B. O' H ' 'a i 9If. il BOEKILLUSTRATIES VAN ALB. HAHN Jr Christuslegenden door Selma Lagerlöf door WYBO MEYER <I!N ijehccl tiit't iit'ttltnujd t o normen zijn. vindt men details die wijzen op toekomstige grootor rijpheid. omdat zij gunstig afsteken bij do rest. T K midden Vftr liet gesol niet beginselen". ..principes" eii idealen", hut snel opduiken en ver dwijnen van nieuwe partijen en ..Orden", te midden van al dit geeste lijk rumoer dat moderne ...samen leving" heet leeft ei' n groep die hardnekkig vast houdt aan de over tuiging" dat een beeldond.kunstenoar. tenzij hij openlijk een bekende religie belijdt, geen geloovig of vroom mensch ploegt te zijn. Het scepticisme op dit punt grenst bij do aanhangers dezer groep dikwijls aan spot. Ken ..artiest", zooals zij bij voorkeur en met zekere geringschatting zeggen, is een soort van halve gare" hij staat buiten de .^fatsoenlijke maatschappij." En o wee, wanneer do kunstenaar een socialist is! dan vervliegt alle hoop op genade voor hem dan in hij ontegenzeggelijk een paganist". * * * ? n befaamd leider van genoemde groep lanceerde deze laatste benaming; een ironische .luim van het Lot heeft gewild, dat een socialist-kunstenaar ?. drager van een naam die jaren lang juist aan dien leider en de zijnen schrik en ergernis op. 't lijf joeg thans de valschheid van hun bewering, zonne klaar komt aantoonen: Albert Halm Jr., naamgenoot en leerling van zijn eminenteii vader, opgevoed 'dus naar socialistische be ginselen en daarvan een overtuigd aanhanger. Dat hij van thuis" nog "wel iets anders meekreeg'dan dit,'dat deze politieke lichting, welke hij als opvolger van zijn Vader in menige prent propageerde, geen beletsel was. voor het ontkiemen van ethische sen timenten, daarvan vindt men het onweerlegbaar bewijs in een der boeken die thans voor ons liggen: do bekende ..Christuslegendon" van «Selnuvljagerlöf. l) Dit is een boek, dat ieder kerkelijk gelooyige. hoe streng zijn leer ook zij, in ..vollen Vrede" zal kunnen lezen, h boek. geschreven door een iiitens-vromo vrouw. ICn zelfs de moest conservatieve volgeling van meergenoemde groep sceptici zal kunnen ontkennen dat liet illustroe ren van dezo Legenden naar hunne waarde slechts kan geschieden door een kunstenaar die met (Ion zin ervan eveneens '?in. vollen Vrede" is. Zóó ligt dan in deze illustraties van den socialist Halm de ..overtuiging" dier, conservatieven in gruzelementen! * * ? * De strekking van dit; geselirift is echter niet om te spreken over het werk van den ethicus Halm maar over dat van den kunstenaar. Kn het ware onzin' to beweren dat dit werk feilloos is. Hahn staat nog pas aan het begin van zijn kunstcnaarsontwikkeling en dit is in deze prenten ? duidelijk merkbaar. Maar niettemin geven zij de stellige zekerheid reeds, dat hij de nu nog aanwezige zwakheden zal weten te overwinnen. De sterkere hoedanigheden < ervan zijn overheerschend; zelf s in die prenten welke * * . ? * Door hél dit werk hoon bespeurt men don zoeker, zijn or tle sporen van H alm's tweeledig kunsteiiaarschap - n.l. die van don beeldcndoii en die van don sierkunstenaar. In de worsteling" tussehon deze beiden logt do eerste hot af. Zijn zwakste oogcnblikkoii heeft Halm ongetwijfeld, want hij tracht naar filtit<tixclic uitdrukking, naar reliëf. liet wezen van zijn talent is decora tief on vei-sierend. tfoniti is or zelfs oen vrij sterke neiging naar s>mmetrie altijd, is er die naar styleoring. altijd ook oen streven naar behoud van naturalistische, anatomisch zuivere vormen dor figuren. Kn waar. zooals gezegd. zijn plastisch vermogen, het zwakste is.J daar zijn ergo </it' prenten hot l est geslaagd waarin l ij hot zuiver dcromticn' karakter bewaarde. Kon kenmerk van tillc prenten -J zwakke 'on betere --is hun mooie compositie, tle gunstig»' vlak-vordeeling on ook zoo gootl als altijd evenwicht in zwart 011 wit. Hot begin was niet bijstor gelukkig, zoowol in plaat l (tle Heilige Xaoht) als in pi. 2 (Het visioen van den keizer) zurlil Hahn naai' plastiek on verloor zich in te Veel zwarte massa, dio aan-de klaarheid seluuult. ook y.ijn ' e typeniiiot zool'geslaagd :dokeizer op pi. 2 lijkt veeleer een