. ..Wy. _.?» ?.»l ? ^ GROENE AMSTERDAMMER VAN 9 FEBRUARI 1920 No. 2697 Boeken over Schubert door Constant van Wessem HET herdenkingsjaar van Schubeit's sterfdag heeft woei* de onvermijdelijke vloed van hoeken en curiosa, die zich met Schubert bezig' houden, over ons uitgestort. Ik weet niet of het Bcethoven-sigarcnmerk van 1020 nu op Schubert is overgegaan, zeker zal Woenen op het oogenblik wel ecu reeks gebruiksvoorwerpen bezitten, die alle de toevoeging ,,Schubert"-dit en -dat hebben. Wat ons uit hot buitenland bereikt zijn meestal boeken over Schubert. Zij zijn niet steeds.van de .slechtste, tenminste voor zoover liet biographieê'n betreft. Ken zeer goed bock van dit laatste soort is dat wat Paul Stcfan bij het Volksverband der Bücherfreunde voor de leden van den Schubert bond deed verschijnen en waarvan, het om het voor treffelijke geschrift zeer te betreuren is, dat het niet in den handel is gebracht en voor niet-leden niet anders dan op een slinksche manier ver krijgbaar is. Deze, Sch.ubert-biograph.ie van Stefan, die ge bruik maakt van de laatste bevindingen en docu menten, wordt ingeleid met een alleraardigst*» cultuur-historische beschrijving van Weenen bij Schubert's geboorte, d.w.z. op liet eind van de l Se eeuw, en brengt ons vervolgens temidden van den Biedermeiertijd, die do figuur van Schubert met zulk een eigen charme omgeeft. Reeds deze milieu-schildering van Schubert's tijd, die niet tegenstaande de uitstekende documentatie, waarop zij berust, zoo prettig leesbaar is gebleven, is het bezit van het boek waard. De tijd en het leven van .Schubert vormen in den opzet van den schrijver feitelijk twee deelen van zijn werk: het eerste is geen inleiding volgens de gangbare opvatting van liet woord, het is reeds een boek op zichzelf ge worden.' Maar dan komt de eigenlijke biographie. Wat ons laud betreft, de uitgever J. Philip Kruseman bracht n biographie, geschreven door Mr. G. Keiler en een vertaling van Lux' Schubertrouiau in den handel, Het eerstgenoemde boek l) is evenals het werk van Stefan met veel liefde voor Schubert geschreven. Maar bij Keiler is dit te uitsluitend de liefde van een dilettant, een minnaar van Schubert's muziek zonder meer gebleven. De schrijver vertelt over Schubert's leven en over Schuberl's muziek volgens wat er in andere boeken en in de gangbaie opvatting overbekend is en liet is een aardig, leesbaar boek geworden voor hen. die wat over Schubert willen Weten zonder op hot onderwerp dieper in detail te willen ingaan. De Schubert-roman van Lux 2) is eveneens een boek voor hut dilettanlenpubliek. Hoewel het niet zoo slecht geschreven is als deze verromantiseci'ende levensverhalen van Duitschen oorsprong meestal zijn, blijft de wat zoetelijke romantiek van ..onzen Schubert'' je weet wel..die lieve zoo sympathieke Schubert, die in kabinetportivt-formiwt boven op de pianino in onze huiskamer slaat -- ons óp menige bladzijde irriteeivn. Hoe,v'eel beter zulk een ..roman" over het leven van een musicus geschre ven kan worden bewijst ons Franz Werfel's roman van Vcrdi. ]) Mr. (j. K 2) ?/. W. Ln.r. l.- i-rnritirli' ABONNEMENTSPRIJS van ,,DéGroene Amsterdammer" per jaar, bij Vooruitbetaling franco, per post: Voor Nederland ... f 10. Ned.-Indiëp/mail . 15. M .1 i. p/zeepost 13.50 ,, ab. binnen Europa ,, 13.50 uitgezonderd: ' ',,, Engeland-Italie.' Zwitserland e.a. Amerika , . . . 