DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 5 JANUARI 1929 Ne. 1692 i Volmaakte polemiek door Dr. U. Huber Noodt Cliarlea Maurrat, Les Princes des Nuées. Paria, Tallandier* 1928. Bij het lezen en herlezen van zooveel bladzijden uit dezen bundel is het me weer opgevallen, hoe groot het onderscheid is tusschen het politieke, leven in Frankrijk en dat in ons land; hoe dat veischil zich niet alleen openbaart in het wezen, in de traditie, in samenstel en wisseling, maar zelfs in vorm, in uiting, in temperament. De polemiek in de Fransche journaux d'opinion schrikt misschien den flegmatieken landgenoot aanvan<kelijk af door de heftigheid van haar appreciaties en haar niets-ontziend vernuft. Maar de basis wordt er toch nooit verlaten en in haar meest pathetische verheffing blijft zij toch stelselmatig. Evenwicht van levenshouding is misschien het moeilijkst te verwerven bezit der beschaving; zij bekroont haar en voltooit heur weergalooze waarde. Van alle in boekvorm verschenen werken van den groóten theoreticus der Action francaise is deze bloemlezing van oude en nieuwe artikelen wellicht het bevattelijkst. Hoewel Maurras dagelijks gemiddeld drie kplommen van zijn blad vult (ieder journalist weet, wat dat zeggen wil!) is zijn taal immer vlekkeloos, zijn stijl gespierd, soepel en sierlijk als ware zijn ervaring, een leven van eenheid door, niet meer dan een schitterend debuut. Want inderdaad: nimmer heeft deze schrijver sinds een dertigtal jaren ook zijn systeem zelf gewijzigd. Zoo behoudt wat hij in den aanvang van zijn loopbaan schreef, nog altijd zün waarde; wekt het nimmer den glimlach op, dien we plegen over te hebben voor een verlaten standpunt uit vervlogen jeugd. Evenzoo is niets minder waar dan dat de staatkunde,, zobals Maurras die ver kondigt, een eenvoudige reactie, een teruggaan naar het verleden zou zijn. Maar.... lezen wij zelf, hoe hij den titel van zijn boek verklaart in de inleiding, die stellig tot het schoonste proza behoort, dat sinds gcruimen tijd in Frankrijk het licht zag 1). ...... Onze ondergang wordt veroorzaakt door nieuw-ontstane Wolken van bijzonderen en belangrijkön aard. De Wolken, waarvan ik'spreek ? zij stichten onheil, zij zijn gevormd uit slecht ge articuleerde woord tm en twijfelachtige metonymon, uit abstracte deugden, die men voor godheden.' houdt, maar die noch dmuler, noch bliksem, noch regen in zich dragon; zij gaan zwanger van inkt en zijn dóór een rauwen 'adem opgezet als de borst van een asthmalijder. Zij zijn opgekomen uit de richting van Zwitserland.in den vroegen, grijzen morgenstond, die Bousscau te Parijs bracht, en van tijd tot tijd jagen zij over ous hoen. Rampzalige volken strekken de handen naar haar uit. haar voozèwoordem'éjïons verbranden de dorstende kool, knagen den iumgerigen buik dat is all«s wat zo vermogen. Of: honger en dorst is over 't algemeen ?een manier van spreken. Wat do Wolken tot" het uiterste prikkelen, dat 'zijn minder do werkelijke behoeften dan de valsehe begeerten door haar leugens gewekt: zi>o draait haar drijven' uit op een stortbui van bloed". ' ' Maurras, Verscheurd tut in de fijnste vezelen van zijn ziel door de tragiek'-van liet Fransche lot. door 4e onachtzaamheid van de decenniën vóór den oorlog, door de hel van de rampspoedige jaren (hoe scherp heeft hij 'de. komende hecatomb voorzien !) en door de verbijsterende verbrokkeling . van den vrede, is in zijn strijd tegen de democratie niet alleen een van de leidende f igxiren in de geeste lijke ontwikkeling der jongere geslachten (over de dwaze legende, als .zouden zijn volgers slechts bestaan uit douairières en aftandsche generaals, is het npodeloos te spreken). Hij en zijn leer be N.V. j s. wr Q root a t«keuz«! UWSEN'S . . 