Volkstooneel: Zeemansvrouwen Teekeningen voor de Groene Amsterdammer" door Felix Hess NeH-t DR Lult' Rechercheur Willem Hro T-te Honie. Lpen (?I.K'dz) {F.Bigot) (Johan Klsi-nftoJin) ( Annij Vcrhu'nt) lic Nt«ir Ooi>i DIKIII Ttin'e Jinmije Iriituni-Stixbdch) (Burg iorffir] (RU^i Kloj>i><nhur<i) Tunli' Siiar (Mirti l'i ri ))i«n-Sii H'illi'tn Uw rut' ) ) (Joh'iti h'l*etit<of/>t Plantage-Schouwburg: ..l^ooinaiisvrouwen*'. door Herman Moiïber VOLKSTOOXKKL: ecu avond als deze doei er ons met eenigen trots voor opkomen. De glorie van dit doodgewone" is een overtuigende tegenspraak tegen de gebruikelijke slotclausule van Jms arm. opstandig intellect: dat nieii nu maai los van de pivU'tijk en uit enkele aversie tegen de armoede der offieiëele Jïline - een platonische voorliefde zou moeten koesteren voor het experi ment". Kr is een ander .,experiment", dat dien naam .niet wil dragen omdat het y.ich vaii zijn modernistische bedoelingen, gelukkig en terecht. niet bewust is. Maar een experiment, dubbel hachelijk door de meer reëele levensvoorwaarden. die er aan vastzit!en. J let zijn of niet zijn van het tooneel drijft den een naar de uithoeken, maar het spelen of niet spelen zet den ander midden, midden in de misère, hard en driftig. a.H.n het werk. liet is een gelukkige noodzaak, die spelen trillen en spelen moeten n ma"kt. liet Volkstooneel van Houbei'en l'jlseiisohn heeft /liet veel aan bespiegelingen te verliezen, voor hen geldt alleen de bittere winst ?tier practijk: tien maal mis. eenmaal raak. Dus spelen zij. Van inantol man. tot den man in de zaal. liet is een gemeenschap /.onder leider: zij begrijpen elkaar en hopen dat het publiek hen begrijpt. Ons Volkstooneel heeft evenmin een répertoire. Maar de stof ligt, in elk slopje. in elk kroegje van Amsterdam. Men ordent het. al ware het ondel' het repeteereii en met de hulp /.elf van de half-klare figuren. Ken motief, dal alleen maar stei'k on ongelogen wil zijn: andere wetten der artisticiteit kent het (tot zijn geluk} niet. Ken deel improvisatie en een goed deel geluk: hoe «licht zijn wij 'hiermee weer bij het aloude beeld van den, zijn eigen handwerk scheppenden histrio. die weer wil spelen 0711 te eten, en eten om te spelen. Men kan een stuk als dit. dat voor het volkstooneel '/.eer typeerend is, niet beoordeelen naai' zijn geschreven texl. daargelaten dat die Wel alleen in een onleesbaar souffleurs-kladje zal bestaan. Maar in den meesterlijke?! greep dei i'igureu 7.iet men een der eerste voorwaarden dei' dramatische kunst bewezen: een verhevigd leven, geen bedenksel. Vergeven op h»t oogenblik dat zij uitgesproken worden zijn alle aanloopjes en stoplappen en als steeds de larmoyante slotiicte: om het onverbiddelijk felle leven van een pau r sterken in het midden vergeet men de verteeken.de zijpaneelen. 7ij schaden ook hel integrale leven niet. Elders, in een tooneel van andere wetten ons bekender, ook in zijn uitkomsten! hecht men aan de volwa.ardigheid van het détail. Men zon daar niet dulden, dat men over de al of niet gewensehte aanwezigheid van zijn figuren beschikt met de eigeiigereidheid van een .lan Klaasseimian. die weet dat hij twee handen, heeft e7i daarom Kathrijn eenvoudig niet ka7i gebruiken als .lan het met den Diender aan den stok heeft. Vraag niet aan het Volkstooiicel of het ritueel wel mag. dat Manke -Mie maar een hall' uurtje naar haar kousve l>o;it g.int kijken, of dat Tante .laantje ..efl'ies de