15. ,, Zuid-Afrika. . .,, 13.50 Belgiëdirect uit Holland 150 francs ,, ,, via den Ned. Bhl. Antwerpen 125 ,, Postgiro Na. 72880 Gemeentegiro ., G. 1000 15.Straatmarkt in Marseille Witte Week in de Bijenkorf S c h i ld e r k u n s t door A. Plasschaert Permek«' en Toon Kelder In don IlottcrdaniHChon Kunntkrlnjj Permeke schijnt een .schilder te zijn. die in I lol la ml maar weinigen goed kunnen te zien krygen. Kr zijn van die fataliteiten, die schaêbrengen aan den geestelijken rijkdom van een land. Het werk van Permeke, toch, is hier nooit voldoende tentoon gesteld geweest. Het is nu zeker voor den tweeden keer in den Kotterdamschen Kunstkring, en n keer was "t zeker bij Buffa (een reeks zee-indrukken). . Maar al is het voor de tweede maal in Rotterdam. een overzicht van de belangrijkheid ervan krijgt ge niet. zóó ge het werk b.v. in Kunst van Heden te Antwerpen niet hebt meegemaakt of binnenkort weer mee-maakt. Daar. in Antwerpen, wordt ge gewis van wat Permekc i». Want het is een der grootc eigenschappen in dit werk. dat het in: het leent niet van de voorwerpen en mensehen iets: ?het bezit de voorwerpen, het i»t de menschen. Ik heb liet meer neergeschreven: Permekc is der waarheid, het leven zelf: de anderen, tegenwoor dige, zijn maar illustraties bij het leven of van hot leven. Wilt ge dit, volledig weten, ga dan naar d aanstaande tentoonstelling te Antwerpen. Maar. . . ik ken toch minnaars in Holland vandit werk. Zeker is het vertegenwoordigd in 'vier verzamelingen. Dat is een heugelijk weten: dat we niet ov^r de LHinschc linie te laat zijn. I'it twee dezer verzame lingen zijn te Hotterdam schilderijen te zien. en van de voortreffelijkste is er daar zeker n bij: //?" (bruine) .Zee (verzameling R., te Wassenaar). Ik had niet gedacht d'at wij nog in staat waren tot .'.nlke openbarïnf/cii ! Want dat is deze .zee ! Ik heb i n mijn openingswoord gesproken, dat dit /cegezicht bevat' \vat vóór' de im gebeurt 'en wat achter de kim voorvalt. Kn deze stelling is voor het voor gestelde nog te klein. Deze zee van Permckc heeft diepte: wat ge als oppervlakte, ziet. is de bekentenis dezer diepten (de meeste geschilderde zeeën zijn nog geen golf diep!) en zij heeft boven haar bewogen vlak een lucht, zooals ik niemand mi in staat acht een lucht te schilderen. Want deze lucht is bij haar woelende grootheid vol van innigheid: de natuur van. 'ermeke is langzaam van spraak, maar zij heeft- een groot e, onafwijsbare manier van zijnj Kr is een klein zee-t je op een ets bij Knsor. dat aan deze zei! doet denken, maar'bij IVrmeke IR de geheimenis groot er. Het js alsof in deze lucht gebeurtenissen gebeuren, waarvan' wij de namen niet. kunnen' noemen, maar alleen de betèekenis van kunnen vermoeden. Kn. begrijp mij goed. er is niets litterairs in dit werk: er is alleen een dier eindelooze waarheden in die picturaal, .muzikaal en poëtisch steeds op eigen, del- uiting eigen wijs kunnen worden geopenbaard, en die hier door schilderkunst werd gegeven. Naast deze bruine zee is er een blauwe zee. Ook dit water heeft dreiging, maar er in toch geen bekentenis hier gedaan, zooals de Bruine Zei; is. Deze laatste is het eénigt» werk. dat Permeke's grootheid aan hen, die deze nog niet kende.n in Holland kan duidelijk maken. Zij is een -woeling van meest innerlijk