r 12 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 5 JANUARI 1929 No. 2692 Pudowkin's bezoek aan Amsterdam door L. 3. Jordaan Pudowkin Een interview niet «l e u ..De van V OORZOOVER men in: hot altijd ongewisse i-ijk der film over de toekomst oordeelen kan. staat* het vast, dat W. J. Pudowkin. de beroemde regisseur- van ,.De Moeder" on ..De laatste dagen van Nt. Petersburg" binnenkort ons land zal be zoeken om een lezing te Amsterdam te houden. (Jenoenid wordt zelfs Donderdagavond den l Uden Januari. Nu is het zeer onwaarschijnlijk, ' dat de heer Pudowkin te paard en met. een groot en witten cowboy-hoed op het hoofd, zïch door een duizendkoppige menigte op het Stationsplein zal laten toejuichen, om en passant aan eerbiedig luisterende reporters te dicteeren, dat kunst in de film larie <in apekool is en je de menschen moet amuseeren. Wij vermoeden veeleer, dat de eenige publieke belangstelling voor zijn perspon, die der politie zal 7, ij n en dy gevaat lijke gast uit Sovjet -Rusland in -alle stilte naai' ?Schiller" getransporteerd zal Worden .... a tout seigneur, tout l'honneur ! Desniettemin wagen wij het erop het interview 'te publiceeren met een der belangrijkste meesters der huidige filmproductie, wiens werk tot zelfs in het exclusieve Amerika met bewondering en ver: bazing wordt ontvangen. Ee i en a- uier ? -.laat ?»ns hopen ? ter inleiding van zijn bezoek ! De man-zelf Evn groote. hoekige figuur, als van Dalsum ? ?«?en bewegelijk, expressief masker ? een heftig. nerveus gebaar ..... ziedaar de man, die de ko zakken op ?De Moeder' ' injoeg en het oude St. Petersburg nog eenmaal vernietigde. In het kleine. Berlijnsche huurkamertje dcet zijn druk gesticüleer.dende gestalte, op zijn minst genomen, vervaarlijk aan en de bezoeker drukt zich onwille keurig 'tegen den wand en krijgt ? van onder-af naar hem opziende ? - visioenen van do Lebodewer fabrieksdireeteuren uit ,,l)e laatste dagen". ?Ja. iel» warr Schauspielerrr !" zegt hij en "zijn ? r's roffelen als de gezamelijke trommen der revo lutie. ?Ik was tooneelspt'ler en eerst in 11)20 begon ik me voor de film te interesseeren. Het ging me als zoovolen: ik werd veel meer gedreven door een vrij vage. algemeene intuïtie, dan dóór vast om lijnde plannen en principes. We vormden destijds een troepje jonge enthousiasten, zonder vooruit zichten en zonder middelen ? ? ja, zelfs zonder apparaat ! Filmen zonder uppuraut Waarachtig ? wij ?filmden" een jaar lang zonder ...... camera ! En deze begintijd behoort misschien tot de ernstigste, meest instructieve periode van mijn filmloopbaan. Wat wij deden? Wij bestudeerden dagenlang het neerzetten van een glas, zooals een verschrikt, een woedend, een verslagen personnage dat zou doen. Wij hielden óns ernstig bezig met de vraag, of de sensatie ?ver nedering" het sterkst werd uitgedrukt door de voeten, dan wel door het hoofd. Wij onderzochten nauwkeurig, hoe iemand in nerveuze opwinding een sigaret fijnknijpt. Enfin ? wij werkten als gekken en toen het apparaat kwam, wisten wij riet prefcies hoc weinig we nog wisten en h< e duiyelsch moeilijk het métier is. Onze groep .onderging overigens na korten tijd het lot van alle groepen: wij gingen uit elkaar. De meesten vormden een nieuwe combinatie, waaruit de. in het buitenland zoo weinig bekende FEX ontstond ? do ?Fabrik des Excentrismus". een sterk