8 T C T S O N S heerschen, en symboliseeren tevens, die gedachtenrichting, die de republikeinsche staatsvorm, de radicale metaphysiek der democratische partijen 2) als verderfelijk beschouwt voor de maatschappij, in het bijzonder in Frankrijk. En al zijn er in zyn theorieën punten, die moeilijk terstond te aan vaarden zijn voor een outsider (ik denk hier aan zijn meening over de Dreyfus-affaire: die wel claasée is, maar historisch nog niet voldoende gerijpt, om haar reeds nu afdoende te oordeelen; ik vermeld ook de ongehoorde heftigheid van zijn aanvallen op Léon Bourgeois, geïnspireerd door de keerzijde van 't vers van Baudelaire: LK Poète est ftetnblable au prince des . «u^e»), ligt_ er in zijn herziening der lang verafgode leer stellingen, in deze critiek op haar hoogepriesters een weldoende kracht. Ik aarzel dan ook niet, de studie van dit schier vorstelijk uitgegeven boek (vanzelf wordt het een geestdriftig genieten, dat kan niet anders !) aan te bevelen. Het is' niet mogelijk, de kunst der polemiek hooger op te voeren. De vicomte d'Avenel doet een stap naar de onsterfelijkheid door Maurras' h onballade: telkens als hij in zijn werk een zwak punt vin'dt, valt hij hem aan, vernietigt in een of twee slagen de gansche wrakke constructie en dan klinkt het rhythmisch refrein: Va cracker dans Ie puits, vicomte, Va cracker datis Ie puits pour y faire dts ronde. Zola, Anatole Prance, Lavisse, Seignobos., Mangnier, Herriot, Buisson allen worden in ernst of scherts onderhanden genomen en niet zelden wint de didhter hc-t op den stroeven denker: zijn studie over Jaurts.èn zijn tragischen dood (waarvan tegenstanders de royalisten hebben meenen te moeten beschuldigen) heeft'bladzijden van stra lende lyriek,. niet in .uiterlijkheid, doch door de diepe emotie van het gemoed. Ik voel mijn onmacht, der veelzijdigheid van dozen verzet «kreet tegen de Vorsten dei' Nevelen in . zulk een kort bestek recht te doen. Beter dan een lango analyse trouwens verhef f e het poëtisch genie van Ma\irr«is zelf ons j h eon rechte stijging naar ht-t licht: ......'.Aan. domheid, zonder moer, sterft het Vaderland. Niet dat do Kranschinan, als massa beschouwd, een min vlotten of min krachti^en £o«.s'j heeft. Maar du-mcuschon, die de elite, do rede en het verstand van dit land vormen, hadden langen tijd hoofdpijn. Hoofdpijn hebben zo. deze diepzinnige mtellectnoolen ! Verscheidenen hebben zelfs go.'ii hoofd meer. Ze hebben het verloren. B ij. hen. die- het nóg Overhebben, is het, wplgozip.n, ge'hulnul mot een overgroote muts vi'.n nevel, die hot tegelijk berooft van zin n'gezond verstand. DO dingen (Ier Aardo CM.I de dingen des Hemels ontman hun in gelijke niate. ? ? ?? Do tloinoi is hut .tooneel van do vreugde on van hot licht:'. dtUM" vormen do storrt^n oen orde, dio waard is ,,eeuwig*'? to worden gcr.b.'md,.1 want slechts n», talloozc juron ? wordt zij gewijzigd. Beneden i^ onze Aa-rdu. waarvati de goddolonzen slechts hebben" kunnen golooven. dat zij geen