kinderen" help!, als zij op de planken l Jlotflff l'-lt'l't ffltOjH') teveel zijn. Want met dezelfde goddelijke ongerecht igheid. die voor een l leyerma.ns een doodzonde is. terwijl dit tooneel. uit het duistere verleden va i alle tooneel. ..zoo maar" over lleyernians heen gesprongen is '. komt het lied op de proppen als de sfeer het verdragen kaai. I'ln wie wou niet X'erhulst. een van wie wij in het zwijgen de st etn nog hoorei). De/j- menseden kennen nog het geheim van ee7i goede oude kunst: zij ..maken tooneel". lloe weel gjiloos | trim i t iet' in zijn opeenvolging: een schreiende vrouw in een kroeg, een zeeman die binnenkomt als de zee zelf. een klein gesprek, onbeholpenint iem bij de ka.chel. tei'stond da.arop het aanzwellen van een optocht met een t rekhannoniea. die de kroeg doet volloopeu van .lorda.JMileven : feest. kijvende ru/.ie. een lied. l«-t incident : de russen; en opnieuw t wee tnenselieii bij elka,ar. liet een overdekt het andere en liet is alles zoo doodgewoon. Maai' /.uu tot in zijn uitersten tooneel. (>7i/,r zucht na:-'r experimenten wordt liloedann l)ij de/.e volopIcVi'iKle menscheii. \Vanl <leeleii wij niet evengoed in het lioera-a [lokausje als l'llseiisolm <le even onuit si a :'.;) ! 'are ais oni'.it staanbaar gespeelde Tietje Iteelituit een blauwtje laat loopen ? /.ooals wij ook dei'len iii <K- gil \an de /.aal ."Is eensklajts man 1 eu'i 'iio\ ei' m;;n komt te slaan en als de achterbak iets over ., knokken" mompelt. lui als liet doek zakt over de/.e scène van Klsensolm e?i \irny \ efh'il.sl. in -t .lan l.ema.ire als een /.eef goede del-de, is er d." n mi-ischien (in al zijn pi'etenl ieloo>lieidl n'ii ! «eer e.'il.s tooneel gespeeld van liet ~ourl. w,>':rvan onze va.di'1'.s tot iri di u treiire verkondigeii. dat de groot en van \'roeger het zoo «leden r l lei li.'irt van het tooneel is ruim. men let niet /.i H i dj) de verschil len van gisteren en heden, hel is niet slapeloos van verlangen naar den da.g s;ui morgen". liet zijn maar oude. beproefde middelen, die oiiber in dit nieuwe volksstuk gebi'iiikt heeft. A mst er<ia!nsehe commedia dell'arle. /ij jnissen nog steeds dii-n epischeii (rek. die de ...lantjes'' 7.|>0 heWolldel'i'HSNVj^HVdig gl'oot llKüSkte. \\"ailt lll>e ?.?oortl'el'l'eli.jk door hen geschreven en gespeeld een episode ais /.iin Dronken Lodewijk ook is, dit alles. de/.e steeds doorlevende mimen, die slechts bij toeval eeii oogenblik aangeroepen schijnen om hun rol in liet simpele ..geval" te vervullen. Vlagen om n .g veel meer. Als ml Uonber. of wie dan ook van hel Volkstooiieel. nog eens het geluk heeft om in den volksman zelf zijn gansche reeks, ziJ7i solidaire uToolheid te treffen. als de matrozen in de ...lantjes" - ja dan mankeert er niets aan om te coiistaleercn dat aan zijn zelfkant, ons doode tooneel springlevend is. Men weet met hoe: uit jubelen over hel tooneel". toen Klseiisohn. kloek. jiure n Izaak of uil pure liefde, liet is hier n. zilt en goedig in zijn booisniansbra nie opstond en zong:' Aal' lionber helaas iets te zeker van haar effect nrr'.kt in een/.eifde snel coutrasl grollen over haar m-inkheid. als o|> den achlergrond, 7iog niet Verduwd. de gloedwarme en o]n'eehte Steinleiiarmoede st:iat van een volksvrouw van Ann> stuk" door de /.aal. een paar losse chrysanthen. /ij die er waivn. weten hoe verdiend deze eenvou dige hulde was en hoeveel kostbare kransen elders daarmee naar den i'e<[tiisieten/,older verwezen worden.