GROENE AMSTERDAMMER VAN 2 FEBRUARI 1929 No. 2696 JVo. 2696 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 2 FEBRUARI 1929 Royaards en zijn brieven door Barbarossa U 4U ittooi Wi<k>n .[il ^ W nd& M* Irircu .JU -oef handschrift van Dr. Wittem Roy aards Behalve do groote tooneelkunstenaar is ei- niet Willem Hoyaards een dei* laatste beoefe laars der art pistolaire", de thans vrijwel ver dwenen kunst van het brieven schrij ven, heengegaan. Ieder, die met hem gecorrespon deerd heeft, weet hoe uitvoerig hij zijn kon in zijn brieven, maar ook hoe deze brieven, in welk uur van den nacht zij geschreven mochten zijn en hij moest zo wel schrijven als zijn gewone dagtaak achter hem lag, altijd uitmuntten door hun grt>ote verzorgdheid van stijl en woordenkeus; en hoe zijn karakteristiek handschrift. waarin de letters als het ware gebeeld houwd waren, hoe vermoeid hij zich ook gevoeld moet hebben, tot het einde toe van zijn schoonheids/.in spraken. Uit enkele brieven die ik in den loop der jaren van hem ontving, veroorloof ik mij eeuige gedeelten hier aan te halen. Over van Dalxuni. gedateerd 28 . Juli '13. ,.De heer Albert van Dalsuih nu is dezen winter zeer ernstig ziek geweest en hij was maanden lang buiten. Wij vreesden zelfs, dat hij ter wille van borst on koel het tooneelspVlen vaarwel had moeten zeggen. Hij is een geenthoesiasmeerde jongere, en KOU, naar zijn zeggen, net zoo lief dood 7.ijn geweest als tooneelspeler af. Daarom doet het mij mi des te meer plezier voor hem. dat hij als aan voerder der grijsaards door zijn mooie. donkere stem de aandacht vrij alge meen hoeft getrokken." Over Fcrd. Wierdelu, naar aanIdiding van een artikel van mijn hand in ,.de Groene": ,,Ik ken Ferdinand vrij goed. Onze kennismaking dateert uit mijn Hturm und Drang"-periode, toen ik als gesjeesd adelborst in Amsterdam rond zwierf met allerlei plannen, om aan het tooneel te gaan, en bij Ferdinand in zijn groot boerenhuis aan den Singel mijn eerste ..recital" gaf. Hij gaf 'mij Hamlet's overpeinzing te zijn of niet te zijn" te lezen. Ik bracht er blijkbaar zoo goed als niets van , PATRIA1 PATRIA/«J PRII terecht: hij'zei mij tenminste zoo ongegeneerd als hij dat alleen maar kon (al in zijn Studententijd), dat ik maar alle gedachte aan tooneelspeler te worden moest laten varen. Intusschen was voor mij die proove, die hij van mijn vermeenden aanleg ver langde, voor mijn verdere ontwikke ling niet zonder beteekenis. Ik was als adelborst voor mijn kornuiten een vermaard voordrager geweest en zat in een dichtsfeer vast, die het be grijpelijk maakte, dat ik voor Shakespeare's taal in de Burgerdijksche vertaling het juiste begrip en de juiste expressie nog geheel miste. Ter Haar's ..Abdel Kader". ..Getemd is de leeuw" enz.; Hol'dijk's vervloe kingen en verzuchtingen lagen mij beter, maar na, dien middag bij Wierdels, toen mijn eerste verslagenheid over zijn vernietigend oordeel voorbij was, werd de Burgerdijksche Shakospeare mijn meest geliefkoosde lektuur en dat ik daartoe betrekkelijk hoel vroeg kwam. dank ik aan Fer dinand. Ja. in dat hoog e huis aan den Singel ben ik nadien nog vele malen gekomen, maar voorgedragen heb ik mijn vriend Wierdels maar niet meer. (ïek, dat de tooneelspeler. dien hij als do verzenzegger bij uitnemendheid mij voorhield. Van Schoonhoven was. Misschien dat diens Roomseh-zijn den stieng*>n criticus, die toen reeds in Fi«rd. stak. wat verteederde." Ovor den .S'/M^w/iofwöim/: Wilt u weten wat mijn plannen zouden zijn, als ik onverhoopt tot leider in den Stadsschouwburg zou benoemd worden, dan is mijn' ant woord kort gevat dit: ik zou streven naar concentratie. ,Wat ons tooneel in deze impasse gebracht heeft: is het te groote aantal gezelschappen bij een zoo opvallend tékort aan schouw burgen. Maar voor een opeenhooping van zoogenaamd eerste krachten, mannen en