tidel bezit. Xij lacht en geurt-als eeii boekot :in al'tijddurondo hcrblooiing. Do vruchten volgen er op de , V)lot'mon on zelfs als do bouvt aan de gure wind vlagen is gekomen, dringt geen schitterende sneeuw dooi- den vriendelijken drang van eon knojj. die, ..ontluiken .Wil: Wij-leven te middon van onze lentetuinen eii Sopteniberboomgaarden. AVij hebben tal va'n andere dingen lief, die vol van loven zijn. Wij vereenigoh in ons midden eei> aangenr.me samen leving: de zeeën, d"e .rivieren, de grootémer'on zijn omzoomd 'mot.'gelukkige steden, mear de eenze^me plaatsen, waar een ha. v zich verkwikt, ontbreken evenmin. Dus is de onmetelijke verscheidenheid der Aarde. Wijl ieder in tranen uitbarst óf zijn lach doet schateren op het gekomen oogenblik, zondcV groot verschil voor rang of fortuin, zouden rijken en armen zoo goed on1 Zoo kwaad als het ging er den', kringloop hunner bestemming kunnen .volgen....' Zóó was de staat onzer vaderen, nu over den .grond gebogen, dan weel' den geest verloren in den vurigen luister van den subtielen ether. Hun. leven was gelukkig, zoolang zij de Wolken niet kenden...." 1) Hst stuk- is van ouderen datum, maar slechts als tijdschriftartikel. . ... 2) ',Men leze o.a. HerrloVs: ,,Pourquoi je suis radical-socialiste" dat kenschetsend la! Kunstzaal van Lier Rokin 126 * Amsterdam* Oostarseha & Europeesche antiquiteiten Oude en Moderne schilderijen an plastieken Negerkunst A Ethnagraphica SCHILDERKUNST door A. Plasschaert Karikaturen door Toon KeldviDe karikatuur is de uiting van een onwilligheid. ontstaan door (of uit) een teleurstelling. Er zijn natuurlijk verschillende graden van teleurstelling. en daar-door verschillende graden van onwilligheid : er zijn verschillende soorten van karikatuur. D». lichtste soort is een humoristische spot, de zwaarst» is een uitdruk van haat. Het middel om de onwillig heid uit te drukken is wijziging van den vorm: accentueering van sommige vormen; een wanproportie scheppen en daar-door den lachluM opwekken of den bittersten spot. De karikatuur is daardoor, ik herhaal, een wapen ten aanval; bij de politieke partijen wei-bekend ; in tijden van groóten onwil bij velen tegen een bestaand stelsel, vooral. als een volk voorbestemd is voor spot' of daarin. geschoold, een inderdaad gevaarlijk wape.n; iemand: die goed en juist belachelijk is gemaakt, verspeelt ? dadelijk, of langzamerhand (een deel van) zijn door*zettend vermogen, van zijn in-grijpende kracht. De karikaturen van Toon Kelder zijn een vei poozing tusschen zijn ander werk; ze zijn gewoonlijk goedmoedig, n enkle maal maar fel; ze zijn sonj> zeer duidelijke wanproportie; een andermaal zijn z<haast een portret, maar met een kleine verandering .hier en daar, een duidelijk maken van 't een of ander, dat lachwekkend kan werken, maakt het portret tot een karikatuur met eon haast verscholen onvriendelijkhftjd. Gekleurd zijn ze zoo goed alallen, en de beschaving van deze kleur is een ver schil met wat hiij, Kelder, .vroeger in zxilk opzicht maakte. ' Fresco bij Kleykamp, den Haatc Van den schilder Frcsro, die van alles schildert. kan ik slechts n schilderijtje noemen, en d p-t is de man en de vrouw, door een straat gaand. D«' door de lijst zoowat gehalveerde. 