DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 29 DECEMBER 1928 No. 2691 Schilderkunst LUGIEN GAPET door Constant van Wessem D K violist. I.ueien Capet is op 55-jarigen leeftijd te Parijs overleden. Ken .simpel bericht in de dagbladen. Voor ons rijst de figuur op. een treffende, zwijg?zame en ernstige gedaante, een edel kunstenaar ?van een hooge. bijna profetische kunstopvatting. Zijn plotselinge dood ontstelt ons. Hoe stoer leek ons Capet, bekend en vertrouwd door zijn geregelde .aanwezigheid in ons midden en toch steeds ver van ons als persoon en mciisch, geheel een met de 'hooge opvatting van zijn kunst, waarachter hij zelf terugtrad. Kr ging iets eerbiedwekkends van 'hem uit, zooals hij het werk bracht, waarvoor hij leefde en dat hij vertolkte in een spel, van een .gestrengheid jegens zichzelveu als jegens het gespeelde, gelijk wij heden ten dage helaas zulks Ie 'weinig meer kennen. Hij behoorde tot het ras der denkers in de muziek, maar niet tot de ..vergeeste lijken", maar tot de werkers, die een werk, dat zij ..studeeren in hun diepste wezen opnemen, ei' alle toevalligs en overtolligs van afdoen, om liet des te glanzende!' in. zijn ontijdelijke, blijvende schoonheid aan ons te toonen. Onwillekeurig denken wij het eerst aan Capet's Beethoven-vertolkingen, waarbij hij zijn opvatting aan alle leden van zijn vermaard. naar hem geheeten kwartet wist te doen overgaan, :zoodat een eenheid ontstond, waarb j ieder detail in opvatting in verband tot deze eenheid in stand bleef. Maar niet alleen Beethoven bracht ons Capet in voor onze herinnering onsterfelijke vertolkingen. ook een Debussy, een Kavel gaf hij ons volmaakt weer. .Kn ook een uitvoering van. Brahms' viool? concert, nu al weer vele jaren geleden, blijft voor ? ons onvergetelijk. Capet. was Parijxenaar van geboorte. Hij bleef zijn kunstopvatting vormen in Frankrijk zelf. .daarmede de bewering logenstraffend, dat alleen de Duitschers in staat zijn de muziek in haar diepste wezen te verstaan. In 1!)09 had hij zijn beroemd ;geworden Capetkwartet bijeen, een ensemble, dat in n edele eenheid van samenwerking in stand bleet' tot den oorlog het verstoorde en een der leden sneuvelde. Capet deed een ander de opengekomen plaats innemen en zette na den oorlog zijn werk met zijn kwartet voort. Kerst thans zal het Capet kwartet als zoodanig niet meer bestaan, en zoo is ook dat voorbij, wat tot onze oprechtste en eerbiedigste vreugden behoord»! en waarop wij ons .bijna ieder jaar zeker konden verheugen. Houw en hulde. Dat leeft in onze nagedachtenis .aan Capet en zijn werk. "l MUZIEKHANDEL L P I A N O 'S i 1 VLEUGELS A« 1835 D U r»AUn D Tel. 443 1835 AchtirSt.Pietir4 H. RAHR g UTRECHT Bij Biiff'a. Moj. A. f', van <len llers Met de qualificatie smakelijk" is het karakter van deze tentoonstelling misschien het zuiverst getroffen. De aangeboren eigenschap die verant woordelijk is voor het bekoorlijke in het werk van mejuffrouw van den Berg is goede smaak. Kr is smaak in haar ordening, smaak in haar voordracht, smaak in haar coloriet. Die smaak heeft een bij uitstek vrouwelijke!! uitslag, een gecultiveerd vrouwelijken inslag. Haar werk is misschien minder dat van een vrouw dan dat van een dame. Het is voor alles vriendelijk, beschaafd, beheerscht. wel overwogen. J Iet heeft de natuurlijke charme van een gemakkelijk aansprekend, buigzaam talent. Het won in dol loop der jaren in vrijmoedigheid. De voordracht is los en gracieus, de kleur altijd zuiver en melodieus, [n het ensemble van deze geheele kleine tentoonstelling stoort nergens een wan klank. Het werk is altijd fijn. altijd aangenaam en niet alleen elk schilderij is in zich zelf welluV.end maar ook de combinatie! van schilderijen heeft de goede eigenschap eener duidelijke muzikale samenhoorigheid. Moest ik een keerzijde noemen dan kon ik weer me', n kenschetsing volstaan: het werk is niet belangrijk, beter gezegd: niet belangrijk genoeg. Het is nergens in 't oog loopend harts tochtelijk; het vertoont ook niet de kent eekenen eener bedwongen hartstocht. Het vloeit te van ?