Historisch Archief 1877-1940
GROENE AMSTERDAMMER VAN 2 FEBRUARI 1929
No. 2696
JVo. 2696
DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 2 FEBRUARI 1929
Royaards en zijn brieven
door Barbarossa
U 4U ittooi Wi<k>n .[il ^ W
nd& M*
Irircu .JU
-oef handschrift van Dr. Wittem Roy aards
Behalve do groote
tooneelkunstenaar is ei- niet Willem Hoyaards een
dei* laatste beoefe laars der art
pistolaire", de thans vrijwel ver
dwenen kunst van het brieven schrij
ven, heengegaan.
Ieder, die met hem gecorrespon
deerd heeft, weet hoe uitvoerig hij
zijn kon in zijn brieven, maar ook hoe
deze brieven, in welk uur van den
nacht zij geschreven mochten zijn en
hij moest zo wel schrijven als zijn
gewone dagtaak achter hem lag,
altijd uitmuntten door hun grt>ote
verzorgdheid van stijl en woordenkeus;
en hoe zijn karakteristiek handschrift.
waarin de letters als het ware gebeeld
houwd waren, hoe vermoeid hij zich
ook gevoeld moet hebben, tot het
einde toe van zijn schoonheids/.in
spraken.
Uit enkele brieven die ik in den
loop der jaren van hem ontving,
veroorloof ik mij eeuige gedeelten
hier aan te halen.
Over van Dalxuni. gedateerd 28
. Juli '13.
,.De heer Albert van Dalsuih nu is
dezen winter zeer ernstig ziek geweest
en hij was maanden lang buiten. Wij
vreesden zelfs, dat hij ter wille van
borst on koel het tooneelspVlen vaarwel
had moeten zeggen. Hij is een
geenthoesiasmeerde jongere, en KOU,
naar zijn zeggen, net zoo lief dood
7.ijn geweest als tooneelspeler af.
Daarom doet het mij mi des te meer
plezier voor hem. dat hij als aan
voerder der grijsaards door zijn mooie.
donkere stem de aandacht vrij alge
meen hoeft getrokken."
Over Fcrd. Wierdelu, naar
aanIdiding van een artikel van mijn hand
in ,.de Groene":
,,Ik ken Ferdinand vrij goed. Onze
kennismaking dateert uit mijn Hturm
und Drang"-periode, toen ik als
gesjeesd adelborst in Amsterdam rond
zwierf met allerlei plannen, om aan
het tooneel te gaan, en bij Ferdinand
in zijn groot boerenhuis aan den
Singel mijn eerste ..recital" gaf. Hij
gaf 'mij Hamlet's overpeinzing te
zijn of niet te zijn" te lezen. Ik bracht
er blijkbaar zoo goed als niets van ,
PATRIA1
PATRIA/«J PRII
terecht: hij'zei mij tenminste zoo
ongegeneerd als hij dat alleen maar
kon (al in zijn Studententijd), dat ik
maar alle gedachte aan tooneelspeler
te worden moest laten varen.
Intusschen was voor mij die proove, die hij
van mijn vermeenden aanleg ver
langde, voor mijn verdere ontwikke
ling niet zonder beteekenis. Ik was als
adelborst voor mijn kornuiten een
vermaard voordrager geweest en zat
in een dichtsfeer vast, die het be
grijpelijk maakte, dat ik voor
Shakespeare's taal in de Burgerdijksche
vertaling het juiste begrip en de
juiste expressie nog geheel miste.
Ter Haar's ..Abdel Kader". ..Getemd
is de leeuw" enz.; Hol'dijk's vervloe
kingen en verzuchtingen lagen mij
beter, maar na, dien middag bij
Wierdels, toen mijn eerste verslagenheid
over zijn vernietigend oordeel voorbij
was, werd de Burgerdijksche
Shakospeare mijn meest geliefkoosde
lektuur en dat ik daartoe betrekkelijk
hoel vroeg kwam. dank ik aan Fer
dinand. Ja. in dat hoog e huis aan den
Singel ben ik nadien nog vele malen
gekomen, maar voorgedragen heb ik
mijn vriend Wierdels maar niet meer.
