'l i t DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 26 JANUARI 1929 No. 2695 rlirhfn zijn ontleend n<n> het bwk run Frijtjof N tinnen. Armeni Mzkhetha gezien van den berg Ruïne van de Perzische moskee in de vesting te Erivan DE TRAGEDIE VAN EEN VOLK KrUltJof \anMf» n «ver Arm e n M1' J > IS er wel .schei-por tegenstelling denkbaar dan tusschen het lot van het Armoensche volk «?n het Nederlandsche? Zeker, er zijn ook punten van overeenkomst: beiden zijn klein, en hebben tle wereld slechts zelden ve.rb.aasd doen staan «?ver hun prestaties, die ,over het algemeen meer uithoudingsvermogen en onverzettelijkheid dan genialiteit verraden en daardoor wat alledaagsch aandoen. Beiden zijn handelsvolkon. met iets van liet verzaken van de wereldsche geneugten, t erwille van liet des te beter kannen opsparen van wercldsche goederen. Want alle Bijbel-Spreuken hebben zij beleden, maar die ne, dat do schatten. die roest noch mot verteren kunnen, mér waarde hebben dan de aardsche, hebben ge;m van beide volken in hun hart ooit geloofd. Heide volken hebben ook veel van het sectarisme, dat Weelonafscheidelijk is van deze geesteshouding. Doch die overeenkomst schijnt slecht slechts, te dienen, om de tegenstelling sleX-hts te scherper te doen uitkomen. 1) Fridijof .Yo»i*r»i. Door Armenië. Titicme 192Ü, C ie door Dr. Jan Romein uaatkoi-ten Bisschop Ter-Movsessian Nederland bevrijdt zjch.na een. aan dt staven der wereldgeschiedenis gemeten. ??n bijna onhloodigon strijd van een. naar dien zelfden maatstaf gemeten, nauwelijks drukkend juk: en het krijgt, afgezien van de luttele jaren, dat twee koer do. schaduw van een Franse hen veroveraar er over viel, verder meer dan drie eeuwen lang vrijwel'ongestoord de gelegenheid om zijn liefhebberij in het uitpluizen van scctarische verschillen en liet vergaderen van aardsche goe deren na te jagen als ..najagen" tenminste al niet een te fel woord is ter typeerinp onzer vaderlandsche historie; te koesteren" zou .misschien beter zijn. ' Hoe gansch andei-s de Armeniërs, die toch geen anderen schuld dragen, dan dat zij dezelfde lief hebberijen hadden. Maar. zoo de vaak beslissende beteekonis van geografisch» factoren in de ge schiedenis nog bewezen moest worden. dan zou, men' het niet beter kunnen doen, dan aan hot verschillend lot van het Nederlandsehe en het Arinoensche volk. Deligging van Armeniëtoch maakte ten eerste al, dat hc-t volk nooit'tot een eigenlijk»' natie versmelten kon'f want tusschen de vruchtbare, althans vruchtbaar te maken dalen en hoogvlakten van hun land. bleven de bergen als bijna onoverkomonlijke ' scheidsmuren staan. Doch dit was nog een gering nadeel, vergeleken bij het feit, dat Armeniëal om zot) t, e zeggen van zijn geboorte af aan en tot op liet huidige moment toe. tusschen twee wereldrijken kwam te , liggen, die hun rivaliteit nooit intoomden om de Armeniërs te sparen.' De 'Perzen veroverden het, kort nadat, in de zesdti eeuw v, ('hr.. d« tegenwoordige Armeniërs het land waren binnon getrokken. ? De .Seleuciden van Syriëtrokken het bij het brokstuk dat .zij uit het uiteengevallen rijk van Alexandor wisten töbemachtigen. Home vocht or om niet de ?'Part hen.;- het ontïcr de Sassaiiiden herboren Perzische H ijk streed er om met de Byzantijnen; in de zevendeeeuw moest hét zich onderwerpen aan de Arabieren; in de elfde stormden de Seldsjoekische Turken' er overheen; in de dertiende viel het ten prooi aan D jen gis Khan en zijn Mongolen; in de veertiende aan de horden van Timoer Lenk. Weer een eeuw later waren de Osmaansche Turken meester in het land', dat nu zwaar inoes^- boeten voor de zonde van het eerst in de derde eeuw al - liet Christendom tot staatsgodsdienst gemaakt te hebben en de eigenwijsheid, dit. sectariseh-nionophysiotisch-g.flöof. nooit te willen afzweren. De hardnekkige Christenen woi-den de slaven van de Mohammedaaiische hoeren. En wat misschien, niet 'erger, maar wilt toch wel het meest tragische was: de andere Clu-istonvolken vergaten hun Armeensche broeders, die immers