vrouwen, voel ik niets. Er moet zooveel gedaan worden om den wanhopig verwarden toestand tb redderen, maar het allereerstnoodige , is, een concentratie, die n gezelschap finantieel sterk genoeg maakt, om weerstandskrachtig te zijn tegen den variété- en bioscopen-stroom. Krijg ik den Stadsschouwburg niet. dan zal ik mij rustig terugtrekken. Al het geintrigeer en' geknoei van belang hebbenden met Stadhuisheeren en gemeenteraadsleden heeft mij yoorItyopig. van de heele Stadsschouwb. qviaestie mijn .bekomst doen krijgen en ik verbaas mij over het uithoudings vermogen van al degenen', diéer zich in woord en daad nog druk over lij ken te maken" Eenige maahden later schrijft hij: Maar wie interesseert zich buiten de betrokkenen en enkele ingewijden onder onze f gemeenteraadsleden , nog voor bruiante Schouwbürgquaesties? 12 MEUBELEN EN ?OSTERBEEK 6ETIMMEMNQEN OVERHEMDEN NAAR MAAT FR, SINEMUS 20 Leidschcctraat 22 - Amsterdam HIT OPATAANDen k n t «STELT D .A O.Z.VO r t l BOUUITINHET zoowel eenvoudige als betere uitvoering G. J. DE KONING 8 ZOON Keizersgracht 447. A'dam Tel. 43688. Opgericht Ao. 1739 n VERSTREKT DE DIRECTIE ONDER DEN ST* MAARTEN HAARLEM DEN HAAG AMSTERDAM Groote keuze nieuwe Slaapkamer modellen NATIONALE KUNSTHANDEL AMSTERDAM, HEERENGRACHT 435 b/h. Koningsplein TENTOONSTELLING GASTON LA TOUCHE 28 JANUARI?16 FEBRUARI 1929 GEOPEND OP WERKDAGEN VAN 1O TOT 5 UUR. TOEGANG VRIJ VICTORIA-WATER Reeds meer dan 40 jaren , OBERLAHNSTEIH in Nederland ingevoerd Ons lieve land, is nu eenmaal het ldoradó voor de middelmatigheid op alle gebied. .Wie maar zorgt niet al te zeer^boven de middelmatigheid uit te steken, heeft het makkelijk. Op het gebied van de tOoneelkunst in ons rland heeft dit jongste speelseizoen dit weer eens, opnieuw bewezen." En dan in Augustus '24: Ik ben zoo blij dat ik uit den .Stadsschouwburg ben ! Ik ben in'mijn gevoel tien jaren jonger dan verleden jaar. Die gemeentelijke knoeierij in den .Stadsschouwburg was me ein delijk een dagelijks tërugkeerende ergernis. De nieuwe schouwburg beteekent voor mij bovendien mijn onafhankelijkheid, in het algemeen gesproken. Ja-, het is' werkelijk het enig afdoende antwoord op al dat geschrijf over den nood van ons tooneel. Maak van een tooneelondernemen weer een zuiver 'geheel, en de nood zal vanzelf weer ingedamd . worden en niét grooter zjjn[ dan die nood altijd geweest is en 'altijd wel zal blijven. Met .gemeentelijke inmen ging enz. raken we van de i wal in de sloot. Dat is nu toch wel duidelijk geworden. Ik voel me opgelucht en gelukkig en geen zee kan me in.de twee jaren die. me nog van de opening van den nieuwen schouwburg scheidente hoog gaan. Zoo voel ik 't tenminste" Zoo voel ik 'ï''tenminste." Is het niet of toe » reeds twijfel in hem sloop? Of hij een vaag voorgevoel had, dat de levensstroom hem naar een andere haven zou voeren,'een rustiger, dan waarv. n hij toen droomde?...., Uit de Natuur: Foto J. J. Hof f Het Boezemland bedekt met bloeiende Dotterbloemen B o e z e m la n d door Dr. Jac. P. Thijsöe BOEZEMLAND is het land dat gemeen ligt met een boezem en dat is weer, zooals ieder een weet, do waterbergplaats voor een polder of *>en waterschap. Een van de belangrijkste eigen schappen \*an zoo'n boezem is. dat hij onder be paalde omstandigheden van wind en weer /.ijn water niet kan loozen. Dergelijke omstandigheden liggen ons nog versch in het geheugen. Het boezemland is dus aan meer wisselvalligheid blootgesteld dan het polderland' zelve en vormt daardoor een min of meer ..wild" gebied in het'zoo kunstmatig complex van vaarten en dijken, kaden en kave lingen, waaruit West-Xederland voor hot grootste t^eel is opgebouwd. In Friesland zijn die boezemenden zeer uitge strekt, in Holland hebben ze slechts op enkele plaatsen belangrijke afmetingen, miar m'.»n vindt ze toch allerwegen, soms kleine stukjes op