(ïek, dat de tooneelspeler. dien hij als
do verzenzegger bij uitnemendheid mij
voorhield. Van Schoonhoven was.
Misschien dat diens Roomseh-zijn den
stieng*>n criticus, die toen reeds in
Fi«rd. stak. wat verteederde."
Ovor den .S'/M^w/iofwöim/:
Wilt u weten wat mijn plannen
zouden zijn, als ik onverhoopt tot
leider in den Stadsschouwburg zou
benoemd worden, dan is mijn' ant
woord kort gevat dit: ik zou streven
naar concentratie. ,Wat ons tooneel
in deze impasse gebracht heeft: is het
te groote aantal gezelschappen bij een
zoo opvallend tékort aan schouw
burgen. Maar voor een opeenhooping
van zoogenaamd eerste krachten,
mannen en vrouwen, voel ik niets.
Er moet zooveel gedaan worden om
den wanhopig verwarden toestand tb
redderen, maar het allereerstnoodige
, is, een concentratie, die n gezelschap
finantieel sterk genoeg maakt, om
weerstandskrachtig te zijn tegen den
variété- en bioscopen-stroom. Krijg
ik den Stadsschouwburg niet. dan zal
ik mij rustig terugtrekken. Al het
geintrigeer en' geknoei van belang
hebbenden met Stadhuisheeren en
gemeenteraadsleden heeft mij
yoorItyopig. van de heele Stadsschouwb.
qviaestie mijn .bekomst doen krijgen
en ik verbaas mij over het uithoudings
vermogen van al degenen', diéer zich
in woord en daad nog druk over lij
ken te maken"
Eenige maahden later schrijft hij:
Maar wie interesseert zich buiten
de betrokkenen en enkele ingewijden
onder onze f gemeenteraadsleden , nog
voor bruiante Schouwbürgquaesties?
12
MEUBELEN EN
?OSTERBEEK
6ETIMMEMNQEN
OVERHEMDEN
NAAR MAAT
FR, SINEMUS
20 Leidschcctraat 22 - Amsterdam
HIT OPATAANDen
k
n t «STELT D
.A
O.Z.VO
r t
l
BOUUITINHET
zoowel eenvoudige als betere uitvoering
G. J. DE KONING 8 ZOON
Keizersgracht 447. A'dam
Tel. 43688. Opgericht Ao. 1739
n VERSTREKT DE DIRECTIE
ONDER DEN ST* MAARTEN
HAARLEM DEN HAAG AMSTERDAM
Groote keuze nieuwe
Slaapkamer modellen
NATIONALE KUNSTHANDEL
AMSTERDAM, HEERENGRACHT 435 b/h. Koningsplein
TENTOONSTELLING GASTON LA TOUCHE
28 JANUARI?16 FEBRUARI 1929
GEOPEND OP WERKDAGEN VAN 1O TOT 5 UUR. TOEGANG VRIJ
VICTORIA-WATER
Reeds meer dan
40 jaren ,
OBERLAHNSTEIH
in Nederland
ingevoerd
Ons lieve land, is nu eenmaal het
ldoradó voor de middelmatigheid op
alle gebied. .Wie maar zorgt niet al te
zeer^boven de middelmatigheid uit te
steken, heeft het makkelijk. Op het
gebied van de tOoneelkunst in ons
rland heeft dit jongste speelseizoen
dit weer eens, opnieuw bewezen."