'figuren, hebben ten minste een joodsch wezen en -de achturfcT<tinl houdt het werk als stemming bij mekaar. »e valHche" Van Het is een bew'n's van de belangrijkheid, die Van (ïogh gekregen heeft voor iedereen (hoe klein was vroeger de kring om hom), dat sinds er sprake is van falsiïicaties van zijn werk, de héele waereld onrustig daardoor werd. Allerlei beweringen Worden door de belangstellende? massa ge-uit. D'een.i--. juist; d' ander is dat niet, zooals dat altijd lu-t ge val. is. Eén van de onjuiste is, dat Vincent ge makkelijk zou zijn na te maken' ! Dat is alleen wan v voor de .zér .oppewlp.kkifcvn. Vincent heef t -niets .van een akademikus; hij heeft dus geen woergav.gemeen met een aantal leerlingen van een zelfden leermeester aan een Akademie. Integendeel: 'hij heeft een zeer persoonlijk accent in 't algemeen, m hij heeft daarenboven een ongekende spanning in zijn accentue.eringcn. H ij heeft , met andoro woord en ,. een zeer eigen signatuur, -en een grootëkracht, oen soms haast g«-öxaspereerde kracht. En dat zijn dingen, dat spreekt van zelf, die ge zóó maar niet namaakt. Akademische dingen zy n door gelijkgeschoolden gemakkelijker na te bootsen, niet dr felle persoonlijke lijn» niet de felle persoonlijk»kleur. Daar worden alleen karikaturen van ge maakt, voor hem ten minste die in staat is de spanning in een lijn, in een vorm te ervai'ën en die steeds psychologisch genoeg bleef, om uit gegeven Werken de afzonderlijke persoonlijkheid, als Van Gogh is, in haar mogelijkheden te construeeren n tv reconstrueeren. TUYNENBURG MUttS .' r! N*9692 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 5 JANUARI 1929 BIOSCOOP THUIS. Vertoon-apparaat, waarvoor films overal verkrijgbaar ilJn, schitterende projectie f 84,60. Prospectus op aanvraag. JOS. HARTOG. Hoofdsteeg 17 Nobolstraat 28 Rotterdam. Utrecht. MUZIEK door Constant van Wessem Jack Hylion HET podium van het eerwaardige Concert gebouw dat zich allang over niets meer verbaast sinds Josephinc Baker er haar ' kuiten flikkers sloeg leek een fuif zeer lang na midder nacht. De muzikanten van het dansorkest waren uit hun omheining losgebroken en voerden in hun eentje een nonsensicaal cabaret op, dat door den dirigent werd aangevuurd met de slappe handjes en het onwezenlijke slaperige gezicht van lieden, reeds .ver over een normale feeststemming heen en die de gevangenen zijn geworden A&n hun eigen zwabberende en rebelsche beenen. Het leek een voorbeeldige caricatuur van jazz-geblaas en jazzgedaas, zooals het nog wel kater-achtig in ons beneveld brein blijft natollén wanneer wij, eindelijk thuis, met ónze papieren cotillon-muts nog op; meer hangen dan zitten in onze fauteuils. Wij waren even nog wat onwennig» zooals wij tegenover een vreemde film onwennig staan. Maar dan gaven wij ons ook des te roekeloozer over aan de sensatie van meedoen", gierden en applaudiseerden bij wat daar uit kinderachtig als ba.bies kraaiende trompetten en snik-snott erende saxophoons en duivelsch-gehaaste belletjes, klokken en ander rinkelend getinkel over ons werd losgelaten. Het werd steeds doller en maller en flamyer. Doch wij waren er nu eenmaal in en ons zelfrespect Jiing aan de kromme slobberige beenen van Jack Hylton, die met een komische snelheid van het eene, eind van het podium naar het andere bewogeiv. Wij applaudiseerden voor alles en bij allos, bij den wereldreis van een melodie door China, door Rusland, Venetiëen Frankrijk (in het Duitsch), toen de heeren illustraties van