geconcentreerde en selecte school, die zich weinig mot het publiek verwant voelde. Ook mijn persoonlijke vriend on medewerker Leo Kuleschow girig zijn eigen weg. I.eo A propos ? men kent bij u toch Kuleschow wel? Ik heb altijd het belabberde gevoel, 'dat onze barbaarsche eigennamen zich voor u. westerlingen. hopeloos verwarren met begrippen als: kaviar, Tsarêkoie-Selo en samowar. Toch verdient Kule schow een andere appreciatie, dan de populaire ingezouten stéurkuit of onze nationale theeketel. Hij is ? in het algemeen gesproken ? de stam vader van de nieuwe Russische filmkunst . Een stam'vader, wel te verstaan, met het uiterlijk van een timiden gymnasiast. Ofschoon de jongste in jaren. heeft hij het eerst de groote lijnen van onze cinegrafische productie uitgestippeld en de beginselen eener nieuwe, zuiver filmische visie, uitgewerkt. Zijn bekendste werk ?Dura Lex" (..Volgens de wet") is ? hoezeer voor sommigen een weinig aantrekkelijk sujet ? als film de zuivere, strenge belijdenis van een vaste, hooge aesthetische over tuiging. Hij is nu ? moet ik zeggen, helaas? ? bijn^ geheel in beslag genomen door paedagogische werkzaamheden, als leider van ons hooger filmonderwijs. De regisseur als acteur; Pudowkin als ?Fedja" (rechtsch) Ach, ja I Wij zijn voor het buitenland zoo'n beetje de cinegrafische ?Russische-twèelihg" Eisenstein en ik. ?De Potèmkin" en ?De Moeder" vertegen woordigen buiten Rusland nu eenmaal de Sovjet film.... ten onrechte, overigens. Want zoolang men' te uwent een Dziga Vertov niet kent, of een Trauberg, of een Esther Schub en tientallen ande ren, kan men zich eigenlijk van onze productie geen begrip vormen. Maar het is begrijpelijk, dat u, als buitenlander, tegenover Pudowkin de haam Eisenstein op de lippen brandt. Welnu ? als u het dan weten wilt, tusschen Eisenstein en mij be staat inderdaad een nauw. persoonlijk contact en een duidelijke geestelijke verwantschap. (Jij hebt uit eigen aanschouwing kunnen zien op welke pun ten wij .pi-incipieel verschillen ? op welke andere wij overeenkomen. Eisenstein, van huis-uit archi tect en Japankenner, bouwt zijn kunst op twee hoofdprincipes: het patethische gebaar der revolutionnaire idee én* wat wij noemen, de ?montage der attrakt ionen". Het eerste kent iedereen uit zijn ?Potemkirf" - ? het tweede dringt minder naar buiten door en toch is. het misschien hefc sterkste. wapen. Het systeem der ?excentrischen A,ttraktionen" is een voortdurend en virtupos bespelen van het klavier' der sensaties, als ik mij zoo eens. uit mag drukken. liet t bestaat in een geraffineerde Opeenvolging van ?nervenberUhrende" momenten : . Kuleschcw eri veroorzaakt de geweldige, soms ondraaglijke spanningen, die'?Potèmkin" beroemd maakten. Ik kan er hier niet te veel over uitwijden, maar ik wil wel zeggen, dat. naar mijn persoonlijke meening, deze cultus van de sensatie om-der-willevan de sensatie, bij een geniaal man als Eisenstein een koer moot nemen en zich zal gaan richten op de verwerking van do idee. . Overigens is hij een boffer: hij is kort geleden naar Amerika vertrokken, om er een ?tonfilm" te maken. Wat een pracht van een experimenteele mogelijk heid. Ik kan er hem om benijden. Het ..Kvnnerolte tier montage" Wat mijzelf betreft ? gij hebt alweer zelf kunnon vaststellen, in hoeverre de groote stroomingen der Sovjet-productie: de richting ?Eisenstein" en