En dan in Augustus '24:
Ik ben zoo blij dat ik uit den
.Stadsschouwburg ben ! Ik ben in'mijn
gevoel tien jaren jonger dan verleden
jaar. Die gemeentelijke knoeierij in
den .Stadsschouwburg was me ein
delijk een dagelijks tërugkeerende
ergernis. De nieuwe schouwburg
beteekent voor mij bovendien mijn
onafhankelijkheid, in het algemeen
gesproken. Ja-, het is' werkelijk het
enig afdoende antwoord op al dat
geschrijf over den nood van ons
tooneel. Maak van een
tooneelondernemen weer een zuiver 'geheel, en de
nood zal vanzelf weer ingedamd
. worden en niét grooter zjjn[ dan die
nood altijd geweest is en 'altijd wel
zal blijven. Met .gemeentelijke inmen
ging enz. raken we van de i wal in de
sloot. Dat is nu toch wel duidelijk
geworden. Ik voel me opgelucht en
gelukkig en geen zee kan me in.de
twee jaren die. me nog van de opening
van den nieuwen schouwburg
scheidente hoog gaan. Zoo voel ik 't tenminste"
Zoo voel ik 'ï''tenminste." Is het niet
of toe » reeds twijfel in hem sloop?
Of hij een vaag voorgevoel had, dat de
levensstroom hem naar een andere
haven zou voeren,'een rustiger, dan
waarv. n hij toen droomde?....,
Uit de Natuur:
Foto J. J. Hof f
Het Boezemland bedekt met bloeiende Dotterbloemen
B o e z e m la n d
door Dr. Jac. P. Thijsöe
BOEZEMLAND is het land dat gemeen ligt
met een boezem en dat is weer, zooals ieder
een weet, do waterbergplaats voor een polder of
*>en waterschap. Een van de belangrijkste eigen
schappen \*an zoo'n boezem is. dat hij onder be
paalde omstandigheden van wind en weer /.ijn
water niet kan loozen. Dergelijke omstandigheden
liggen ons nog versch in het geheugen. Het
boezemland is dus aan meer wisselvalligheid blootgesteld
dan het polderland' zelve en vormt daardoor een
min of meer ..wild" gebied in het'zoo kunstmatig
complex van vaarten en dijken, kaden en kave
lingen, waaruit West-Xederland voor hot grootste
t^eel is opgebouwd.
In Friesland zijn die boezemenden zeer uitge
strekt, in Holland hebben ze slechts op enkele
plaatsen belangrijke afmetingen, miar m'.»n vindt
ze toch allerwegen, soms kleine stukjes op onver
wachte plaatsen en overal treffen ze u door lum
bekoorlijkheid, ja dikwijls zijn zij het, die
grootschlieid kunnen geven, asvn het polderland. Geen
wonder, dat verscheidene i van onze schilders e »?
inspiratie hebben gezocht en gevonden.
Niemand ontkomt aan die bekoring. Als ik reis
op het traject Amsterdam?Haarlem; dan kijk ik
bij het passeeren van de Liebrug altijd eventjes
steelsgewijs naat mijn medereizigers en er zijn er
altijd eenigen. die met zichtbaar welbehagen uitzien
over het breede water van de Liede met het wijde
oeverland. hier nvormig met riet begroeid, ginds
.getpoid met sierlijk struikgewas van elzen en
berken, sdrm bont van bloemen en nu in den
winter met sneeuw en ijs en rijp, prijkend met liet
grijs en geel en bruin van de afgestorven oever
planten. Echt een veelbelovend landschap, waar
het natuurleven zich heerlijk kan ontplooien.
Velen vergenoegen zich er dan ook niet mee, onv
?die oeverlanden langs de Liede slechts uit den
trein te bewonderen, maar weten ze te betreden.
Op enkele plaatsen liggen ze als-het ware gemeen
met den openbaren weg, wat heel geriefelijk is,
maar nog prettiger kunt ge, ze per roeiboot bereiken.
'Tot mijn groot genoegen zag ik dezer dagen in de
MTUYNENBURG MUYS
dagbladen, dat het wandelen per roeiboot aan
moediging gaat ondervinden.