leven. AL het and W! wordt, daar-naast, schraal, ook de, stal. ook de Schelde-roeiers (verg. P. den Haag); Naast de schilderijen (bij de kleine zijn werken van sterke teederheid) zijn hier wat teekeningen. Maar deze teekeningen geven Permeke's teeken' kunst ons niet. Ge vindt er zijn meest meedoogenlooze ironie niet. noch zijn er teekeningen, waar . Permeke den sterksten Oosterling, elen vroegeren natuurlijk, Westersch evenaart. Deze waren in Antwerpen! Ik heb ze. nadat ik zo daar zag. besproken. Op. geel papier was daar een vorm gegeven in «óó fel gespannen lijn, zóó eenvoudig eti toch zóó onontkenbaar. niet schril naar zóó strak. dat ge de hand u niet kondt voorstellen, die de/..lijn trok van allergrootste spanning. Ook nis lineair teekenaar bleek Permcke een der Weinigen te zijn. die een'tijd overmeesteren door hun macht. In Rotterdam mis ik hem -? ook als zoodanig. Zelfs van de soorten, dit- daar zijn ken ik grooter en feller exempels. Maar ? om der praecisiteitV wille moet hier geconstateerd worden, dat dit niet de schuld is van den inrichter dezer verzameling. Permcko is geen gemakkelijke voor wie zijn werk wil laten zien. Hij is een schilder, wiens natuur (in xijn werk) n barning is. een groote vurige doch stille.barning; waar menschen, beesten en wnt verder de'aarde siert uitshtlpsc!* zijn van'een groot lijf. leven uit en van leven, maar dat te maken is hem en ons voldoende, maar dat gemaakte te verzenden om het te laten zien. is een tweede. Qok daardoor is de tentoonstelling te Rotterdam niet wat ze moest zijn, maar er is toch de (bruine) Zee. die alleen al de tentoonstelling zeer belangrijk maakt. HETBGEK VANDEWEEK Mary Grace Ashton Ingenaaia. Gebonden. No. 2697 DE GROENE AMSTERDAMMER VAN 9 FEBRUARI 1929 Letteren en Zaken door H. G. Gannegieter Rljnbende** Blijmoedig Maandblad ALLENGS merk ik, dat er over hedendaagsehe .zonderlinge methoden nog meer te schrijven zou zijn dan over fantastische toekomst-projecties. Gelukkig ben ik de eenige niet, die de verbazing nog niet heeft verleerd. Of moet ik zeggen: helaas ! Missen Cornelis Veth en ik de moderne allure en gedragen wij ons als ouderwetsche brombeeren, die pruttelen over een tijd, welken zij niet meer kunnen begrijpen? Want Cornelis Veth heeft zich ongerust gemaakt over de hedendaagsehe moraal der auteurs. In het officieele orgaan van den Bond van Noord- en Zuid-Nederlandsche Letterkundigen, waarvan hij secretaris ia, klaagt hij zijn nood. Er bestaat een Blijmoedig Maandblad, dat zich ten doel stelt propaganda te maken voor een bepaald merk oude klare. De directeur-uitgever van het blad, tevens .de fabrikant van de alcoholische dranken, waaraan het is gewijd, werkt zelf druk mee aan zijn tijdschrift en tee kent zijn bijdragenniet een jeneverkruik je. J^OpT* \L Nu zou Cornelis Veth as&»r'' '?' S W' tegen dit nieuwe or gaan geen bezwaren hebben, zoo niet als redacteur van dit blad optrad een bekend romancier, gevierd om zijn echt-Hollandsche kunsten wiensnieesterwerk Het wassende water door de Maat. schappij der Nederlandsche Letteren met den jaarlijkschen aanmoedigingsprijs van / 1000 kort geleden bekroond is. . Cornelis Veth acht het inzonderheid bedenkelijk. dat Herman de Man als ?redacteur van het Blij moedig Maaridblad zich in zijn redactioneele rechten moet laten bekorten door den directeuruitgever-jeneverstokcr, die