onver wachte plaatsen en overal treffen ze u door lum bekoorlijkheid, ja dikwijls zijn zij het, die grootschlieid kunnen geven, asvn het polderland. Geen wonder, dat verscheidene i van onze schilders e »? inspiratie hebben gezocht en gevonden. Niemand ontkomt aan die bekoring. Als ik reis op het traject Amsterdam?Haarlem; dan kijk ik bij het passeeren van de Liebrug altijd eventjes steelsgewijs naat mijn medereizigers en er zijn er altijd eenigen. die met zichtbaar welbehagen uitzien over het breede water van de Liede met het wijde oeverland. hier nvormig met riet begroeid, ginds .getpoid met sierlijk struikgewas van elzen en berken, sdrm bont van bloemen en nu in den winter met sneeuw en ijs en rijp, prijkend met liet grijs en geel en bruin van de afgestorven oever planten. Echt een veelbelovend landschap, waar het natuurleven zich heerlijk kan ontplooien. Velen vergenoegen zich er dan ook niet mee, onv ?die oeverlanden langs de Liede slechts uit den trein te bewonderen, maar weten ze te betreden. Op enkele plaatsen liggen ze als-het ware gemeen met den openbaren weg, wat heel geriefelijk is, maar nog prettiger kunt ge, ze per roeiboot bereiken. 'Tot mijn groot genoegen zag ik dezer dagen in de MTUYNENBURG MUYS dagbladen, dat het wandelen per roeiboot aan moediging gaat ondervinden. Amsterdam heeft van ouds zijn prachtige boezemlanden langs het Nieuwe Meer. een uitgestrekt gebied begrensd door Schinkel. Niouwv Meer. Amstelveensche i Weg en Koemmkade. Wat geven die boezemlanden een heerlijken voor grond voor het tafereel van liet wijde, vlakke Hollandsche Polderland. En het ontbreekt dien voorgrond nooit aan stoffage. want altijd is ? er overvloed van planten en dieren. Dat begint al voor 'aschen nu-t den blut-i van de dotterbloemen. heel gewone planten, maar die ge buiten lu»t boezemland of de overstroomingsgebieden van beken niet eens /op heel veel moer zult aantreffen. ?In het boezemland echter vertoonen zij zich in indrukwokkenden overvloed, heerlijke sterke planton. die rijk bloeien, rijkelijk vrucht zetten en zich dus krachtig kunnen handhaven. Ze.hebben, als zoo vele leden van de Ranonkelfanülie een krachtig wortelstelsel en zijn daardoor wat ik zou willen noemen plukvast". Waar jaar in jaar uit de Amsterdanische kinderen dotterbloemen komen plukken zijn de planten er nog niet op achter uitgegaan. Ken onwaardeerbare 'plant voor de opvoeding van onze jeugd. De bloei der dotter^ bloemen wordt gevolgd door die van de koekoeksblocmen. Het land. dat eerst geel zag. krijgt nu een rose blos. Maar tusschen.hét rose van de koekoeksbloemen verschijnt ook hét geel van de irissen on plaatselijk, maar dan ook soms zeer overvloedig.. het paars van de orchideeën. Daarnaast weor heele strooken bleekgeel van ratelaars en dan meteen ook boterbloemen en zuring. Inmiddels is het riet hoog opgeschoten en daarin strengelen zich Bitterzoet en Heggewinde en de mooie blauwe 'Moeras-. lathyrus. Misschien, zooals in de buurt van Leimuiden treffen we ook nog de hooge Moéraswolfsj melk en tusschen het riet staan we meteen op eeii ruimere plek, Waar het veènmos de overhand heeft gekregen en daar groeien witte welriekende Nacht orchissen en de kruipende Veenbes met zijn mooie rose bloemen. Nu zwijg ik nog maar van de velerlei mooie grassen en rietgrassen, waarvan de gewone wandelaar slechts een vagen indruk krijgt, maar die den jeugdigen beoefenaar van de plantenkennis de voldoening kunnen schenken van -een trapje hooger te gaan werken. Nu geldt er een vaste regel in de natuur, men zou het ook n truïsme kunnen noemen, n.l. dat een rijke plantenwereld den grondslag vormt voor een rijke dierenwereld. Daar in het boazemland, leven tal van insecten en lagereJdieren, die in het KRONIEK Het ft' e e t* t te Doorn DE belangstelling voor den balling van Doorn", in gewone tijden bij het grootste