noch' Koomsch-Katholiek, noch Orthodox wilden ' worden. Zij vergaten ze zoozeer, dat pas onlangs de wetenschap als een totaal vergeten feit weei op nieuw aan hot licht heeft moeten brongen. dat do zoo bewonderde kerkvonu. dien wij d<..gotische" plegen te not-men van Amioonsehen oorsprong is. ? Kn in al dien tijd sloofden de Arnu»niörs ,?de boeren wel to verstaan, want wi»- van hen even anders kon trok er uit en vestigde zich elders en werd rijk. Maar de rijkdom dier enkelen drukt rzwaar op de thuisgebleveri massa, want zij ver scherpte den haat van de, Turksche massaastegen de Christenen, tegen de Armeniërs speciaal, precies zooals de enkele rijke Joden in de'volken van Oost-Europa den haat tegen het jodendom sterkten en zooals de Poolsche >*n Russisch»; ' Armenische volkstypen No. 2695 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 26 JANUARI 1929 i-egoeringen dien volkshaat tegen de joden gebruik ten om den haat tegen zichzelf af te leiden, precies zoo deed de Turksche regeering met den Armeni rshaat der Turken, telkens en telkens weer, niet beter, maar ook niet erger. Toen de bevrijding nabij scheen, begon de ellende t-tTst recht. Kusland drong op en veroverde dat gedeelte van Armenië, dat sinds de zeventiende vouw Perzisch was. Erivan viel in 1S27. De vreugde Mas kort. Inplaats van het beloofde zelfbestuur kregen de Armeniërs een opgedrongen taissificeering, «in wel verre van het Turksch gebleven gedeelte in zijn bevrijdingspogingen te steunen, zag de Russische regeering deze ongaarne, omdat vrijheid met russificeering al heel slecht te rijmen viel. Kn daarna kwam. alsof oen steeds stijgende climax van ellende voor dit rampzalige volk was weggelegd, het schrijnendste van alles. Nansen zegt het in zijn onverschrokken taal van edeldenkenden grijsaard, die niets meer te venvachten en daarom . niemand meer te vreezen heeft, zóó: Van den steeds verontwaardigder eisch der Europoesche publieke opinie om maatregelen te nemen fegenT <le gruwelen in Armenië(Gladstone had in 187K zijn leeg protest laten hooren) maakten de staatslieden van Europa gebruik om ieder voor zich van Turkije nieuwe voordeden af te persen, terwijl zij niet in het minst den ernstigen wensch schenen te hebben om het bloedend Volk te heipon, on danks alle roerende declamaties." 1) En het had niet beter gezegd kunnen worden. Deze regeeringen de autocratische van den Tsaar nau welijks minder dan de Engelsen? vertegenwoor digden ook de publieke opinie niet, waaraan zij slechts zoover tegemoet kwamen, als voor hun eigen stabi liteit onvermijdelijk was. Dat is do kern van de hier .door een onkreukbaar man alsXansen weer zooscherp gegecselde houding der groot e mogendheden ' ten < tpzichte van Armenië- eri niet alleen ten opzichte daarvan. In het gewone leven noemt men dit huichelarij. Ten onrechte eigenlijk. Niet mot een psychologisch, maar met een politiek-sociaal ver schijnsel hebbon wij hier t; maken: met dotegenstelling namelijk tusschen wat regeeringen tot nog toe in werkelijkheid vertegenwoordigen: bepaalde min of meer uitgebreide groepsbelangen, «?n datgene wat zij volgens het formeelc staatsrecht geacht wordt to vertegenwoordigen, namelijk : het geheele volk. Zoo trad in de jaren '80 een opmerkelijke stilzwijgendheid aangaande de Armeensche kwes tie in, die pas later, onder veranderde politieke omstandigheden weer verbroken zou worden. Voor Engeland, dat in 1882 Egypte bezette, was het niet langer wenschelijk te veel tegen den ..(«root-Moordenaar" te keer te gaan, zooals tJladstone zelf, dtm Sultan eens genoemd hei'ft. liet vreesde bovendien, dat Itus'and do onderdruk king der Armexiörs tut een voorwendsel voor zijn expansie-politiek zou maken. EnFrankrijkdatin die jaren reeds begon zich den weg tot politieke toena dering metRusland te banen.hield daaromzijnmond, want Rusland was sinds den moord op Alexandor 1 1 in 1881 reactionairder dan ooit. Hot vreesde n Engeland n de vrijheidsbeweging d:>r Armeniërs'. Zoo was het ook op het Congres van Berlijn in 1878, dat een einde maakte aan den Russisch Turkschen oorlog van 1878, ook bij mooie woor den gebleven. Het was alles papier, deftig en geduldig papier. Engeland kreeg zdf s Cyprus vai tien Sultan 1 0^0:1.. do belofte van hulp tegenover ^ En onderwijl trok zich boven de hoofden der Armeniërs een onweer pame'n, zóó erg als zelfs dit volk nog niet te verduren . gehad had. Over deze gewelddaden en over de nog afschuwelijker wreedheden, die de Armen iëi-s tijdens .den. wereld oorlog moesten dulden echter in een vqlgend en slotartikel. 