locale danspassen vertoonden, de knevels in knevellooze gezichten opstreken of met zomerhoeden op capriolen maak ten, en soms dook er ook nog een kleine groom op, die verbazingwekkend snel in n charleston debeenen om zich ht;en gooide. Maar eindelijk had het toch lang genoeg giMlmtrd, wij zetten de papieren cotillon-muts weer af en gingen naar huis, om eerst veel later te bedenken dat het ook alles verduiveld knap was geweest wat de heeren onder de buitensporigheden der -feestvreugde op .uu instrumenten hadden gepresteerd,, en wij riepen hun in gedachten nog een hartgrondig, bravo achterna. .Maar toen was er heusch ook verder niets meer. . Artluir Tloneggev was het besluit aan den Franschen cyclus ih het ' 'Muzieklyccum. Ilonegger, di in Nederland te gast was bij uitvoeringen te Utrecht van de muziek van Judith'Y ..Antigono". zijn MHugby-8ymphonie" en andere werken, waarvan hij er zelf dirigeerde, werkte Ook zelf als dirigent en begeleider aan de piano mee. aan den kamer muziekavond te Amsterdam. . . Honegger's kamemiuziek-oeuvre is vrij snel achterelkaar en in een bepaalde voor dat genre blijkbaar zeer productieve periode van zijn leven geschreven... Maar- daardoor heeft de componeerSTAANDE ' LAMPEN EN -...'LAMPJES II II MEUBEL «FABRIEK DEN MAAGl' Oud en nieuw in den aether Teekening voor y3de Groene Amsterdammer" door L. J. Jordaan Na 24 uur Sylvest er-fuif . wijze van dit werk te Weinig afwisselends. men er vaart een'methodische werkwijze, die zich in deze composities te vaak herhaalt en die wanneer men 'ze achter elkaar hoort uitvoeren, iets eentonigs krijgt. De grootéstijging in Honegger's werk begint eerst met zijn dramatische werken, zijn mimische symphonie ITorace victorieux". Hier wo.rdt Honegger eerst Horiegger. Voor wie nu zijn grootere werken kende en wist, dat daarin Hónegger's kracht ligt, een kracht van (ïermaanschen aanleg ondanks de verfransóhing. die de te Havre geboren Zwitser Honegger (die tot de interdijd zoo geruchtmakende Six" behoorde) onderging, kon den avond van Honegger's kamermuziek-werk alleen een curiosum, geen nieuwe ver rassing wezen- Sommige stukken er uit konde men ,al, o.a. de liederen uit Alcools". Zij werden voor treffelijk door Berthe Seroen gezongen, die qveneéns 1 met haar bekende toewijding de zangpartij in drie fragmenten van jjPaques a New York" en van drie liedjes uit La petjte Sirene" van Andersen voor droeg. Andere werken werden helaas minder voor treffelijk .uitgevoerd, zooals het verre van helder en beheerscht klinkende Strijkkwartet, dat men aan bpdrevener krachten had moeten toevertrou wen'. Andrée Vaurabourg speelde eenige piano-' stukken, déSept pièces brèves", en andere oudere HOOFIEN'S ROOMBOTER WORDT SPECIAAL BEREID uit Honepger's kaniermuziek-periode (van 1021) en, hoewel de galanterie, jegens, Tonegger's echtgenootéhet ons verbiedt: hftp.r wijze van piano spelen kon maar matig bevredigen, de klank was klein on hard, weinig expansief, en kwam het uit gevoerde zeker niet ten goede. Den géheelen avond bleef onze belangstelling op een zeker .peil, dat zich nergens tot enthousiasme verhief.' .Alleen aan het slot, met de drie liedjes uit ,,La petite Sirene?, een der laatste werken van Honegger, werd.de stemming warmer, en het laatste, Chansen de la ppire" moest nog eens gezongen worden. Nederlandsche Munt Holland'i beste 10 centi tigaar .?i i