wanhopig hiddondon monnik. In do gestalte van tien herder op pi. l is door de vertit-u-aJ rechte lijnen iets monumentoals bereikt, .maar zij geven tevens iets gostyleertls er aan dat niet is in over eenstemming met de plastische kop. Men mooie vondst \yas het symboliek bedoelde licht, dat den. herder. van onder belicht terwijl hot hoofd nog in donker d.w.z. in onwetendheid' verkeert. Deze bedoeling meen ik althans (e mogen opmaken uit hot bijschrift: Wat kan dit toch voor oen nacht zijn?" zoowol als uit den inhouil tier betreffende- logende. De. neiging naar styloeren zit in de gestalte van den goharnastcn krijger op pi. 4, dezo is zuiver decoratief van geheel, maat hot kinderfiguurtje is minder gelaagd. ,. ' Vergelijkt men nu deze l prenten bij l'l. O en 7. dan komt men tot nog een verdere conclusie, h.l. xlat Hahn'K fort" niet alleen ligt in het decora tieve, maar (wat de figuur betreft) ook in het kleine. Twee dingen trou wens die,' gezien het bógin-stadium van ontwikkeling, waarhi hij nog Verkeert, met elkaar verband houden. Hij de grooto figuren is de zuiverheid der vormen menigmaal te loor gegaan , i door de meerder» 'détailleering die zij «loor hunne afmetingen eischon. De/<« zuiverheid is ''echter behouden ge bleven in de kleinere figuren, die dat niet doen. Waar deze kleine gestalten 'Halm. ook niet verleidden" tot plastiek, maar neergezet werden in nkele zuiver geplaatste lijnen, daar' zijn zij /onder uitzondering geslaagd, :»-tr geslaagd zelfs. 1*1. <i ..De vlucht nmir Egypte" is met don schoon gosty leerden palm boom, di«> van links heel het vlak bchoerscht. en met de lwo«* kleine gebogen gestalten in de felle zon een typeerend voorbeeld van de/e beide zijden van Halm's kunnen /ij werd oen voortreffelijke proiit. Hetzelfde kan golden voor pi. -I. ..In don Tempel", het monumentale fragment van. do zwarte .,/uilen dol" Rechtvaardigheid" on hot daarvóór in gepeins Verzonken neergezeten figuurtje van den jongen Jezus, dit maakt deze prent misschien tot de bost»' uit het hoclo werk. Aan pi. 8 klevon weer de zwakheden van do grootere figuur, type 011 klee ding van den keizer zijn niet ..des Keizers", 'ook drukt diens gelaat veeleer panische schrik uit .dan zaehtgoaardo ontroering om een wonder: de beeltenis van Jezus op den zweet doek van Voronica. .Maar bij Vogel l'oodbot-st." (pi. !i) bereikte Hahn 'een subtiliteit, van hoog gehalte; geestig en gevoelig is het vogeltje in de doornstruik, ook de U kruisen op (Jolgotha in de verte, en du uitdrukking van het golvende terrein door enkele lijnen is bepaald knap. Ken gave welke Halm ook bezit, en die vooral in laatstgenoemde prenten tot uiting komt, is het uit drukken van atmosfeer". Zie b.v. ..De vlucht naar Egypte." hot! fel brandt er do zon boven de moeizaam voorttrekkende H. Familie. Zie do helsche stemming van don ..afgrond dor onza-"v-ii" «P -pi- 10, en van hot demonisch gekrijst-h der verdoomden. on dan .daarboven het stralend-vredige Licht mei het uiterst subtiele figuur-. t je van don Engel-i In fragmenten als de/e vooral Bewijst Hahn hoe terdege hij het wezen dezer Legenden heeft aange voeld, hunne zuiverheid doet ons verzoenen met veel dat niet geslaagd is. * * De wel zeer klare uiting van U's decoratief on sierend talent vindt men in de ko'ptcekeningen boven de, hoofdstukken. Niet alleen om de zonder uitzondering geestig en goed geteckondc figuurtjes, maar ook omdat /ij n ycfiecl vormen met de rood e letters eronder, zij zijn daar van onaf scheid baar. Ik nemoreor hiervan De, bron der wijzen*', IJ figuurtjes seiui-syinmotrisch om de bron gesteld, De vlucht naar Egypte,''' een uitnemend geslaagde compositie werd hier verkregen door den ter aarde ncerbuigendeii palmboom. En om de sobere, geestige uitbeelding de 3 inde wolken zwevende duiven bij: Jn Nazareth. Ook de bandtoekoning van hot boek is uitnemend. Boven een uit donkere wolkon nederhangondon doomentak staat in sierlijke, toch met zwierige letters de titel, terwijl de drie uit don doornenkroon val lende bloeddroppels aaji dezo, over igens in zwart gehouden toekoning e -n voornaam accent geven. Dan is er ton slot to het schutblad, nog, dit is in litho