/.elf sprekend uil het penseel. Het verraadt te weinig zielsgeheimen en te weinig mysterie. Ook in bloemstukken kunnen zich alle facetten van den menschelijken geest en alle verborgenheden van het menschelijk gemoed uiten. Men kan zich troos ten met de overweging dat mej. van den lierg staat op de middaghoogte van haar loophaan, /ij heeft tal van moeilijkheden met succes overwonnen. l'iterlijk laat haar werk technisch en coloristisch weinig te wenschen. Voor de verdieping en ver innerlijking is nu het oogenblik gekomen. H K.\M'S Zeven dame* bij Klcykaiiip. (lm 11:1:1;; /onder twijfel zijn de Amsl erdamsehe J offers beter en van nieel' beteeketiis dan de ze\ en dames bij Kleykamp. Ik zal niet zeggen, dat de Amsterdamsche JolTers niet l'i'lsoenlijk /.ijn - - ,"-'//' ~ijii lii'f ircl ! -- maar de llaügsrhe Dames zijn toch ie erg fatsoenlijk: ze zijn zoo verbazend correct tegenover zich/.elven. dat zij hun knust geen gelegenheid geven (of kunnen geven?) tot een wezent lijkheid te woid"ii. Kn wanneer g.-weet met welken ee.ivuu-'l ei eerbied ik opzie tegen werkelijke beeldhouwers en bezige dames, dan zult 11 begrijpen hoe groot de moeite is. voor mij. neer te schrijven, da.t van deze Wel-uitges(alde tentoonstelling de uitstalling mij een der voi irnaa.msl e dingen toelijkt. Kr zijn hier vrouwelijke verzinsels, die buiten ons ver zinnen, mogen blijven ! I><' Ihinii' run .IxrA r.'tn II '/<?/,' bedacht zich een meditat ie (in glas te gieten door de fabriek te Leerdam !) waar twee koppen, van voren gezien, drie oogen hebben: het eene. middel-oog. is dus tegelijk rechter- en linkeroog. (Ie begrijpt dat dit zijn moeilijkheden mee mo ?( brengen voor iemand, die nadenkt, maar deze moeilijkheid kwam hier niet in gedachte alles komt toch klaarblijkelijk in glas! Ken mannekop \an deze Dame is iets minder gedacht : i"ts beter. l te Dimt c lïtii'h kan iets meer kunnen dan zij kon. wanneer zij haar vroolijkeii geest liet uitgaan, en wanneer ze de banaliteit meed (ze is ook ;il zoo dames'-fatsoenlijk): wanneer ze de menschen voortdurend won zien als wezens en niet als ambte naren, op het punt een onderscheiding te krijgen. ten teeken van a.t'sclK-id. M.'t.nr ze u as hier niet bang. /e boetseerde een Sa.mson of Sinison. en een boks'l'. \\ ij zijn niet bevreesd dal in de/e richt ;ng haar kracht ligt. Vrouwen zijn dikwijls nuchtere realisten ze moeten dat zijn in hun Werk. Kollwitz en Suze Uobertson zijn uitzonderingen ! Dame Hueb is daarom <>P littitr best in twee koppen (mannen), nog meer in de kleine gedierten (ge bakken beestjes !) alleen ze kol daar ook nog meer geven van haiir goedleefsche vroolijkheid : in de koppen moet ze nog minder aan ambtenaren, meer a.an menschen denken, en begrijpen, dat vormen psychische expressies kunnen worden. De derde: Dtnui' /'.'. ril n ili'r HIII-H is hier nog niet de slechtste, /e heeft een kinderkopje laten uit stallen, dat wel iets van een la.cheiid kind geeft. en ze heeft een n der-met-kind (in hout) waar wal. in is van dien eenvoudigen, allerdiepste!! «staat. die zulk samenzijn altijd is. Het overige werk blijft dat van een dame: maar ik zoek hier naar beeld houweressen. Dame Carbasius, ik weet het. is verzot op beesten: niet op beesten van. menschen. maar op beesten van beesten. /e beziet ze met de praecisite.it van een fokster, en 'M-, kan ze lokken met geluidjes, totze» bijna een beeste-mensche-tweespraak beginnen. Haar geest is dan het vaardigst, en in het gewone gesprek. Het spreekt