1) -«.w. lldz. 239., Kon. Meubeltransport-Maatschappij DB GRUYTER 6 Co. ~ ~ ?? DEN HAAG ~ ~ ?* AMSTERDAM ~ ARNHEM Verhuizingen per Auto-Trein De strijd om de kwaliteitszetels Veraart Stoelendans Nolens SPREEKZAAL Nog iets over eigen richting" Do Hoor Floris Vos hooft met zijn inzending in de Groene" van 12 dezer ' in zoover gelijk als hij aanneemt, dat ik mot den term gewold" in mijn beschouwing over Eigen Richting niet bedoeld heb bruut physiok geweld." I k nam hot begrip < ruimer, als schrikaanjaging" of uitoefe ning van daadwerkelijken dwang." Ik meen echter. dat ook het niet-juridisch spraakgebruik deze be? teekenis van het woord kont: uitdrukkingen als geweldig." met alle geweld," geweld, dat hooren en zien vergaat", geweld aandoen," wijzen in die richting on do schrijver zelf bewijst door ze te gebruiken, dat hij zo kont en erkent. Als oen dorps menigte door nachtelijke ketolmuziok dozen of genen tot oen bepaalde geel raging poogt te dwingen. «lan spreekt men van gowelddadigen"-dwang.' van geweld" dus on dit laatste begint dan niet . pas op hot oogenbJik, dat do eerste steen dooido ruiten vliegt. Deze vorm van gewold nu is. naar ik 'meen, door do tul-opposanton wol degelijk toegepast on waarom ztfunion dan niet van geweld dadig optreden mogen spreken? Trouwens, ik heb in mijn artikel do tegenstelling gemaakt (?claxons in plaats van kanonnon.," ..revolutie in zakfor maat")'on ten s'lotte is de hoor Vos het eigenlijk .geheel met mij eens, want als hij schrijft over dien vorm van geweld, dien ik hom en d en. zijnen ton onrechte aangewreven zou hebben, dan voegt hij or hot epitheton zoogenaamd" aan toe. J. C. VAX OVEN Leidon, Januari 1929. Reproductiën In de Spreckzaal" van 19 dezer fulmineert Mr. J. Kunst tegon natuurgetrouwe reproducties. Ik zou daar bescheidenlijk tegenover willen stollen dat de ideale reproductie, is de benadering van hot origineel. Hoe meer nu de reproductie hot origineel in al zijn factoren benadert,, des to vollediger zal zij tegen haar taak zijn opgewassen. Dat zij daarbij indien zij waarlijk ,,goed" is ooit den lust'zou bederven hot oorspronkelijk werk te bereiken, is uitgesloten. Integendeel. Menigeen die wellicht nooit oen dor zeldzame gelegenheden zou gevonden hebbon hot te zien, zal waakzaam worden, zijn kans niet te laten voorbijgaan. Bovendien zijn degenen die, ? door welke oorzaak ook, van het kennisnemen van. het werk zélf uitgesloten zijn denk b.v. aan een teekeijing in particulier bezit stellig mooi- gediend naarmate de reproductie lut origineel meer benadert. Wie vnn Toorop's laatst»? werk op de?. eoretentoonstelling"1 dwars door een haag van inteipre-teerende eil exegetiseereude dames en heeroii heen.'zijn. eers.te indrukken hoeft gokrugen. zal verrast geweest zijn als hij. luopelld m een stille winkelstraat, onverwacht in het .ongestoord genot .oe'ner voortreffelijke; reproductie werd gesteld. En hij zal stellig te moor verlangen het werk zelf nog eens rustig t o kunnen beschouwen. Zoo h .Je f t ook de grammofonische muziekreproductie eerst door haar perfectie genade gevonden in de oóren d«»r waarachtig muzikalén. zonder dat oonig gevaar bestaat- dat dit surrogaat hen zal doen weg blijven uit de concertxa-al. Niet do beste .maar de middelmatige reproductie is de smaakbedorver de slechte,is'zelfs daartoe uiet bij machte ? en oen waar kunstwerk wordt nimmer geprostitueerd.... MR. II. KAt'FMANN (Discussie gesloten. RED.). A DinriERPROOF HET WON DERTEE K EN DAT DE VLEKKEN OP UW MEUBELEN VOORKOMT