de richting ?Kuleschow" zich in mijn werk kruisen. Met Eisenstein heb ik den zin voor het massale1 effect en de massale ontroering gemeen, zooals u uit de oorlogsepisode der ?Laatste dagen" en het gevangenen-oproer in. ?De Moeder" duidelijk moet blijken. Van Leo Kuleschow heb ik den hartstocht voor de vereenvoudiging ? het elimineeren van het overtollige. Men heeft van mij gezegd, dafc in mijn films geen geweer voorkomt, of er wordt uit ge schoten ? en dit is. zij het met eenige overdrijving. vrij juist uitgedrukt. Maar wat ik bovenal en met groote overtuiging aanhang en propageer, is het ?Evangelie der Montage". Voor mij, is hét artistieke principe van do film gelegen in dé montage, d.w.z. in de opeenvolging der film-fragmenten. Ik be schouw alles: doode en levende krachten ? land schappen en machines ? voorwerken en menschen eenvoudig als *,,roh-material", als ruwe grondstof. Eerst in de montage-kamer, in het laboratorium, alzou, ontstaat bij mij het complex der verzicht baarde ontroering, da;t hét cinegrafische kunstwerk No. 2692 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN f JANVARI 1929 Na, de explosie. (?Laatste dagen van St. Petersburg") is. De fotografische opnamen van oen-voorwerp. § van een waterval, van een gebaar on oen expressie zelfs, zijn naar mijn opvatting-op zich zelf dood en zinloos. Il«t zijn als-het ware de noorden, waarmee ik mijn filmisch proza? of. als het mij hikken mag. ? mijn visueelo poëzie vorm. llc-t kan zijn. dat ik van oen niet overgave gespoelde scène oen tiende «loei gebruik. ? of ,haar in tien stukjes knip -? of van den ijvorigon acteur, zonder dat .hij het weet. alleen de., handen opnoem. Soms gaat-deze hoor-. .schappij dor montage zoovér, dat ik tot hot ver krijgen van oen effect geheel andere middelen bezig, <lan in het natuurlijke proces voorkomen. Zoo liet ik voor de groote explosie in de ?Laatste dagen" een pracht van een dynamietmijri aanleggen. De ontploffing was subliem ? maar deed op het doek niets ! Toen maakte ik een explosie uit elementen, ?die mei dynamiet niets te «maken hadden: ik foto grafeerde een. vlammenwerper met sterke rookproductie -? ik combineerde-dit met korte, snelle opnattten van een magnesium vlam in felle, rhythmische af wisseling :van licht-donker. Tenslotte ge bruikte ik oude opnamen van een rivieivindertijd ?omderwille van liet curieuse licht-effcct 'genomen ?en zie, al combiheerende en exp'erimenteerende ont-stond uit deze volkomen heterogene elementen een brillarite dynamiet-explosie ! ; De toekoimtt on de preluldn-fllm Ik zei u zooeven, dat ik Eisenstein benijd om zijn experimenteeren met de geluidsfilm. En inder daad, ik interesseer mij persoonlijk enorm voor Eisenstein GENEBAAI. AGEXTJBX VOOR AMATJEIJR-KINO-UITRUSTING FOTO,-SC H A AP & Co. SPUI 8 ? AMSTERDAM deze nieuwe vinding. Ja. ja ?-.ik weet wel. wat men .ei- tegenwoordig al tegen inbrengt, maar ik kan u niet anders zeggen, dan dat ik. wat mij botreft. met ontzaglijke belangstelling den grooi van dit nieuwe technische wonder gadesla en er ? hoe. kan-ik u hier nog niet nader uiteenzetten ? zoer voel van verwacht. Want do toekomst beteekent voor ons. filmmonschon. nog altijd: de eeuwige' verrassing :? hot nieuwe.perspectief. Je hebt als filmmaker altijd hot gevoel, dat je nog aan hot begin dor -mogelijk' heden staat on nauwelijks heb je. mot enthousiasme en overtuiging een werk voleindigd, of je wantrouwt jezelf alweer en wacht op het nieuwe. Daar heb ik nu mijn twéé groote films o'p mijn credit staan: .