Amsterdam heeft van ouds zijn prachtige
boezemlanden langs het Nieuwe Meer. een uitgestrekt
gebied begrensd door Schinkel. Niouwv Meer.
Amstelveensche i Weg en Koemmkade.
Wat geven die boezemlanden een heerlijken voor
grond voor het tafereel van liet wijde, vlakke
Hollandsche Polderland. En het ontbreekt dien
voorgrond nooit aan stoffage. want altijd is ? er
overvloed van planten en dieren. Dat begint al
voor 'aschen nu-t den blut-i van de dotterbloemen.
heel gewone planten, maar die ge buiten lu»t
boezemland of de overstroomingsgebieden van
beken niet eens /op heel veel moer zult aantreffen.
?In het boezemland echter vertoonen zij zich in
indrukwokkenden overvloed, heerlijke sterke planton.
die rijk bloeien, rijkelijk vrucht zetten en zich dus
krachtig kunnen handhaven. Ze.hebben, als zoo
vele leden van de Ranonkelfanülie een krachtig
wortelstelsel en zijn daardoor wat ik zou willen
noemen plukvast". Waar jaar in jaar uit de
Amsterdanische kinderen dotterbloemen komen
plukken zijn de planten er nog niet op achter
uitgegaan. Ken onwaardeerbare 'plant voor de
opvoeding van onze jeugd. De bloei der dotter^
bloemen wordt gevolgd door die van de
koekoeksblocmen. Het land. dat eerst geel zag. krijgt nu een
rose blos. Maar tusschen.hét rose van de
koekoeksbloemen verschijnt ook hét geel van de irissen on
plaatselijk, maar dan ook soms zeer overvloedig..
het paars van de orchideeën. Daarnaast weor heele
strooken bleekgeel van ratelaars en dan meteen
ook boterbloemen en zuring. Inmiddels is het riet
hoog opgeschoten en daarin strengelen zich
Bitterzoet en Heggewinde en de mooie blauwe 'Moeras-.
lathyrus. Misschien, zooals in de buurt van
Leimuiden treffen we ook nog de hooge Moéraswolfsj
melk en tusschen het riet staan we meteen op eeii
ruimere plek, Waar het veènmos de overhand heeft
gekregen en daar groeien witte welriekende Nacht
orchissen en de kruipende Veenbes met zijn mooie
rose bloemen. Nu zwijg ik nog maar van de velerlei
mooie grassen en rietgrassen, waarvan de gewone
wandelaar slechts een vagen indruk krijgt, maar
die den jeugdigen beoefenaar van de plantenkennis
de voldoening kunnen schenken van -een trapje
hooger te gaan werken.
Nu geldt er een vaste regel in de natuur, men
zou het ook n truïsme kunnen noemen, n.l. dat
een rijke plantenwereld den grondslag vormt voor
een rijke dierenwereld. Daar in het boazemland,
leven tal van insecten en lagereJdieren, die in het
KRONIEK
Het ft' e e t* t te Doorn
DE belangstelling voor den balling van Doorn",
in gewone tijden bij het grootste deel der
wereld, en zelfs bij onze landgenoóten, vrijwel
beneden nul, is een oogenblik opgestijfd door het
feest van des ex-keizers zeventigsten verjaardag.
En 't was ook de moeite waard eenige aandacht
te wijden aan hetgeen daar in Doorn op den vorigen
Zaterdag en Zondag voorviel. Een internationaal
legertje van journalisten en hun nog voornamere
medewerkers, de filmoperateurs, was daar ijlings
saamgekomén, om te zien of er eenige sensatie te
kloppen viel uit wat dan toch zooveel mogelijk als
een familiefeest bedoeld was. Maar, helaas, deze
,,ex"-e.i zijn er nog niet aan gewend hun aange
legenheden strikt onder elkaar te houden en laten
zich steeds weer verleiden min of meer toe te geven
aan ..de publieke belangstelling", zonder bewust
heid van het griezelig karakter, dat deze belang
stelling". zoowel der Doornsche dorpelingen als der
nationale en vreemde pers. allengs heef t aangenomen.
