?<* 3*! B' l l f!: r' P)e Groene ^mslerdommer l>CxWcckbIad voor- Nederland Sinds meer dan vjjftig jfaar aan de apita der weeJrbIaden . . . ." ONDER HOOFDREDACTIE VAN Mr. A. C. JOSEPHUS JITTA Redacteuren: H. BRUGMANS, L. J. JORDAAN, M. KANN EN TOP NAEFF. Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM C. Co e «rad $**! Sollditeit OPGERICHT IN 1877 No. 2698 ZATERDAG 16 FEBRUARI 1939 Het geheime memorandum van Generaal Groener door Dr. Jan Romein De Pantserkruiser ..A" IN November van hét vorige jaar heeft generaal Groener, Duitsch rijksminister van verdediging, een memorandum, aan de leiders der diverse politieke partyen rondgestuurd, met het bekende vertrouwelijk" er op. En, zooals dat meer gaat, het geheim werd goed bewaard, alleen deden te veel menschen hun best om het te bewaren. tsn zoo gebeurde het, dat de Review of Reviews" in zijn nummer van 15 Januari het geheime document van den eersten tot den laatsten letter publiceerde. Wie het dit tijdschrift in handen gespeeld heeft, is onbekend, en het doet ook minder ter zake, dan dat de echtheid onbetwistbaar gebleken en dan ook onbetwist gebleven is. Het document verdient, n om zichzelfswil n ?om zijn mogelijke gevolgen, een nadere kennisne ming ten volle, niet in de laatste plaats; omdat zich hier een verantwoordelijk minister ook over de internationale politiek uitspreekt, zonder te ?weten .of te bedoelen, naar alle waarschijnlijkheid. dat zijn woorden openbaar gemaakt zouden worden. Als 'zoodanig mag men het zelfs een der belangrijk ste na«oorlogs>che documenten noemen. Do bedoeling van het stuk is, genoemden partijTeideis te bewegen, om in den Rijksdag vóór de Aangevraagde ciedieten voor den reeds beroemd geworden Pantserkruiser A en zijn drie zusterschepen te stommen, een opzet, waarin het naar men weet maar al te goed geslaagd is. Groener nu stelt in dit op zich zelf overigens vrij zwakke stuk vier vragen. 1°waarin kunnen de Duitsche verdedigingskrachten gewikkeld'worden? 2°Wat zal de taak der Duitsche vloot daarbij zijn:' ?t9..-Kunnen de oude schepen die taak vervullen of ?/.ijn er nieuwe'voor noodig? 4°Bestaan er nog andere roden om tot hot nieuwe vloptprogram te besluiten? Als antwoord op de eerste vraag, hooren wjj dan. dat niet alleen het voeren van een grooten oorlog voor het ontwapende Duitschland tot de onmo gelijkheden behoort, maar dat zelfs een kleinen" oorlog met zwakkere naburen uitgesloten moet Worden geacht, omdat de Volkenbond of de mo gendheden onmiddellijk zouden intervenieeren. Rest: de verdediging tegen gebiedsroof - zooals J talie Fhtnie» Polen Wilna en Lithauen Memel nam - en de. handhaving 'der neutraliteit bij een conflict tusschen buitenlandsche mogendheden. Bij de gebi«dsroof denkt Groener aan Polen. fiat tegenover do ne .Duitsche divisie aan de Oost grens er zelfs in. vredestijd vier stellen kan en dat bovendien door oen geheim - maar te Berlijn bekend verdrag op don steun van een gedeelte der Fransche vloot kan rekenen; ecnsmaldeel, dat. volgens dat verdrag, zelfs /onder dat Frankrijk formeel in jeen oorlog gewikkeld is, in de Oostzee onder Poolsche vlag. zou operocren. In dat geval dient de Duitsche Oostzeekust beschermd te worden, in het bijzonder dio van Oost-Pruisen. waar het Duitsche leger niet komen kan (Poolsche rorridor !) en waar bovendien, volgens het tractaat van Veisailles. maar weinig munitie mag zijn n er heelemaal geen aangemaakt mag worden. Hiermede is tevens de tweede vraag beantwoord,. die naar de taak der Duitsche .vloot bij eventueelu gebiedsroof of bij mogelijk noodige handhaving der neutraliteit. Bij dit laatst*- geval \vordt een conflict tusichen Amerika eenerzijds, Engeland en Frankrijk anderzijds als waarschijnlijk ver ondersteld. De derde vraag wordt negatief beantwoord: de zes oude linieschepen van 14.000 ton deugen voor die taak niet meer. Wel zijn zij prooter dan de voorgestelde schepen, die kruisers van 10..000 ton zullen worden, maar deze laatste zijn daar entegen veel beter bewapend. De zoogenaamde actie-radius der 8-duims-knnoniien is 7 3 Eng. mijl grooter en zij kunnen per minuut driemaal zuoveel metaal wegslingeren - x.cg niet, o pessimist. dat we niet vooruitgaan ! Tegen deze schepen zal Polen -- zoo redeneert (iroener dan verder niet op kunnen, want werven en pold «m zelf grootere schepen te bouwen, heeft het niet en de grootste Fransche schepen zullen altijd voor de Fransche Middollaudsche-Xee-vloot bestemd blij ven, om de verbindingswegen van Frankrijk met zijn Xoord-Afrikaanscho gebieden reservoir voor de in Frankrijk zelf te kort komende soldaten te verzekeren. Als vierde punt somt het 'memorandum dan do ..andoiy" voordoeken van de nieuw.- vloot op. en men verwondert zich. als m.