-.Do.''Moeder*' en ?De laatste dagen van St. Peters burg". De critiek heeft er veel vriendelijks van ge zegd en ikzelf heb er met een hartstochtelijke over tuiging aan gewerkt. Mijn heele credo als fjlmsqhepper heb ik erin opgebouwd en ik heb als het ware 'de essentie van al die theorieën en experimenten zoo zuiver en volmaakt mogelijk zoeken neer te leggen in mijn jongste werk ?Sturm ober -Asten".; En zie ? .terwijl mijn oudste werk ..De Moeden" pas t«t het publiek der verschillende landen begint door te dringen? terwijl mijn ?Laatste dagen" in Amerika met succes als noviteit wordt begroet. heb ikze,lf de ongedurigheid van mijn métier alweer' te pakken en brandt de grond mij< om zoo té zeggen, onder de voeten: ik wil de nieuwe,bronnen aan boren, die ik erin vermoed! led-1' öogenblik wacht ons de verrassing ? ja, 1 de ?TJmstürz" ! Daar heb ik te Parijs ?La passion de Jeanne d'Arc" gezien van Oarl Dreyer. U kent: het? Een wonder, nietwaar ? een prachtwerk en tevens een volkomen negatie van alle geldende wetten der filmische aesthetica. Stel u voor ? oen dialoog, een praatje verfilmd met niets dan praten de koppen ? en toch een kunstwerk! 1 ? Pudowkin als acteur ' Wat ik hier op het öogenblik doe? Filmspelen -? nee, niet filmmalvr), maar fïlmapelen ? om u te dienen. Ik erover h.l. de rol van Fedja in.Tuistoi's ..Lobende Leiohnani" onder regio van mijn collega Ozep. The biter bitton ? meent u? En waarom n i ft. asjeblieft ! Is het voor oen regisseur'? of om dat onjuiste tóuneelwoord te vermijden ? voor oen filmbouwer .niet uiterst nuttig, om ook eens materiaal on instrument te zijn? Kunnen wij ooit teveel in de onderdeelen 'van ons ontzaglijk uit gebreid beroep doordringen? Hot doet er overigens geen stook tóe of ik mijzelf een ..Fëdja'* voel ? Ozep heeft in mijn persoonlijkheid blijkbaar de goede materie gezien, om er. al beitelend en scha vend een Fedja-figuur uit te houwen. Precies zooals ik iiulortijd mijn jonge moedjik in.. De laatste dagen" vond in de persoon van een.. .. boekhouder. Xanr Holland Ja ? ik wil graag naar Holland komen, zoo gauw mijn baas het mij even veroorlooft ? want ik bon hier gewoon gesalarieerd ?scene-arbeiter", moet u niet Vergeten. Ik wil gaarne eens met; het Hollandsche publiek kennismaken ? want voor ons is de kennis tin' het begrip van de internationale psyche, nuttig ? ja, onmisbaar! Wij moeten weten hoe de massa, ook in andere landen, reageert op ons wV'k ? dit hebben wij zoo noodig als de ttkmknnstonaars de elementaire kennis dar acoxi? .stiekleer. Verder ben ik nieuwsgierig naar uw merk waardig land en uw merkwaardige Filmliga, nasi, oen kennismaking ri.et uw j mge ciner sten. als Ivpns. O, nee ,? spreekt u me maar niet .Van de censuur en de lijdensgeschiedenis vaii ?De Moeder". Daar weet ik alles van? al kan ik ? niet-zeggen, dat ik er een steek van begrijp. Even min trouwens als van het succes, dat de ?Laatste dagen van St. Petersburg" in New-York heeft. Dat is een ?montage van motieven" waarvan mij. de montage-specialiteit, de logische samenhang ' ten eenenmale ontgaat. .,' 'En nu modt u mij excuseeren -? ik moet naar' de repetitie.. .. fes hat. mich sehrr gefrreut l ' Auf wiederrrsehen in Holland.. .. ! ? \