een lyiische, bijdrage van dr. P, H. Ritter over likeuren veisiei t met zijn directorale bravo's. Wanneer de met een jeneverkruik zich teekenend»* directeur dr. Ritter's likeurige lyriek onderbreekt met'de interruptie: ..Inderdaad Doctor Ritter. likeur is de gecomprimeerde sfeer der historie. En een mandje exquise likeuren, zooals u hier ziet afgebeeld, is zoo gezegd, vloeibare geschiedenis der "Westersche menschheid sinds de . middel eeuwen. Wij leveren dit sierlijk rieten mandje. . .." enz., dan vraagt Cornelis Veth, of ..ons geacht medelid (van de Vereeniging van Letterkundigen nl. C.) niet een beetje van deze belangstelling en bijval geschrokken is.'' * * Ik waardeer het van Veth, dat hij het aldus opneemt' voor de standing" van den vakbond der literatoren. Maai? toch geloof ik, dat zijn onge rustheid noodeloos is. I n alle oprechtheid mijn best doende mij te zuiveren van verouderde zeden en trachtende mij -op modern standpunt te plaatsen, meen ik integendeel in dergelijke dingen een heug lijk/verschijnsel te mogen begroeten. De onbaat zuchtigheid, de artistieke opofferingsgezindheid, de argeloos menschelijke objectiviteit, welke in vorige cultuurperioden den kunstenaar hebben .gesierd, openbaren zich hier in hernieuwde ge stalte. En het ligt louter aan cnzetx nog door' antieke vooroordeelen vertroebelden blik, dat wij dezen moreelen luister niet onmiddellijk herkennen. Maar dienen wij de zaak niet als volgt te leeren bezien ? V.KOSSEM OELBUTEVARlhAS Hetgeen de literatoren thans doen, is niets dan een wederdienst aan de zakenlieden bewijz-n, die immers sinds onheuglijke tijden voor hun med« deelingen gastvrijheid hebben genoten in het rijk van de letteren. Tusschcn stof en geest, twee zijden van de on verbrekelijke eenheid, het leven, heerscht een voortdurende wisselwerking, l^aat.men den geest onverzeld van zijn tweelingzuster, hij gaat zich aan abstracties te-*buiten en vervluchtigt.in 't ijle. Kunst, wetenschap, wijsheid', het zijn ongetwijfeld verheven-zaken en een dagblad of tijdschrift, aan deze verhevenheden gewijd, is een culturcele noodwendigheid. Maar een vel of vier druks Zonder stoffelijk tegenwicht zou even onverteerbaar zijn als een dampkring, welke louter uit zuurstof bestaat. Dit bedenkende, hebben de zakenlieden, zich verontrustend over literaire onzakelijkheid. hulp vaardig hun portie stikstof in de dagblad.-.en tijd schriftkolommen gemengd. Hij romans, cssais en tooneelkritieken alleen kan de men.seh niet leven. Wat zou er van hem terechtkomen, zoo hij niet tevens leerde, welke azijn de beste is en waar mei» het voordeèligst zijn confertie-pakken kan koop*.-n l Welwillend hebben d»- neringdoenden en fabri kanten derhalve de lettel kundig*' rubrieken met hun deskundige anabeveliiiiri :i gekru'.d. de on deskundige redactie buiten veraiitwoordelijkh"id latend voor hun adviezen. Kn. toppunt van maat schappelijke Zelfverloochening, de/.e deskundige adviseurs laten zich voor hun advies niet betalen. zij geven het gratis. ja, ongelooflijker n*«g: zij betalen toe ! Hier speelt het 'maatschappelijk geweten hun parten. Zij beseffen, deze cacao- en confectiekoningen, dat de gemeenschap, welke de werkers des geestes zoo stiefmoederlijk bedeelt, hun naast hun geestelijken voorlichtingsplicht ook een stof felijke taak oplegt. Op ki* sche.wijze