Het was namelijk niet enkel de botte, maar
schuldelooze nieuwsgierigheid, de rund-achtige verbazing
vanwege het druk en bont vertoon, die gewoonlijk
de beweging der vorstelijkheden omstuwt, maar
hier mengde zich in den kijklust een element, laat
ons maar zeggen, van oveiheete belangstelling in
het lugubere, spookachtig vreemde van het ge
boden schouwspel. Al die Fürstlichkeiten,
Durchlauchten, Hoheiten, Majestaten, die in dit burgerlijk
Hollandsen dorp krioelden en die geen sterveling
meer tusschen de gewone menschen onderscheiden
kon, kwamen daar, op die simpele 'Hollandsche
buitenplaats, samen, om een soort schimmenspel
op te voeren. Haastig en. zoo mogelijk ter sluiks.
afgehaald in snelle auto's, straalden zij, eenmaal
het dwaas pompeuse poortgebouw voorbij, in de
pracht van langgeleden uniformen en ordeteekenen.
Hier. op deze paar hectaren Hollandschen grond,
werden al deze ..gewezenen" .nog even wat zij
vroeger waren: echte, daadwerkelijke heerschers,
actieve deelhebbers aan het wereldlot, verheven
uitzonderlijkheden. tot wie de menschheid angstig
eerbiedig opzag. . . . Maar van al de pracht en
grootheid bleef ttuii enkel die uniform, als het
'costuum van hun liefste rol. en deze vertoonden
zij nu. als middelmatige acteurs, wien het droevig
onpassende van het decor niet eens opvalt. En de
Herr Hof prediker preekte nog eens juist als zij het
vroeger hoorden, en er was een keizerwaardig
geschenk van een klokkenspel, dat tot ver in den
omtrek hoorbaar is. ... maar in de garage moest
..worden opgehangen.
Het schijnt wel ot" alleen de ..burgerij .van Doorn"
en derzelver burgemeester, niet hun geschenk het
bost-f hadden van den werkelijken toestand, toen zij,
niu'hter-symboliseh, den ex-keizer een paar
tuinbanken aanboden. Ziedaar uw heden en alk' toe
komst. zoolang het leven u nog gegeven is, scheen
?zij. bij monde van den heer Schimmelpenninck. te
willen zeggen. Waarop de ex-keizer antwoordde,
waarschijnlijk in den toon. waarop hij vroeger
het heele Duitsche rijk toesprak, dat. ... de
gemeente 'Doorn en haar bloei zijn volle belang
stelling hadden.
VAN DER HELST SIGAREN
GOEDE SIGAREN IN EEN BESCHAAFDE VERPAKKING.
polderland niet zouden kunnen bestaan. Er nestelen
allerlei vogels, die in het polderland zelve niet
veilig zouden zijn of er het voedsel niet zouden
kunnen vinden voor zichzelf of vóór hun jongen.
Vogels die in den polder zelf ook nog wel kunnen
bestaan vertoonen toch een voorkeur voor het
boezemland..
Laat ons dat boezemland in eere houden en het
bewaren als de schatkamer van de oorspronkelijke
natuur van het Haff-landschap, dat zich eenige
duizenden jaren geleden is gaan vormen in de
sma'le strook die door de jonge duinen van destijds
is afgescheiden van de Noordzee. ?
BIOSCOOP THUIS.
Vertoon-apparaat, waarvoor films overal verkrijgbaar rijn,
schitterende projectie f 84,50. Prospect» óp aanvraag*
JOS. HARTOG.
Hoofdsteeg 17 Nobelstraat 2»
. Rotterdam. Utrecht.