vanzelf, dat op deze tentoon stelling, met de vele beesten daar aanwezig, ook beesten van Dame Carbasius zijn. Kn sommige zijn gestyleerd: liever nog: synthetisch weergegeven. Dat stemt tevree. Kn dat heeft iets voor. De architekten. die tegenwoordig a'h s van alles weten. moeten zulke dingen (gebouwd noemen ze die) met genoegen zien. K n dat bet eekent iet s. Die archit ekt en ?zijn de kern onzer natie, en als zij eenmaal het woord ..gebouwd" losgelaten hebben, dan zijn d beeldhouwers, die zij met dit woord sieren, ge lukkig. en de anderen, wien het geweigerd wordt zijn onrustig... Kn, hoewel ik zelf wat onrustig ben, nu ik het met de Ahveters eens ben, de beeldjes vanDa.me'Carbasius kimiienop deze tentoonstelling. een krans van Dames, er mee door. Itaitte l"«iV7<//iMieeft hier een (gebakken) Kameel kop. Zij is een voorst aridster van gebakken. geboetseerd aardewerk. Kn zij is in dat. bakken ervaren, liet betreurenswaardige is alleen, dat deze Kameelkop (iedereen ziet dat!) wat te laag geëtaleerd is, en daardoor te plat. (zonder onderka'ik eigentlijk!) op het fluweel der talage ligt. /ij .heeft hier nog een anderen kop. maar haar kameelkop iH beter. Dame Vaillant heeft een eigen, naief zicht op het gedierte des velds en der dierentuinen. en ook de aai'dsche flora laat haar niet 011 verschil lig: zij maakt da'ir geö:-neerde (egels van. . . . Wij moeten den Kring van Beeldhouwers nog een woord van waardeering toevoegen voor de hoffelijkheid, waarmee hij expositie-ruimte alstond aan zijn vrouwelijke mede-leden. Het is een groot genoegen voor mij te kunnen en te moeten constateeren. dat de Kring de wellevendheid zóó ver voor liet gaan. De twee overige Dames (die het zevental vol maken) Dame de Banitz en Dame van der KIst zal ik in hun werk nu niet behandelen. <'hurlry Toorop bij 4«rrl»i*aii<ls te l'trerlit 'lVee dingen treflen altijd bij Charley T 'op: liet talent een vrij groote groep menschen psycho logisch te Vereeiligen. en ten tweede (Ie sterke spanning, waarmee de psychologie gegeven is op schijnbaar biise manier, liet is om haar talent een .groep tot een eenheid inderdaad te maken, (lat ik ha'ir indertijd een schilderes van ..liet gezin" heb geheeten. /ij h.-el! dat vermogen nog; het beste schilderij van de gansehe tentoonstelling is de man en de vrouw iinet den witten hoofddoek) zittend bij hun lied. Dit zijn in werkelijkheid le\ eiis van menschen. die ge hier geschilderd ziet. en levende. verschillende, toi h bij malkaar hooreiide menselien. (i root er groepen vindt ge in het ..café" met allerlei soort van koppen. Dit schilderij is een vulling van het vlak door die koppen. Kvciieens een groote groep is de familie niet het kindje bij de kachel. In a! deze Werken zijn een psychologische spa.iming en een modeJe. die de niet-geringe kracht, van de schilderes duidelijk maken, liet eenvoudige en toch overtuigende Zelfportret tegen den witten acht ergrond is iets minder barsch van expressie misschien dan de tevoien genoemde, maar het hoort daar toch bij. Charley Toorop ervaart het leven, haar modellen, op tra.gische. da.t is weer tegenwoordige manier. Haar lust tot groot-ge houden modele is evenzeer van tha.ns: iia.ar is als persoonlijkheid eigen: een psychologische kracht. die geen vrees keilt voor brnnskheid en felheid. Ken. .schilderij is hier. \vaar ze het buitenlicht schil derde, op het land. Daar is natuurlijk na'ir meer openheid gezocht, juist om dat buitenlicht en om het fladderen, dat zulk licht doet. /oo'n schil derijtje doet teeder aan tegenover de vastheid (leianderen. Alles tesaain is deze tentoonstelling, als alle t en t o instellingen van Charley Toorop's werken. een daad. A. PLASSCI IA K UT SCHAKEL 1 MEIUGENVEG 11-17-AMSTERDAM Kleermakerij Bij ons verkrijgbaar N. R. V. MONTA SCHOENEN