onderhouden zij met hun in goud gewikkelde adviezen tijd schrift' en. krant. Welke /.onder deze. beau geste te gronde zouden gaan. Want het is i»p de adveiteiitie. dat de pers immers drijft ! ., . . TV lang hebben de mannen des geest es dit dienstbetoon van de stuf onbeantwoord gelaten. Is 't niet' de prijzen, dat de romancier van het Wassende Water zich eindelijk over de letter kundige leemte, welke omgekeerd hr liet zaken leven bestond, heeft ontfer.md? Wanneer de onzakelijkheid bij de letteren door adviezen betreffende de stoffelijke nooddruft moet worden aangevuld, waarom dan niet het onletterkundig zakenleven gelardeerd met letterkundige waren huis-lezingen? Waarom dan niet op blijmoedige Wijze de tot nog toe zakelijke klare vermengd'met een droppel literair bitter-extiaet ? Hiel wint de geest het in argelooze zelfopoffering opnieuw van de stof. Want terwijl de zakenlieden Uit hun overv.'cK'd de dure plaatsruimte in letter kundige periodieken betalen, besteden do arme ' pennelikkt-rs hun perininkske. om de u literaard nog duurdere plaatsruimte in zakelijke organen voor'hun literaire propaganda ter beschikking te krijgen. Aan'zooveel artistieke toewijding heeft Cornelis Veth niet'gedacht, toen hij al< secretaris der Verwniging van Letterkundigen bedenkelijk .zijn hoofd schudde. ? . Wannneer mede door-het literaire aroom het wassende storkwater straks» ons Vaderland in zijn oude glorii' herstelt en wij de verdroogde nazaten van de Pilgrimfiithers hl deze geestrijke oa^e schadeloos zullen stellen vooi hetgeen wij huil voorgeslacht hebben misdtijin,. zal de harmo nische .samenwerking* tudscheM letteren *m zaken haar \veldadigen invloed hebben' bew.ezei», alle scrupules van 'ouderwetsehèkniesoore.n onder^dc literaturen ten spijt. '^ j..k , BLIJMOEDIG MAANDBLAD Redacteur Herman de Man Ung.-.» V4n d» Dniilltcrdcni Voofhtrn SIMON RYNBENDE t. ZONEN ?» SCHIEDAM . «t ANNO S» 1793 WIJSHEID IN HET KOREN Omslag-pagina van het Nieuwjaars nummer. Teekening van E. ten Harmsen van der Beek Tentoonstellingen i Kunst liandvl ..P- Bron." d--n Ha:icr. Werken d<"»r (i. v.m E -k. T> t 10 Februari. Huize van Hasselt. Rotterdam. Wt-rk.-n dooiM.C. Ksscher. Keulse nieuwe werken -.loof Jaap . (ïidding. T<«t 11 Februari; Seheltetn.i eti Holketua. Rokiu 7^?7'i. ..KnsoiellillL:." Tot l'."» Fel'lUUli. Kxmsthandel I), (i. Sant et- Lamhveer. Amster dam. Houtsnedeii d«>or I^ivrvx Kppei. T«t 10 Febr. HET adres voor prima PARKETVLOEREN tegen sterk concurreerende prijzen is FRED. MEIJER Amsterdam v. Baerlestraat 160 - Tel. 25615 - Gev. 1908 Kunsthandel J. S, Fetter en Co., Amsterdam. Schilderijen en Aquarellen door Henri Rou'sseau. Tot 10 Februari. Nal ionale Kunsthandel, l leeren gracht . Amster dam. Werken van Gaston la Touche, Tut 17 Febr. J. H. de Bois. Haarlem. Schilderijen door Visser.. Tot tiüFebruari. ? Kunstzaal Van Lier. Amsterdam. Srh'ildeHjen. van W. Schuhmiicher. l\»t 23 Februari. ' '.'."? ' ? ' .'?''. . Stedelijk Muse.m. Rere-tentoonstelling. J. A. Zandleven. Tot l Maart. . i (J meenteinuseum. Nijmegen. Tentooiirti-lling Joost van den Vondel. Tot, l Maart. Amstcrdamsche1 Ateliers voor Binnenhuiskunst West einde. Amsterdam. Toegepaste. Kunst. Schil derijen, .Teekeningen en Beeldhouwkunst. Tot l Miiart,.ARNHEMSCHE HYPOTHEEKBANK PANDBRIEVEM BEURSKOERS , DIRECTIE f1?5.J.VANZlJST,M?XF.VERSTEEVEH