uitgevoerd. Voorin toont, hot do wijzen nit hot Oosten bij de .Ster van Hethlohom, achterin ( olgotlui na do Kruisiging. Do, 'compositie dezer tafereelon is zoodanig groot on sterk 'dat zij aanlog voor tooneol- of wanddócor bij Halm ernstig doet vermoeden. Ondanks de zwakheden 'd ie'het bevat, en ook daardoor is dit werk van Hahn in hooge mate interes sant, omdat het zijn aanleg van zoo vele on verschillende zijdon belicht on omdat hot beschouwd mag worden 'als 0011 volstrekt persoonlijke opvatting van illust ratie-kunst. Hot is voorzeker. geen geringe taak om oen boek als deze Legenden te verluchten. Maar het gelukte Hahn om het to doen op een wijze die volkomen bevredigt. Door zijn medewerking is dit een boek geworden dat men in vele handen zou wenschen. Ook omdat hot, n doof inhoud on door uiterlijk en door prijs behoort tot datgene waarvoor hl dezen tijd zoo krachtig wordt gespropageerd: Het waarlijk schoont; on goede boek; 1) Christwtlegenden door Selma La gerlöf, vertaald, door Margaretha Meyboom. U itijavc 11. J. W. Recht, Amster dam, BOEKBESPREKING Vader en dochter. Toluloi's brief' wisseliny mei zijne dochter Marie, Met cene inleidini/ van Paul liiruko/f. Vertaald , ' door Stijn Strciivcl», Amster dam £.?, L. J, Veen. Biografen stellen in den 'regel den ouderdom van Tolstoi voor als een woestenij van eenzaamheid en ver bittering. In veel opzichten is dat trouwens juist'. Tolstoi wds. tragisch in zijn ouderdom. Hij vervreemdde van zich-zelf: de apostel in hem ver achtte tien kunstenaar van eertijds. Hij , vereerde hot huwelijk en het huiselijke leven zijn eigen huwelijk word met do jaren ongelukkiger. Met pijnlijke zelf-analyse on strenge zelft ucht verzuivordo. hij zijn leven, niet do volle kracht van zijn gerijpte jaren verkondigde hij zijn ethische idealen 011 de kerk wierp hem uit. 'Deze briefwisseling toont aan, dat er althans n lichtpunt is in het ?donker van de vele jaren, die Tolstoi doorleefde en doorleed, sinds hij bewust zijn eigen weg koos in de doolpadon van het bijbelverhaal, en zijn loven daarmee practisch in overeen stemming trachtte te brengen. De hechte liefde, on ook het betrekkelijke een-Zijn, het gezamenlijk opgaan in eenzelfde ideaal, van vader en dochter blijkt uit al dezo brieven. Ze zijn van groot» documentaire waarde, ook voor de kennis en het begrip Van Tolstoi's huwelijk. De moeder hield niet van Tolstoi'» lievelingsdoehter. In haai- brief van 17 Febr. 1807 laat Marie' 2ieli daar op navrante wijze over uit: De betrekkingen tusschen Mama en mij waren voor mij immer, sedert mijne kindsheid^ eenc zware kommer nis. Nu speel ik dikwijls, de dappere, geef mij 't uitzicht tegenover haar on mij zelf dat het, mij onverschillig is: er is toch niets aan to veranderen. In 't diepste mijner ziel echter lijd ik gedurig daaronder en voel, dat men 1 niet eenvoudig daarover heenstappen kan. maar het voraini--:1 -\\ m<t.-t. Het is mij in dit opzicht bij/'»n<l.ir zwaar. daar ik weet,- dat Mama iii-t van na houdt on nooit van m.- ?^?h.nidi-ii hoeft on telkenmale, dat ik :nij .UMI al mijne kanton en nog wel yau mijne bestikanton, aan dezo liefdol vfohcid stoot t . kan ik, nooit wederstaan: tn. 't begin doet het me eenvoudig pijn, naderhand beleodigt «n ten sl'»M/' verbittert het mij." Marie Tolstoi stierf ::i l1»»». Nog vier jaar duurde het. \w mot ,.«!?? vlucht van den ' oud"ii «tervendou koning I<eur in de steppou" -???gelijk H on min Rolland het 'i>>>> t ivf fond uitdrukt - een einde kA'.im aan hot. lijdon van den vader. . H. M. ADVERTEERT in DE GROENE AMSTERDAMMER" is een zin die ge Ukvijli Iccsl. Waarom juist in de GROENE AMSTERDAMMER..? OMDAT het advertentietarief buiten. gewoon billijk is. De GROENE wordt immers bij uitstek gelezen door het beste publiek door het public'k dut iets tibesteden heeft. Ge BETAALT DUS NIET vooreen. verspreiding. die drukkosten, porto irv papier kost en waarmee ge tienduizondcn lezers bereikt, die niet in de eerste plaats ?4 o t het koopkrachtige publiek bchonrun. MAAR HET BETAALT U in dit blad te advcrteeren waarvan ge- weet Jat u\v onkosten direkt worden aangewen^! om L in contact ie brengen met het koopkrachtig^ pubjiek.