-n het leest, over /.ijn eigen domheid, dat men al dit1 ? voordeelen van het bouwen van trt>rl<mssehe]>fn al niet lanj: eerder doorzien heeft. Immers.. uvl'/al elk dier vier nieuwe schepen 4S nüllioen gulden kosten.. maur besnaart men. op die manier niet de ondi-rhoudskostoti van do oud»-, die. oud. als zij zijn. per jaar een kleine vier millioen verslinden? Ku welk oen prachtig middel om de werkeloosheid, die juist in .Kiel .zoo groot is. togen, te gaan! 70 pCt. van de kosten jjaau aan loonon weg voor de Jt arbeiders, de or vier jaar lang aan zullen, mogen werken. 'Kn last luit not l *ast or moot toch iots als een strijdgeewt wakker gehouden wolden in de Duitsche Marino on die verbetert er, gelijk bekend. niet op, als do officiereu en matrozen weten. dat zij met oud materiaal zoo zullen moeten 'kiezen. 'Wat is nu hot interessante hiervan:' Dit. dat. als men maar do moeite neemt dit memorandum in het raam der internationale politiek t? passou. men precies dou fatalen wedloop in bewapening kan volgen, die niet alleen weer begonnen, maar feitelijk nooit onderbroken geweest is. En dubbel interessant wordt het, als men bedenkt, dat deze nieuwe ronde in den wedloop niet de uitdrukking van het oen of andere imperialisme is, maar een eenvoudig gevolg van het feit der nationale zelf verdediging, waartoe uien Duitschland het recht niet ontzeggen kan, als men het voor andere naties laat geldenl , ? Om duidelijk te maken, hoe fataal de gevolgen van dit op .zichzelf gematigde streven naar nationale zelfverdediging bij een groóte natie als' Duitsch land, wordt, hebben, wij namelijk n -van Groener's argumenten bij het bovenstaand resuméoverge slagen. Dit nml. waar hij het'nieuwe vlootprogram verdedigt met een beroep op de Poolsche' vloot in wording. Hij heeft dit argument zelf wat op den achtergrond gehouden, omdat hij tegelijk DE GROENE AMSTERDAMMER Prijs per Jaargang ? 10.?bij vooruitbetaling. Per No. 25 Cent. AdvertentWn ?0.75 per regel. Postciro 72880, Gem.-Qiro Q 1000. INHOUD. Dr. Jan Romein, Het geheime memorandum van Generaal Groener. Diplomattcus, Musfo'.ini. Johan Braakensiek. Litwinof en Kelhg Mr. F. van Bolhuis, Scheiding van tafel en bed. Top Naeff Dram Kroniek Mr. Benno J. btpkvis. Boekbespreking. U. J. Jordaan, Samenwerking"?A. Plasschaert, Schilderkunst. Dr. R. Feenstra. Tikblaadjes. Dr. Jac P Tnijsse, Zangiogels Mr. Frans Coenen, Kroniek \\'. van Italiie?van Embden, Israël Quenao. Wybo Meyer, Prenten van Alb. Hahn. H. Middendorp. Boekbespreking. Constant van Wesfern. Muziek. L J. Jordaan, Bioikopy C. A K'aasse, Kunstzifde Bfursspiestl Melis Stoke. Rijm'?H Middendorp, B/vfc9 l O 11 12 13 ir» 16 17.- Charivarms, 5chopcnMauer Melis Stoke. F.tn aanval. 18. F. de Sinclair. Oskaar enden Does. 19. Jantjes kladschnft Alida Zevenboom1* df 20 Cel 2 Telefson 'Cnarivdria. Omslag: Spelpioblemen.^ Bijvoecsel: joh Braakensiek Alw>s^jni l?''im(inf'cht A.u'i>?i'r ."p steeds c/e/7 naam betoi>ton moest, dat zijn nieuwe schepende komen de Poolsche Oo-st-Xpc-vloot do baas zoiuhvi kunnen hlijvon. Ma:ir h*'t av^rument is or toch. on hot -is?in zijn soort - juist. Polen /«-If bouwt moderne jagers on onder/.eoris on hot ontbrekende zal volgons hot ffolieim verdrag, dat wij nu»?melen. Frankrijk moeten aanv.'llon. Doch men kan do ketting, waarin dit Ihiitscho vlootpbin een sr'aakel is. ook naar don anderen kant. den n»^.gevaarlijker kant vervolgen. Immers. wat. is hot gevaly Het niéuwe. Duitsche type..''is zér geraffineerd gekozen. Z'-'»ó nml.. dat het in gevechtswaarde beneden de in het verdrag van Washington beperkte oorlogsschepen blijft, maar de daar toegelaten 10.000 ton-kriiisers in gevechts-. waarde evenveel overtreft. In Frankrijk heeft men goede 'nota. van dit memorandum genomen.' lieeds wist de ..Daily elograph" te melden, dat Frankrijk Duit^chland zal antwoorden, zooal.s Duitschland het Polen deed. en wel met. natuurlijk. weer zwaardere schepen. Het zal dit niet kunnen vóór in 1031 het tractaat van Washington afgo?loopeu is, dat de aanbouw van oorlogsbodems tusschen 10.000 en 35.000 ton verbiedt, maar het zal het daarna niet laten. En als Frankrijk eenmaal tot dit zware ? tusschen-tVpe is overgegaan, zal Engeland niet achterblijven en zooals Engeland op Frankrijk volgt, zal Amerika op Engeland volgen. De Duitsche communisten hebben «ich daarom terecht tegen ,den bouw van den Pantser kruiser verzet, en het i? daarom dubbel jammer. dat zij, door. bij het referendum een quasi-principieele uitspraak te willen uitlokken, zichzelf even slecht gediend hebben als de zaak des vredes. iek daal imers 22223 u aan ;ou of ?tegou' i niet'. i;* om lor t»?m dat n van cuva uder dolinma loi bbenourd. ?chte. oacht i bod i dan tem ir ?Ui re n ? van e f ster man