang uitstel geven. (-. K. BRANDBLUSSCHER *HOLLANDIA" SPANJAARD&C2 FABRIEK ESPANA UTRECHT