deel der wereld, en zelfs bij onze landgenoóten, vrijwel beneden nul, is een oogenblik opgestijfd door het feest van des ex-keizers zeventigsten verjaardag. En 't was ook de moeite waard eenige aandacht te wijden aan hetgeen daar in Doorn op den vorigen Zaterdag en Zondag voorviel. Een internationaal legertje van journalisten en hun nog voornamere medewerkers, de filmoperateurs, was daar ijlings saamgekomén, om te zien of er eenige sensatie te kloppen viel uit wat dan toch zooveel mogelijk als een familiefeest bedoeld was. Maar, helaas, deze ,,ex"-e.i zijn er nog niet aan gewend hun aange legenheden strikt onder elkaar te houden en laten zich steeds weer verleiden min of meer toe te geven aan ..de publieke belangstelling", zonder bewust heid van het griezelig karakter, dat deze belang stelling". zoowel der Doornsche dorpelingen als der nationale en vreemde pers. allengs heef t aangenomen. Het was namelijk niet enkel de botte, maar schuldelooze nieuwsgierigheid, de rund-achtige verbazing vanwege het druk en bont vertoon, die gewoonlijk de beweging der vorstelijkheden omstuwt, maar hier mengde zich in den kijklust een element, laat ons maar zeggen, van oveiheete belangstelling in het lugubere, spookachtig vreemde van het ge boden schouwspel. Al die Fürstlichkeiten, Durchlauchten, Hoheiten, Majestaten, die in dit burgerlijk Hollandsen dorp krioelden en die geen sterveling meer tusschen de gewone menschen onderscheiden kon, kwamen daar, op die simpele 'Hollandsche buitenplaats, samen, om een soort schimmenspel op te voeren. Haastig en. zoo mogelijk ter sluiks. afgehaald in snelle auto's, straalden zij, eenmaal het dwaas pompeuse poortgebouw voorbij, in de pracht van langgeleden uniformen en ordeteekenen. Hier. op deze paar hectaren Hollandschen grond, werden al deze ..gewezenen" .nog even wat zij vroeger waren: echte, daadwerkelijke heerschers, actieve deelhebbers aan het wereldlot, verheven uitzonderlijkheden. tot wie de menschheid angstig eerbiedig opzag. . . . Maar van al de pracht en grootheid bleef ttuii enkel die uniform, als het 'costuum van hun liefste rol. en deze vertoonden zij nu. als middelmatige acteurs, wien het droevig onpassende van het decor niet eens opvalt. En de Herr Hof prediker preekte nog eens juist als zij het vroeger hoorden, en er was een keizerwaardig geschenk van een klokkenspel, dat tot ver in den omtrek hoorbaar is. ... maar in de garage moest ..worden opgehangen. Het schijnt wel ot" alleen de ..burgerij .van Doorn" en derzelver burgemeester, niet hun geschenk het bost-f hadden van den werkelijken toestand, toen zij, niu'hter-symboliseh, den ex-keizer een paar tuinbanken aanboden. Ziedaar uw heden en alk' toe komst. zoolang het leven u nog gegeven is, scheen ?zij. bij monde van den heer Schimmelpenninck. te willen zeggen. Waarop de ex-keizer antwoordde, waarschijnlijk in den toon. waarop hij vroeger het heele Duitsche rijk toesprak, dat. ... de gemeente 'Doorn en haar bloei zijn volle belang stelling hadden. VAN DER HELST SIGAREN GOEDE SIGAREN IN EEN BESCHAAFDE VERPAKKING. polderland niet zouden kunnen bestaan. Er nestelen allerlei vogels, die in het polderland zelve niet veilig zouden zijn of er het voedsel niet zouden kunnen vinden voor zichzelf of vóór hun jongen. Vogels die in den polder zelf ook nog wel kunnen bestaan vertoonen toch een voorkeur voor het boezemland.. Laat ons dat boezemland in eere houden en het bewaren als de schatkamer van de oorspronkelijke natuur van het Haff-landschap, dat zich eenige duizenden jaren geleden is gaan vormen in de sma'le strook die door de jonge duinen van destijds is afgescheiden van de Noordzee. ? BIOSCOOP THUIS. Vertoon-apparaat, waarvoor films overal verkrijgbaar rijn, schitterende projectie f 84,50. Prospect» óp aanvraag* JOS. HARTOG. Hoofdsteeg 17 Nobelstraat 2» . Rotterdam. Utrecht.